nej. Oprócz tego w obrębie gminy przebywa 908 mk. innych stanów i znajduje się 8897 dz. 5740 ornej ziemi rząd. i pryw. ; cały więc obszar gminy ma 8191 mk. i 14112 dzies, ziemi 10, 302 ornej. Ludność pod względem fizycznym dobrze się przedstawia, jest rosłą i silnej budowy, pod względem moralnym natomiast stoi na bardzo niskim stopniu. Kradzieże, bójki i inne przestępstwa są na porządku dziennym. Najbardziej demoralizującym czynnikiem jest rozpowszechnione przemytnictwo wódki zwłaszcza z odległej o 7 w. Galicyi. Z powodu bliskich ognisk zbytu Kamieniec, Żwaniec, Orynin mieszkańcy, zwłaszcza Słobódki Rychteokiej, są dziś zamożni; posiadają oni obfite sady wiśniowe i śliwkowe. Natomiast gospodarstwo rolne w wielkiem jest zaniedbaniu; gleba wyjałowiona, konie nadzwyczaj drobne i liche; więcej zamiłowania u włościan przebija się do bydła rogatego rasy besarabskiej. Dom mieszkalny, właściciela, przerobiony z dawnego zamku, bez zmiany pierwotnych jego zarysów, wznosi się na krańcu lasem porosłej skały, około 15 sążni wysokiej, u stóp której Żwańczyk tworzy obszerny staw. Dla odpływu wód z tego stawu wykuto w skale kanał, długi do 50, szeroki 5 a wysoki 6 sążni. Majętność ta należała niegdyś do możnej rodziny podolskiej Humieckich, którzy wznieśli tu obronny zamek, składający się z czworoboku długiego na 70 a szerokiego na 18 arszynów, otoczonego murem o 2 1 2 arszynnej grubości, po rogach ktorego znajdowały się 4 baszty. Z tablicy znalezionej przy restauracyi domu mieszkalnego widać, że zamek wzniesiony został w 1507 r. , a znajdujący się na tablicy herb Junosza wskazuje, źe już wówczas do Humieckich należał. Początkowo R. miały się nazywać Nowosiółka, jak to wspomina Stefan Humiecki w swym testamencie. Podczas zaboru tureckiego zamek tutejszy również należał do Turków; w obszernych podziemiach zamkowych trzymano konie baszy i wypuszczano je na okoliczne łąki nad rz. Kizia, Miejsce to zowie się odtąd Paszówką. Pamiętnym jest jeszcze napad Turków na zamek rychtecki w 1762 r. , przedsięwzięty przez załogę chocimską poi Wodzą KaramAchmeta. Gubernatorom zamku był Osiński, który, polegając na zapewnieniach przyjaźni, wpuścił Turków do zamku. Ci jednak zrabowali zamek a mieszkańców złupili. Zginęło przytem 54 osób, Osińskiego zaś wraz z rodziną uprowadzono do Chocima. Sam on, za staraniem Potockich, wrócił do kraju, syn zaś jego dopiero po 20letniej niewoli uwolniony został podług opowiadania żyjącej przed kilku laty córki Osińskiego Tekli Izbickiej. Od Humieckich R. przeszły do Trzecieskich, od tych w 1815 r. do Płońskich, a od 1848 r. należały do znanego badacza przeszłości Konstantego Podwysockiego, po zgonie którego drogą wiana przeszły do Roźałowskich. Za życia Konstantego Podwy sockiego gościli często w R. Michał Grabow ski, J. I. Kraszewski, Aleksander WeryhaDarowski i in. Niedawno jeszcze znajdowała się w dworze rychteckim cenna biblioteka, do 12, 000 tomów licząca, i inne zbiory naukowe i dzieł sztuki, co wszystko przeszło dziś w po siadanie hr. Działyńskiego. W Krakowie 1872 r. wyszła broszura Władysława Górskiego p. t. O zbiorach pozostałych po ś. p. Konst. Podwysockim. Część R. po lewej stronie Żwańczyka leżąca, mająca do 400 dzies, ziemi dworskiej a do 200 dz. włościańskiej, należała do Trzecieskich, następnie do Bielińskich i Hanickich, potem do Lewickich, Bachtałowskich, dziś Kalinina. K. Micowski. Rychtyn, wś, pow. suwalski, gm. i par. Jeleniewo. Odl. od Suwałk 9 w. , ma 13 dm. , 118 mk. Rychwalska Stara Wieś, wś i fol. , pow. koniński, gm. Dąbroszyn, par. Rychwał, leży tuż przy osadzie Rychwał, ma 40 os. , 411 mk. , 388 mr. włośc. Folw. ma 1500 mr. obszaru, posiada rozległy ogród owocowy z bogatą szkółką drzew i kopalnię torfu, z produkcyą do półtora miliona cegieł rocznie. Rychwalska Wola, kol. , pow. koniiiski, gm. Dąbroszyn, par. Rychwał, odl. 20 w. od Konina. Wchodziła w skład dóbr Rychwał, ma 21 dm. , 113 mk. Według reg. pob. pow. konińskiego z r. 1579 wś R. Wola miała w części St. Złotkowskiego 2 łany, 3 zagr. Cześć Rozrażewskiego 1 2 łan. Pawiński, Wielkp. , I, 235. Br. Ch. Rychwał, w dok. z XVI w. Rychphal, os. miejska, dawniej miasteczko, pow. koniński, gm. Dąbroszyn, par. Rychwał. Leży przy drodze bitej konińskokaliskiej, połączone drogą bitą z Turkiem, odl. 17 w. od Konina, 34 w. od Kalisza, 24 w. od Turka. Posiada kościół par. murowany, synagogę, sąd gminny III okr. , urz. gm. , szkołę gminną początkową, st. poczt. , olejarnię, 53 posesyj 33 dm. murow. , 938 mk. 435 męż. , 503 kob. , 441 mr. ziemi należącej do 83 osad. W 1827 r. było 49 dm. , 696 mk. ; 1862 r. 57 dm. , 796 mk. W ciągu roku odbywa się 6 jarmarków. Data założenia miasta nieznana; zapewne powstało w końcu XIV lub w XV w. na obszarze przyległej Starej Wsi, zwanej też niekiedy Stare Miasto w spisach pobor, z 1507 r. . Kościół paraf, istnieje już w XV w. ; 1476 r. pleban tutejszy pozywa Mikołaja, dziedzica R. , o zabór gruntów kościelnych. Konsystorz zasądził, by dziedzic sprawił plebanowi kocioł do warzenia piwa i dał konia wartości trzech grzywien. R. z przyległymi wsiami

Rychtyn

Rychtyn

Rychwalska

Rychwał