taml ziemnemi przy budowie dróg szosowych i żelaznych, oraz ciesielstwem, kamieniarstwem i sztukatorstwem. Przemysłem rękodzielniczym zajmowało się w 1870 r. w miastach 4979 osób 2218 majstrów, 1821 robotników i 940 uczniów. Przemysł fabryczny słabo rozwinięty i ogranicza się głównie na gorzelniach. W 1851 r. 92 fabryk oprócz gorzelni wyprodukowało za 560000 rs. ; w 1863 r. było 175 fabryk, .z produkcyą na 572960 rs. ; w 1870 r. było 613 fabryk z gorzelniami zaś i browarami 719, z produkcyą 906065 rs. 2826396 rs. . Z fabryk, oprócz 78 gorzelni, zajmujących 1041 robotników i produkujących za 1869261 rs. , oraz 12 browarów 55 robotn, i 41551 rs. produkcyi, ważniejsze 1 fabryka sukna 180 rob. i 125000 rs. , 37 garbarni 208 rob. i 137354 rs. , 6 hut szklanych 366 rob. i 55653 rs. , 2 fabr. wyrobów kryształowych 339 rob. i 141200 rs. , 66 cegielni 442 rob. i 62037 rs. , 5 fabr. zapałek 145 rob. i 48665 rs. i in. Pod względem oświaty w 1870 r. było w gubernii 233 zakładów naukowych, z 7213 uczącymi się 916 dziewcząt, w tej liczbie 2 gimnazya męskie 418 uczniów i 1 żeńskie 131 dziew. , progimnazyum żeńskie 81 dziew. , 7 szkół powiat, męs. 474 nczn. , 1 seminaryum duch. 165 uczn. , 55 szkół cerkiewnych męs. 1000 nczn. , 1 żeńska 10 dziew. , 23 wspólnych 574 uczn. , 73 szkół gminnych męs. 1763 uczn. , 2 żeńs. 24 dziew. i 32 wspólne 1026 uczniów. Pod względem administracyjnym dzieli się gub. smoleńska na 12 powiatów smoleński, bielski, dorohobuski, duchowszczyński, gźacki, jelnieński, juchnowski, kraśniński, porzecki, rosławski, syczewski i wiaziem1 ski. Pod względem historycznym prawie cała przestrzeń dzisiejszej gub. smoleńskiej stanowiła niegdyś siedzibę Krzywiczan, przebywających podług Nestora u wierzchowin Wołgi, Dźwiny i Dniepru. W 882 r. przyłączoną została do ks. kijowskiego. Od czasu podziału ks. kijowskiego przez Jarosława I aż do 1396 r. stanowiła odrębną dzielnicę, poczem zajęta została przez w. ks. litewskiego Witolda. Odtąd ziemia smoleńska stanowi kość niezgody pomiędzy w. ks. litewskiem a następnie Rzplita, z jednej, a państwem moskiewskiem, z drugiej strony, aż do 1686 r. , w którym Smoleńsk wraz z miastami Dorohobużem, Biełym. Krasnym i Rosławiem ostatecznie został zwrócony Rossyi. Wiaźmą przeszła do Rossyi poprzednio już w 1618 r. a Jelnia i Porzecze w 1654 r. ; Gżack zaś, Syczewka, Duchowszczyzna i Juchnów należą do miast nowszych. W 1708 3. utworzoną została gub. smoleńska, w skład której weszły, oprócz dzisiejszej gubernii, jeszcze częśó gub. kałuskiej i twerskiej oraz; powiat odojewski gub. tulskiej. W 1719 r. zniesiono gub. smoleńską i z miast Smoleńska, Biełego, Wiaźmy, Dorohobuża i Rosławia utworzono prowincye smo leńską gub. ryskiej, którą w 1726 r. zamienio no znów na gubernię. W 1775 r. utworzono namiestnictwo smoleńskie, w skład którego, oprócz powyżej wymienionych miast, weszły jeszcze Porzecze, Jelnia, Syczewka, Kaspla, Krasne, Ruposowo i Gźack. W 1777 r. za miast Kaspli i Ruposowa przeznaczono na miasta powiatowe Juchnów i Duchowszczyznę. W 1796 r. namiestnictwo smoleńskie przemianowano na gubernię. W 1812 r. cała gubernia, z wyjątkiem pow. bielskiego, wie le ucierpiała od przejścia armii francuskiej. Szkody poniesione wówczas w dobytku i nie ruchomościach, nie licząc bydła, obliczone na 74373842 rubli assygn. Z opisów gubernii ważniejsze Cebrikowa, Smolenskaja gub. Pe tersburg, 1862 r. Szestakowa, Geografia smolenskoj gub. Pamiat. Kniżka na 1857 r. ; Stiernskanc, Wojen. stat. obozr. smolenskoj gub. 1852 r. i w. in. J Krz. Smoleńsk, część przedmieścia Nowego Światu w Krakowie, między ulicą Zwierzy niecką od płd. a Wolską od płn. , z ulicą Smoleńską, dziś pięknie zabudowaną, na lew. brz. Rudawy. Tuż nad Ruda wa, cokolwiek powyżej niej, w miejscu zejścia się ulicy NadRudawą z ul. Smoleńską, znajduje się kościołek Bożego Miłosierdzia, murowany, półokrągło sklepiony. Zawiaduje nim prebendarz wikary katedry krakowskiej. O funda cyi jego między mieszkańcami tej dzielnicy miasta utrzymuje się legenda, spisana przez Józefa Łepkowskiego Gaz. Warsz, z r. 1854, Nr. 170 184. Kościół ten zbudowany wXYI w. przez Jana Żukowskiego, który zakupił w tem miejscu dwor Myszkowskich i sukce sorom na szpital zamienić polecił. Przed r. 1629 podupadł ten kościołek tak, że go ze składek przebudowano, jak świadczy na pis na murze. W kościele dwa nagrobki Tomasza Nykowskiego, filoz. doktora, ka non, wiślickiego, przełożonego kościoła r. 1689, i Stefana Paprockiego f 1678. W r. 1889 pokryto go blachą i odnowiono. Oprócz tego znajduje się nowo zbudowany ko ściołek wraz ż klasztorem panien felicyanek. Jest tu także czteroklasowa szkoła ludowa w nowym budynku. Br. G. Sniolcńskj ws zaginiona pod Papowem, w pow. toruńskim, o której wizytator Strzesz r. 1667 pisze. Reperiuntur etiam certi fundi Smoleńsk nuncupati inter Popowo et Lipniczki j acentes, ubi villam quondam fuisse appal et. Mansi circiter viginti quatuor conseminantur ad Popoviense praedium, sed nihil inde Parocbo provenit, Octo coreti siliginis et totidem avenae inde solyębantur, quem

Smoleńsk