swej dobroci sukna niższych gatunków burki slawuckie. Papiernia do 60, 000 pudów rocznie zaspakaja głównie potrzeby fabryk cukru w Szopietówce, Kremienczukach i Kłębówce br. Potockich; do papki ze szmat dodaje 20 włókien miejscowego oczeretu. Wyrabia też tekturę do krycia dachów. Fabryka maszyn wyrabia narzędzia rolnicze, lokomobilc i t. p. za 500, 000 rs. rocznie, zatrudniając około 200 robotników. Są też jeszcze w S. trzy młyny wodne, tartak parowy, browar piwny, mydlarnia i fabryka świec. Śród obszernego rynku wznosi się ratusz, w podłużną podkowę zbudowany, ze sklepami dokoła. Od strony północnej, na wyniosłem wzgórzu, pałac Sanguszków z piękną biblioteką a niegdyś i galeryą obrazów, którą do Zasławia przewieziono. Pomiędzy pozostałemi znajduje się tu ciekawmy obraz, utwór podobno Dolabelli, przedstawiający Żółkiewskiego z Szujskimi przed Zygmuntem, i drugi, nieznanego pędzla, hetmana litew. Romana Sanguszkę pod Ułą w 1568 r. W bibliotece, liczącej kilka tysięcy dzieł wyborowych, znajduje się wiele rzadkich rękopisów, spis których podał Stecki Wołyń, I, 353. Dokoła pałacu nad Horyniem piękny park, na skraju którego kościół paraf. katol. p. w. św. Doroty, z muru wzniesiony w 1822 r. przez ks. Eustachego Sanguszkę na wzór kościoła św. Eustachego w Paryżu, z grobami Sanguszków. Dawny kościół katol. zamieniony został na ewang. augsburski. Cerkiew prawosł, fundacyi także Sanguszków. W zabudowaniach gospodarskich mieściła się do niedawna słynna na całą Europę stadnina koni krwi arabskiej. Stado liczyło do 800 koni a jego zarząd wraz ze stajnią na 50 ogierów znajdował się w Sławucie. Pod S. , w lesie sosnowym nad Horyniem, miejscowi lekarze urządzili w 1879 r. zakład leczenia kumysem z mleka kobylego. Zakład ten, od objęcia go zwłaszcza w 1884 r. przez dra Dobrzyckiego, rozwija się pomyślnie i corocznie coraz więcej chorych przybywa na kuracyę. W 1887 r. liczba chorych wynosiła 629. Dobra sławuckie ciągną się z północy na południe od granic pow. nowogradwołyńskiego i osłrogskiego ku gub. podolskiej, na przestrzeni mniej więcej 90 w. wzdłuż i 30 w. wszerz. Ogólna przestrzeń wynosi około 200, 000 mr. , z których większa połowa ziemi ornej, reszta zaś łąki i lasy; tych ostatnich jest przeszło 60, 000 mr. Lasy sławuckie łączą się z jednej strony z lasami krzywińskiemi, z drugiej zaś z szepietowskiemi i połońskiemi. Północną część majątku przecina linia dr. żel. kijowskobrzeskiej, ze stacyą w Sławucie, a przez środek majątku przechodzi trakt pocztowy, łączący Ostróg z Zasławiem i St. Konstantynowem. Pod względem administracyjnym dobra sławuckie podzielone są na trzy klucze sławucki, zasławski i białogródecki. Klucz sławucki stanowią folw. Ułaszanówka, Peremysl, Waczów, Januszówka, Żuków, Puzyrki, Djaków, Mirutyn, Zubowszczyzna, Siomaki, Maraczówka, Chorowiec, Baczmanówka, Kurczyk, Romanów, Mińkowce, Cwietocha i Barbarówka. Klucz zasławski składa się z fol Zasław, Lubartów, Przyłuka, Łabazy, Soszne, Michla, Bilczynka, Myslatyn, Kłembówka, Waśkowce, Przyputnie, Mokrzec, Tyszewiczę, Zubary, Rypki, Szczurowce i Michnów. Do klucza białogródeckiego należą folw. Białogródka, Bieleżyńce, Pokoszczówka, Kornica, Dworzec, Teleżyńce, Podlisce, Dosin, Kropiwna, Piłki, Czyżówka, Bisówka, Sosnówka, Giniutki, Suchożyńce, Chrestówka, Tarnawka, Kuźmińce, Polachowa, Romanów, Smorszczki, Krzyworudka, Waśkowczyki, Kuczmanówka i Trusiłówka. Wszystkie pomienione folwarki biorą nazwiska od nazw przyległych wsi, z których każda składa się od 30 do 100 i więcej chat włościańskich. Nadto do dóbr sławuckich należą jeszcze następujące wsi Diatyłówka, Nahaczówka, Hubelce, Paszuki, Dubienka. Romanin, Majdan, Futorek, KrzyżowaBuda, Taszki, Siwki, Holiki, Oczereciana, Ponorka, Kamionka, WasylowaGrobla, Radoszówka, Putryńce, Kominy, Chorowica, Krasówka, Iwanówka, Krzywołuka, Bielów, Kondratka, Wydumka, Topory, Toropczyki, Szczurowczyki, Sosnoweczka, Zakrużce, Belki, Pokoszczówka, Markówka i Pryputenka. Ogólnie zaś dobra składają miasto powiatowe, trzy miasteczka Sławuta, Białogródka i Kornica i 95 wsi. Parafia katol. , dek. zasławskiego, ma 1623 wiernych. Okrąg policyjny obejmuje gminy S. , Żuków, Korczyki i Szepietówkę. S. należy do nowszych osad a przynajmniej wszelkie ślady dawniejszego istnienia zaginęły w czasie najazdów tatarskich i kozackich, o których świadczy przywilej Augusta III w 1754 r. miastu nadany, mocą którego pozwala S. obwarować, zaprowadza prawo magdeburskie, targi tygodniowe oraz dwa jarmarki doroczne i skład białej soli ruskiej. Prawdopodobnie jednak założenie S. odnieść należy do pierwszej połowy zeszłego wieku. Ziemia na której leży należała niegdyś do kompleksu dóbr ks. Ostrogskich. Od połowy zeszłego wieku S. słynęła drukarnią hebrajską zamkniętą w 1838 r. . W S. urodzili się powieściopisarz Henryk Rzewuski, generał Maciej Rybiński i malarz Włodzimierz Łoś w Monachium d. 3 paźdz. 1888 r. . Opisy i widoki S. i zakładu kumysowego pomieścił Tygodnik Illustr. z 1873 r. t. XI, str. 316 i Kłosy Nr. 776 i 827. J Krz. Sławutówko, niem. Klein Schlatau, 1780 r.

Sławutówko

Sławutówko