rzemieślnicze, wybudować ratusz z kamieni, zakazał żydom i Tatarom pobytu w mieście, uwolnił mieszczan od dawania podwód i t. d. D. 13 lutego 1613 r. nadał miastu przywilej, nakazujący kupcom z innych miast przybywającym, aby towary i inne rzeczy kupowali od mieszczan. Przywilejem z d. 24 czerwca 1623 r. nadał miastu dużo gruntów, łąk, łasu. Podczas bezkrólewia po śmierci Zygmunta III car Michał Fiedorowicz w 1632 r. posłał Szeina z licznem wojskiem pod S. , broniony przez Stanisława Wojewódzkiego. Oblężonym przybył na pomoc Władysław IV i d. 14 lutego 1634 r. zmusił Szeina do poddania się wraz z całem wojskiem i działami ob. Liske, Oblężenie S. 1634 r. , w Bibl. Ossol, t. VII; Kotłubaj, Odsiecz S. i pokój Polanowski, Kraków, 1858. Dopiero w 1654 r. car Aleksy Michajłowicz osobiście podstąpił pod S. i po sześciotygodniowem oblężeniu zmusił wwodę smoleńskiego Filipa Obuchowicza do poddania się w d. 29 września t. r. Na mocy umowy zawartej w 1667 r. w Andruszowie, S. ustąpiony został Rossyi na 13 lat ua mocy zaś pokoju Grzymałtowśkiego z 1686 r. na zawsze. Podczas wojny Północnej S. stanowił ważny punkt operacyjny i w nim była główna kwatera Piotra Wielkiego, lecz wypadki wojenne zdała go ominęły. W 1730 r. urządzoną została w S. główna komora celna pograniczna; w 1773 r. utworzono tu filię banku asygnacyjnego. Założenie Petersburgas zajęcie Rygi i innych portów nadbałtyckich oraz opadnięcie wód w Dnieprze i Dźwinie, niekorzystnie wpłynęły na rozwój handlu, który zwłaszcza po przyłączeniu Białorusi i posunięciu tym sposobem granic państwa, zupełnie podupadł. Wojna 1812 r. zadała wreszcie stanowczy upadek miastu. S. znajdując się na drodze wielkiej armii, podległ wszelkim klęskom wojny i przez długie lata nie mógł przyjść do siebie. Straty poniesione wówczas przez miasto oceniają na 6, 592, 404 rs. W 1708 r. S. został mtem gubernialnem; w 1713 r. zaliczony był do gub. ryskiej; od 1776 r. rato gubern, namiestnictwa smoleńskiego, przemienionego w 1796 r. w gubernię. Zygmunt III nadał S. herb, przedstawiający Archanioła Michała w żelaznej zbroi, trzymającego w prawicy miecz goły i depcącego czerwonego smoka, w czerwonem polu. Przedtem S. używał pieczęci, na której wyrżnięta czapka książęca, leżąca na tronie książęcym. Co do smoleńskiego wojewódz twa ob. t. V, 342. Biskupstwo katolickie smoleńskie założone zostało i opatrzone do chodami przez Zygmunta III w 1613 r. Pierwszym biskupem, przez Władysława IV miamowanym, był 1638 r. Piotr Parczewski. Biskupi smoleńscy w rzędnie biskupów zajmowali w senacie ostatnie miejsce, t. j. po biskupie wendeńskim, później inflanckim. Po zajęciu S. przez Rossyę biskupi rezydowali w Wilnie. Ostatnim czyli 18 biskupem smo leńskim był Tymoteusz Gorzeński r. 1795, wyniesiony później na biskupa poznańskiego. Biskupstwo to zniesione zostało z chwilą powstania arcybiskupstwa mohylewskiego. Stacya 8. dr. źel. moskiewskobrzeskiej, pomiędzy stacyami Duchowskaja o 16 w. a Ka tyń o 20 w. j odległą jest o 392 w. od Moskwy a 631 w. od Brześcia. St. S. dr. źel. orłowskowitebskiej, pomiędzy st. Riabcewo o 29 w. a Kupry no o 21 w. , odległą jest o 360 w. od Orła a 128 w. od Witebska. Smoleński powiat znajduje się w zachodniej części gubernii, graniczy na płn. i płn. zach. z pow. duchowszczyńskim, na zach. z jelnieńskim, na płd. z rosławskim, na płd. wschód z krasnińskim, na wschód z gub. mohylewską a na płn. wschód z pow. porzeckim i podług pufk. Strelbickiego zajmuje 58 37 mil albo 28246 w. kw. podług Schweitzera 52 20 mil al. 2525 8 w. kw. . Pod względem układu pionowego powierzchnia powiatu stanowi przejście od części górzystej do nizinnej, zalegającej południową część gubernii. Pagórki przerzynające powiat w rozmaitych kierunkach, zwłaszcza zaś na praw. brzegu Dniepru, nadają powierzchni charakter falisty. Pod względem geognostycznym powiat należy do formacyi napływowej, podłoże której w wielu miejscach stanowią pokłady gliny i marglu, należące do dawniejszej formacyi trzeciorzędowej. W okolicy S. spotyka się gleba glinkowata, z rozrzuconemi kamieniami wapiennemi, pochodzenia napływowego, co się okazuje z ich kształtu zaokrąglonego. W wielu miejscach spotykają się głazy eratyczne, niekiedy olbrzymich rozmiarów. Na płn. od S. znajdują się piaskowce formacyi trzeciorzędowej. Z formacyi napływowej nowszej zasługuje na uwagę torf, występujący w mniejszej ilości niż w sąsiednich powiatach. Gleba jest przeważnie gliniasta, na brzegach Dniepru zaś piaszczysta. Cała powierzchnia należy do dorzecza Dniepru, przerzynającego powiat od wschodu na zachód na dwie prawie równe połowy. Wszystkie dopływy Dniepru są nieznaczne i nie mają znaczenia pod względem ekonomicznym. Ważniejsze z nich Chmost i Sożą. Jezior mało i wszystkie nieznaczne; największe Kupryńskie 5 w. dług. , Sawińskie 3 w. dług. , 7Va W, szer. i Peniskor 2 w. dług. i V2 szer. . Również nie ma większych błot; spotykają się one w dolinach rzek. W lasy niezbyt bogaty jest powiat; zajmowały one w 1867 r. 110000 dzies. Podług danych z 1867 r. było w powiecie bez miasta 69216 mk. 33668 męż. , w tej liczbie w, . w

Smoleńsk