skiego. Parafia protest, obejmowała 20 osad w r. 1860 i liczyła 3006 dusz, obok 3369 katol. Szkoła katol, istniała tu w r. 1610 i 1667. August Sułkowski sprowadził do R. w r. 1774 pijarów z Warszawy, wybudował im kolegium i uposażył ich probostwem miejscowem. W r. 1782 było w tej szkole 7 profesorów i 87 uczni ob. J. Łukaszewicza, Hist. szkół, IV, 238 240. W r. 1800 ogłosili pijarzy rodzaj programu szkolnego p. n. Examen generale iuventutis scholasticae scholarum piarum R. i t. d. Calissii, 1800. Szkołę tę zniesiono około 1820 r. Szpital pierwotny na 24 ubogich, uposażony przez Rydzyńskich, stał w r. 1610 za bramą wschowską. Ówczesny dziedzic Łukasz Rydzyński dawał codziennie każdemu ubogiemu z szpitala po groszu jałmużny, a co sobotę i niedzielę po bułce chleba za 5 groszy. Szpital spłonął w pożarze miasta około 1650; wystawiono około 1667 r. nowy, przy ulicy Ku Dębcowi, dotąd istniejący. Dworzec kolejowy stoi o 2 1 2 klm. na płd. zach. od miasta, ma 6 dm. , 39 mk. i wcho dziw skład okr. wiejskiego Kłoda. Dziedzi cami B. byli kolejno Czerwińscy z Wierzbna, Rydzyńscy, Ciświccy, Leszczyńscy i Sułkowscy. Zamek istniał w R. już w XV w. Starowolski, Monum. 458. Leszczyńscy wystawili inny, który wojsko ruskie spaliło w r. 1707; dzisiejszy zamek, wspaniały, stawiany w czworobok, opatrzony rowem i bramami, jest dziełem ks. Sułkowskich. Przed zamkiem znajduje się ogrod i zwierzyniec. Podanie o zamku tym mieszczą Podania i legendy L. Siemieńskiego str. 59 61. Zamek tworzy obecnie odrębną całość administracyjną; w skład okr. jego wchodzą leśnictwa Bażantarnia Stara 1 dm. , 5 mk. , Góra Książęca 1 dm. , 8 mt. i Książęcy Las 2 dm. , 26 mk. ; cały okrąg ma 11 dm. , 100 mk 73 kat. , 27 prot. i 2411 ha obszaru 1996 łasu; gorzelnia parowa. Obecnym dziedzicem jest ordynat Antoni ks. Sułkowski. W pow. wschowskim ma klucz rydzyński 5532, 84 ha 2291, 65 roli, 620, 10 łąk, 33, 43 pastw. , 2486, 32 lasu, 88, 86 nieuż, i 12, 48 wody, czysty dochód grunt. 52, 691 mrk w r. 1884. W skład jego wchodzą folw. Dębieć, Kłoda, Moraczewo, NowaWieś, Tarnowa i Tworzyjanice. Przy schyłku zeszłego wieku należały do klucza Antonin, Dębieć, Gronowo, Kłoda, Książęcy Las, Lasocice, Leszczenko, Leszno, Maryanowo, NowaWieś, NowySwiat, Pomykowo, Rydzyna, Strzyżewice, Tarnowa, Tworzyjanice, Tworzyjaniozki i Zaborowo. Założenie miasta R. około r. 1400 przypisują zwykle Czerwińskim z Wierzbna, którzy w krótce potem nazwali się Rvdzynskimi. Wynika ztąd, ze osada i nazwa jej R znacznie są starcze, aniżeli ta wiadomość kronikarska. Przed r. 1410 istniał tu już kościół; rok 1422, wyryty na pieczęci misata, wskazuje daie uzyakania praw miejskich. Prawa te potwierdzali Zygmunt I w r. 1507, Zygmunt August w r. 1551 Kod. Wielkop. , Racz. , str. 232 4, Stefan Batory w r. 1578 i Jan Kazimirz w r. 1665. W r. 1, 458 dostawiło miasto 4 pieszych na wyprawę malborską. Archiwum wrocławskie przechowuje list Stanisława Rydzyńskiego z r. 1549 do Jerzego ks. szląskicgo, w którym uskarża się na sołtysa giżyńskiego Geischen, buntującego poddanych jogo w Kaczkowio Monbach, Wiadom. , 53. Podczas wojny trzydziestoletniej chronili się do R. Niemcyprotestanci; w r. 1707 wojsko ruskie zajęło R. i spaliło zamek Leszczyńskich. W 1714 r. August II, bawiąc tu kilka tygodni, zwołał Radę senatu, na której odprawiał posła tatarskiego; r. 1718 kniążę Dołgoruki domagał się iu. w imieniu Piotra W. przywiedzenia do skutku umowy jego z Gdańszczanami, a król August li. uroczyścic przyjmował posła tureckiego. W r. 1736 Sianiniaw Leszczyński opuszczając kraj, sprzedał dobra rydzyńskic Al. Józefowi Sułkownkiomu. Roku 1750 nadał dziedzic miasta osobną ustawę, a r. 1752 zaprowadził tu ogólny statut Sułkowskich. W 1759 r. w czasie wojny siedmioletniej wpadli Prusacy do E. i porwali ks. Sułkowskiego. Miał to być odwet za wzięcie do niewoli Hatzfelda przoz wojska ruskie. W r. 1775, za przyzwoleniem sejmu, zamieniono dobra rydzyńskie na ordynaoyę, która dotąd istnieje. Do r. 1791 wchodziła R. w skład pow. kościańskiego, potom, wcielono ją do nowoutworzonego pow. Wachowskiego, od r. 1887 należy do pow. leszczyńskiego. W r. 1838 d. 17 listopada zaprowadzono w R. ordynacyę miejską i 4 jarmarki do roku. E. Cal Rydzynki, wś, os. leś. i os. młyn. nad rz. Górecką, pow. łódzki, gm. Gospodarz, par. Tuszyn; wś 16 dm. , 113 mk, 324 mr. ; fol i os. leśna 4 dm. , 14 mk. , 1464 mr, ; os. młyn. 1 dm. , 13 mk. , 59 mr. W 1827 r. było 4 dm. , 45 mk. R. fol 79 mr. wchodzi w skład majoratu rząd. Czarnocin, resztę obszaru zajmują lasy rządowe. Rydzyno, ws włośc, nad Wiolą, pow. płocki, gm. Bielino, par. Słupno, 5 osad, 7 dm. , 67 mk. , 120 mr. 87 mr. roii. W 1827 r. 6 dm. , 57 mk. Rydzyny 1. kol. , pow. łaski, gm. Widzew, par. Pabianice, ma 60 dm. , 627 mk. , 1292 mr. włośc. W 1827 r. było 61 dm. , 554 mk. Długosz w opisie Rzgowa powiada, że w lasach należących do osady prope Rodzeń et Tusszin są pasieki i pnie L. B. , I, 276. 2. B. , os. leś. nad rz. Grabią, pow. łaski, gm. Wymysłów, ma 7 dm. , 15 mk. , 2580 mr. 322 mr. ornej. Należy do majoratu rząd. Widzew. Ryga, miasto, ob. przy końcu lit. E.

Rydzynki

Rydzynki

Rydzyno

Rydzyny

Ryga