strzelecki ku zachodowi od Kolska, Piaszczystą Łachę i Wójtowskie jezioro pod Trzebiszewem na lewym brzegu Warty, liczne doły, Ostrowia, łąki, błota i łęgi bagniste, jak n. p. Kotliny i Raki pod Osieckiem, Cygany Zigahnen pod Nowym Folwarkiem, Łabędzie i Sosnowy ostrów pod Bledzewem, Pijawczy Dół Egelpfuhl pod NowąWsią Maszkowem, Klasztorne Kałuże Klosterluege pod Starym Dworkiem, Kałużysko pod Zemskiem, Morgi, Modrze, Czerwony Dół, Brzozowy i Długi Łęg pod Popowem, Olszowe Błoto, Graniczne i Kuźnickie Doły pod Chełmskiem, Grobelny i Długi Łęg pod Twierdzielewem, Szczerki Stirkenbruch pod Rokitnem, Lisi Kąt FuchsTanger i Raki pod Rojewem, Olszowe i Kalskie Błota, Brzozowy Łęg, Groby Graeberlug i Łężyny Heidelug pod Kalskiem, Morgi, Modrze Modder i Żydowski Kierz pod Skwirzyną, Pasternak przy ujściu Obry i inne oznaczone na mappach niemiecką tylko nazwą. Na praw. Porzeczu Warty spotykamy takich mokradli o wiele mniej. Do ich liczby należą Długi, Łączny i Wilczy Dół, Żydowskie i Gęsie Łuże lub Łęgi pod Jezierzem, Wapienny Łom w lesie wiejeckim, Żmijowisko Schlangenlug i Niedźwiedzi Dół w lesie nowodworskim, tudzież Meier Lug pod Jezierzem, Trogen Lug, Naumannsluegchen i SchonertsKeithe w lesie nowodworskim. Powierzchnia prawego porzecza jest płaszczyzną, na której mapa sztabowa oznacza dwie tylko wyniosłości, t. j Czarcią Górę Satansberg pod Jabłonką w lasach nowodworskich i górę Czubatą Spitzberg w lesie wiejeckim. Płd. wschodnia część przedstawia najwyższe wzniesienie. Między Nową i Starą Górzycą sięga 72, 89 mt. npm. , pod Wierzbnem 63, 2 mt. , między Wierzbnem i Gorajem 62, 8 mt. , pod Gorajem 67, 7 mt. W pobliżu Nowej Górzycy ciągnie się pasmo wzgórz, Królewskiemi Górami zwane; pojedyńcze pagórki w tej okolicy zowią się Zięba Finkenberg, Kowal Schmiedeberg, Mielna Muehlberg i Górzysko Neubauerberg. Ku płn. zachodowi od wspomnianej Górzycy i Goraja sterczy Skoczna Góra Springberg, a ku wschodowi od Lubikowa Trębacze Trompeterberg; na płd. wsch. wybrzeżu jez. Rokitno ciągnie się pasmo gór Nadjeziernych Seeberge; pod wsią Rokitnem wznosi się Góra Kościelna, pod Twierdzielewem Glist Gleissenberg, pod Chełmskiem Martwa Góra Todte Berg i Szubienica Galgenberg, pod Osieckiem takaż Szubienica, Winnica, Żołędnica i Długa Góra, pod Bledzewem Łączna Góra Wiesenberg i trzecia Szubienica, w puszczy trzebiszewskiej Długa Góra i dwie Kobyle Góry ku zachodowi od Skwirzyny. Zachodnią połać powiatu, po lewym brzegu Obry i Warty, zajmują w większej części dwie puszcze Starodworska i Trzebiszewska, które zlewają się z lasem marchijjskim Koenigswalde. Te trzy puszcze tworzyły niezawodnie ową Dąbrowę Sokolą, w pobliżu której Władysław Odonicz nadał sprowadzonym z Dobrego Ługu cystersom 500 łanów ziemi i wśród której rozłożyła się osada zwana od puszczy Dąbrową Sokolą, później przezwana Falkenwalde, z czego następnie powstały dziwotwory lingwistyczne Fafold, Fafałd, Fafałda i Fafołdy. Nazwy polskie idą tu w zapomnienie; przeistaczane systematycznie przymieszkami niemieckiemi, stają się z czasem istnemi zagadkami, tam znów gdzie żywioł słowiański uporczywie walczył z niemczyzną, tam tworzyły się przekłady lub przeróbki nazw niemieckich. Po sprowadzanych z Niemiec mnichach i osadnikach pozostały ślady w nomenklaturze geograficznej. Powtarzające się często w okolicy Skwirzyny i Bledzewa Luch, Lug i Luege oznaczają łuże i łęgi, jak Kaite, Keithe i Keute doły i jamy. Niemiecki zbieracz A. Pick wyrzeka naiwnie, że te świadectwa odwiecznej w tej okolicy niemczyzny, zacierają się coraz więcej i nikną z biegiem czasu Zeitschr. d. hist. Ges. f. d. Pr. Posen, II, 4225, III, 115. O kilka wieków starsze nazwy przechował nam np. przywilej Zygmunta Augusta z dnia 25 stycznia 1564 r. , w którym spotykamy jeziora Plavno, Oholke, Kamien, Zycem, Prochowice, Zabna i Smeleckie, łąki Krawice, Minska łąka, Okrągla i Kiseka, Chelmska gora, Kawie i praedium Kiiawice. Niektóre z tych nazw są może mylnie odczytano lub napisane, w każdym razie świadczą wymownie o ówczesnej polskości miasta S. i okolicy. Obie rzeki w powiecie Warta i Obra są spławne. Drogi bite znajdują się tylko na lewem porzeczu Warty; wielki trakt poznań. berliński wchodzi do powiatu pod Nową Górzycą i wiedzie na Wierzbno, Przytocznię i Chełmsko Gollmuetz do Skwirzyny 23 klm. ; ztąd zdąża przez Obrę i puszczę trzebiszewską 11 klm. do granicy brandenburskiej, rozramieniając się ku północy i południowi; przed mostem oborskim, o 2 klm. ku południowi od S. oddziela się jedno ramię, wiodące na Zemsko do Bledzewa 11 klm. , a drugie, w puszczy trzebiszewskiej, o 5 klm. ku zachodowi od S. prowadzi do Landsberga z nad Warty 7 klm. w powiecie. Inny wreszcie trakt 13 klm. zdąża na Międzyrzecz do Świebodzina, przystanku dr. żel. poznań. berlińskiej. Droga żelazna z Międzychoda do Międzyrzecza przecina na przestrzeni około 6 klm. płd. wsch. część powiatu. Ogólny obszar powiatu 65, 048 ha rozpada się na 29768 ha lasu, 24945 roli, 2803 łąk; czysty doch. z ha lasu wynosi 1, 96, Skw z ha roli 7, 44, z ha łąk 21, 15 mrk. Obszaru miejskiego jest 9029 ha 4319 roli, 832 łąk, 2445 lasu, włościańskiego 23160 ha 13935 ha roli. 1351 łąk, 3859 lasu, dominialnego 32859 ha 6691 ha roli, 620 łąk, 23464 lasu. Czysty dochód z obszaru miejskiego obliczono na 6, 27 mrk z ha roli, 24, 28 z ha łąk, 1, 96 z ha lasu; z obszaru włościan. 7 83 mrk z ha roli, 20, 37 z ha łąk, 1, 17 z ha lasu; z obszaru dwors. 7, 83 mrk z ha roli, 18, 80 z ha łąk, 1, 96 z ha lasu. Obszar powiatu podzielony jest na 2 obwody policyjne, 2 okręgi miejskie Skwirzyna i Bledzew z 11 osadami, 40 okr. wiejskich z 56 osad. i 21 okr. dworskich z 54 osadami, ma więc razem 121 osad, 2241 dym, 17 budyn. publicz. , 4782 rodzin i 22632 mk. 10835 męż. , 11797 kob. ; 12083 katol, 10158 protest. , 391 żyd. , podług spisu 1 grudnia 1885 r. . W r. 1880 było 23318 mk. , w 1875 r. 21989 mk. , w 1871 r. 21010 mk. Na okręgi miejskie przypada 736 dym. , 7 bud. publicz. , 2040 rodzin i 8551 mk. 3987 męż. , 4564 kob. ; 3867 kat. 4317 protest. , 367 żyd. ; w r. 1880 było 8563 mk. , w 1875 r. 8166 mk. , w 1871 r. 7914 mk. Na okręgi wiejskie przypada 1272 dm. , 8 bud. publ, 2186 rodzin i 11132 mk. 5438 męż. , 5694 kob. ; 6636 kat. , 4472 protest. , 24 żyd. ; w 1880 r. było 11887 mk. , w 1875 r. 11305 mk. , w 1871 r. 10538 mk. Na okręgi dworskie przypada 233 dm. , 2 bud. publ, 556 rodzin i 2949 mk. 1410 męż. , 1539 kob. ; 1580 kat. i 1369 prot. ; w 1880 r. było 2868 mk. , w 1875 r. 2518 mk. , w 1871 r. 2558 mk. Połowę dzisiejszego pow. skwirzyńskiego zabrał po rozbiorze Rzpltej rząd pruski. W ręku rządu do tej pory są obszary dworskie Kalsko 374 ha, NowaWieś Maszkowo 382 ha, Rokitno 277 ha, StaryDworek 344 ha, Zemsko 437 ha, nadleśnictwo skwirzyńskie 6784 ha i wiejeckie 5306 ha czyli 13904 ha. Do zabranego obszaru wiejskiego należały DąbrowaSokola 1482 ha, Kalsko 1466 ha, NowaWieś Maszkowo 1534 ha, NowyFolwark 150 ba, Osiecko 1729 ha, Popowo 1451 ha, Rojewo 292 ha, Rokitno 877 ha, StaryDworek 692 ha, Twierdzielewo 709 ha i Zemsko 1260 ha czyli 11642 ha. Obszary wiejskie Bledzew 2673 ba i Skwirzyna 6356 ha obejmują 9029 ha. Razem przeto zabrał rząd 34575 ha. Wymieniono tu osady były dawniej w znacznej części własnością klasztoru zemskiego, przeniesionego do Bledzewa; Twierdzielewo należało do bisk. poznańskich, a Skwirzyna wchodziła w skład ststwa międzyrzeckiego. Druga połowa powiatu była własnością szlachty wielkopolskiej. Mieszkali tu Bojanowscy, Brezowie, Chraplewscy, Czarneccy, Dłuscy, Gliszczyńscy, Górzyccy, Grochowscy, Hersztupscy, Kręsey, Krobielewscy, Kwileccy, Po Słownik Geograficzny T. X. Zeszyt 118

Skwirzyna

Skw