Smiltynka, karczma, pow. poniewieski, w 1 okr. poL, o 7 w. od Poniewieża. Smiła, STnieła, mko przy ujściu Serebrianki do Taśmina, w pobliżu błota Irdynia, przy linii dr. żel. fastowskiej, na przestrzeni Bóbr yńskaj aCzerkasy, pow. czerkaski, w 1 okr. poL i gm. Smiła, odL o 24 w. od Czerkas a 506 w. od Kijowa, ma 9316 mk. w 1885 r. . Podług Pochilewicza w 1863 r. było 1136 dm. , 12614 mk. 4850 praw. , 526 katol. , 290 rozkolników, 42 protest, i 6906 żydów. Posiada 4 cerkwie Pokrowską, Uśpieńską i Spaską, drewniane, istniejące już w zeszłym wieku; oi az murowaną z 1859 r, , kościół katol. , kość. protest. , kaplicę rozkolników, synagogę, 3 domy modlitwy żydowskie, zarząd policyjny i gminy, sąd pokoju, biuro inkwironta sądowego, urząd włościański, st. poczt. , telegr, i dr. żelaznej, szkołę techniczną kolejową, fabrykę cukru z rafineryą, fabrykę narzędzi rolniczych, młyn wodny, 176 sklepów, 255 rzemieślników, aptekę, szpital ekonomiczny na 25 łóżek, dwa jarmarki doroczne 9 maja i 15 sierpnia. St. dr. żeL fastowskiej, na przestrzeni BobryńskajaCzerkasy, odl. jest o 6 w. od st. Bobryńskiej. Parafia katol. , dekanatu zwinogródzkiego, 1351 wiernych; filia w Czerkasach, kaplica w Rotmistrzówce a dawniej iw Rebedełówce. Gmina składa się z 4 okr. wiejskich starostw, obejmuje 8 miejsc zaludnionych, ma 2880 dm. , 22261 mk. i 18475 dzies, ziemi 5617 dz. włośc, 12574 dworskiej i 284 cerkiewnej. W gminie znajdują się 3 cukrownie i fabryka narzędzi rolniczych. Obszar, na którem mieści się S. , należał do Mlijowszczyzny której posiadaczami byli Waśkiewicze, potem Żubrykowie. W 1536 r. Zygmunt I nadał ten obszar Juśkowi Tymkiewiczowi, który założył tu futor, na zwany Juśkowęm. Futor ten, leżący na szlaku tatarskim, znika wkrótce, zostawiając tylko nazwę pustego uroczyska, które zagarnia Mlij o wszczyzna. Sukcesorowie Juśka, niemogąc poradzić sobie z Żubrykami, prawa swe do futoru odstępują mieszczanom czerkaskim. Żubrykowie przez długie lata bronią się od pretensyi mieszczan, aż w końcu Krystyna Pachucina Korzeniowska, ostatnia z rodu Żubryków, całą Mlijowszczyznę sprzedaje Stanisławowi Koniecpolskiemu, hetm. w. koron, r. 1633. Z powodu panującego w tym czasie spokoju i zabezpieczenia granic kraju od Tatarów, cała okolica poczęła się kolonizować i zaludniać. Na obszarze dawnego JuBkowa osiedliło się mczko Taśmin w rodzaju słobody. W 1643 r. stary hetman, objeżdżając dobra ukraińskie, d. 22 paźdz, nawiedził też Taśmin. Oglądał tu staw olbrzymi, na przestrzeni kilku mil rozlany Dyaryusz Oświecima. W 1646 r. po śmierci Koniecpolskiego dobra przeszły na jedynego syna Aleksandra. Po klęsce korsuńskie Taśmin staje się miastem kozackiem i miejscem postoju so tni kozackiej. Wkrótce potem Chmielnicki oddał Taśmin al. Smiłę, ze sporym obszarem ziemi, swemu zięciowi Danielowi Wyhowskiemu. Wyhowski osadę ufortyfikował. Po śmierci Ohmieluickiego 1657 r. , gdy Wyhowskiemu, przed zawarciem tak zwanych paktów Hadziackioh, zrobiono nadziej ę, że Rzplta utrzyma go nadal w posiadaniu Smiły, nie tylko że zmienił swe przekonania, ale nawet służby swe Rzpltej ofiarował. Niebawem stacza bitwę pod Kijowem i jedzie do Warszawy złożyć królowi powinszowanie szczęśliwego rezultatu bojów pod Konotopem i Sosnówką. Na tymże sejmie otrzymał on przywilej na S. , a uchwała nadająca mu te dobra tak brzmiała, ,Mając wzgląd na zasługi Ur. Daniela Wyhowskiego, które Nam i Rzpltej, stawaj ac mężnie, oświadcza, a chcąc go i do dalszych usług mieć obligatum, za zgodą Wszech Stanów Rzpltej obojga narodów, dobra na gruntach naszych królewskich i Rzpltej, a teraz świeżo przez tegoż Ur. Daniela Wyhowskiego ufortyfikowane, t. j. Smiła, Taśmin, z zamkiem Konstantynowem, Bakli dziś Bałakleja, Orło wiec cum adjacentis prawem dziedzicznem ziemskiem, jemu i potomstwu jego konferujemy; na co mu przywilej wydany, który authoritate praeaentis Conventus approbujemy; a jeśliby się pokazało, że te dobra były juris haereditarii, tedy post eTictum coram Ordinibus Regni haereditatem od tych, któreby sobie przywłaszczali, na przyszłym sejmie komutacyę uczynimy Yol. leg. , IV, str. 303. To ostatnie zastrzeżenie koniecznem było, albowiem Stany Rzpltej ignorować niemogły, że za najświeższej jeszcze pamięci dobra te były dobrami dziedzicznemi panów z Koniecpola i jako takie w żaden sposób pod kategorya królewszczyzn włączone być niemogły. Mimo to oddano S. Wyhowskiemu, aby niejątrzyć położenia a jak mówi Jemiołowsld czasowi służąc. Tymczasem brat Daniela Iwan zostaje strącony z hetmaóstwa przez Kozaków, którzy na jego miejsce obrali Jerzego Chmielnickiego. Ten wraz z Szeremetiewym oblega Czehryn, a Daniela spieszącego z pomocą chwyta i wyprawia do Moskwy, gdzie został stracony. Ciało odesłano żonie do Smiły Jerlicz, II, str. 37. Nie wiele przedtem zszedł ze świata 1659 Aleks. Koniecpolski, woj. sandomierski, niegdyś dziedzic Śmilańszczyzny. Syn jego Stanisław zaniósł przed sejm uroczysty protest i zażądał zwrotu dóbr. Wyznaczono więc delegacyę do rewizyi praw jego i w rezultacie ĘW

Smiltynka