nego z wsi Zemska, morderczym sposobem pokaleczyli, tak iż i on na miejsca życia dokonał ks. Widawski, Ex act. castrens. , w Arch. teolog. ks. Jabczyńskiego, I, 498. Podobne najazdy powtórzyły się w r. 1627 i spowodowały Zygmunta III do skasowania aktu z r. 1616 i wyznaczenia komisyi, która w r. 1629 zjechawszy na miejsce, odnowiła i potwierdziła granico ustanowione w r 1421 pod przewodnictwem Sędziwoja z Ostroroga, woj. poznańskiego. W r. 1629 ciągły przez S. hufce Mansfelda, zostawiając po sobie spustoszenie w mieście i okolicy. Podobnych klęsk doznawało miasto w r. 16578, 1666, 1670 i 1711. W r. 1630 srożyło się ta powietrze morowo. Między kahałem żydowskim a miastem stanęła umowa, określająca prawa i obowiązki żydów; akt ten, spisany w językach polskim i niemieckim, potwierdził król Władysław dnia 20 grudnia 1642 r. Gdy szewcom skwirzyńskim wzbroniono sprzedawać wyroby na jarmarkach w Międzyrzeczu, zanieśli w r. 1673 skargę do króla, który rozstrzygnął na ich korzyść; szewcy między rzeccy musieli zwrócić zabrane obuwia i każdy z nich miał zapłacić 10 tal. kary. Dnia 21 września 1678 r. i 8 czerwca 1712 r. spaliło się miasto do szczętu. W r. 1768 mieli konfederaci powiesić 8 dysydentów przy studni miejskiej, a burmistrza Berend a na drzewie Wuttke, St. d. L. Posen, 450. W r. 1791 wcielono S. i okolicę do utworzonego wówczas pow. międzyrzeckiego. Po trzeciem podziale dostała się S. pod panowanie pruskie, a r. 1815 do 1887 wchodziła w skład pow. międzyrzeckiego. W r. 1834 dnia 31 października uzyskała ordynacyą miejską w r. 1848 przyłączyła się do ligi niemieckiej, żądającej wcielenia do Rzeszy. Okrąg miejski składają obecnie miasto w ścisłem znaczeniu, młyn parowy 4 dm. , 48 mk. , młyn oborski 5 dm. , 91 mk. , Nowa Skwirzyna 12 dm. , 137 mk. , fol. Czajki 5 dm. , 65 mk. i 08. Raki Krebse; cały okrąg ma 562 dm. , 1647 rodzin, 6814 mk. 3181 męż. , 3633 kob. ; 2332 katol. , 4139 prot. , 343 żyd. i 6356 ha obszaru 2727 ha roli, 708 łąk, 2245 lasu; czysty doch. z ha roli 7, 05, z ha łąk 24, 28, z ba lasu 2, 74 mrk. Nadleśnictwo skwirzyńskie tworzy okrąg dworski, w którego skład wchodzą leśnictwa bledzewskie, popowskie, rokitnickie, rozentalskie, starodworskie, trzebiszewskie i Nowy Gościniec, tudzież domki poborców szosowych; cały okrąg ma 9 dm. , 61 mk. 15 katol, 46 prot. i 6781 ha 130 roli, 24 łąk, 6222 lasu. Powiat skwirzyński powstał, w skutek najnowszego podziału w. ks. poznańskiego, z zachodniej połowy pow. międzychodzkiego, przeciętego granicą, która ciągnie się z pod Lubiecka Lubiath ku pld. wśród lasów wiejeckich i międzychodzkich, do zakrętu Warty pod Holendrami Krobielewskiemi, a ztąd między Strychami a Górzycą Starą do granicy pow. międzyrzeckiego. Granicami północną, zachodnią i południową pow. skwirzyńskiego zostały dawne granice zachodniej części pow. międzychodzkiego, t. j. na płn. i zach. Brandenburgia, na płd. pow. międzyrzecki. Największa szerokość powiatu ze wschodu na zachód wynosi 34 klm. ; z północy na południe 25 klm. ; obsz. 65, 048 ha. Warta płynie środkiem powiatu od Holendrów Krobielewskich do Czajki 24 klm. w linii powietrz. , a ztąd, na przestrzeni 4 klm. rozgranicza powiat od Brandenburgii. Przyjmuje z prawego brzegu, pod Wiej cami, strugę płynącą od Pilskich Holendrów, a pod Świniarami Jabłonkę; z lew. brzegu przyjmuje trzy rzeczki b. n. , strugę Dłuską Labisken z odpływem jeziora Przytockiego i Obrę z Ponikwą, Międzychódką Tyma i Suchą, odpływem jezior Bledzewskich. Ponikwa zasila się z lewego brzegu strumykiem Nassel. Obra odgranicza na przestrzeni 2 klm. powiat skwirzyński od międzyrzeckiego. Po obu brzegach Warty rozpościerają się bujne łąki, a po za niemi odwieczne lasy, sosnowe na prawem, mieszane, przetrzebione po części, na lewem porzeczu. Lewe Porzecze przedstawia się malowniczo ze swemi jeziorami, łąkami, wzgórzami, osadami kwitnącemi, na prawem życie skupia się tu na samym wybrzeżu, a dalej zalegają obszar milczące lasy, śród których rozsiadły się tu i owdzie holendry, leśniczówki i dwa folwarki. Obszar ten zajmują lasy wiejeckie z wypaliskiem do 6 klm. długiem i puszcza skwirzyńska. Jezior nie ma wcale; staw, około 500 mt. długi, znajduje się pod Jezierzem; Jabłonka odlewa znacznie mniejszy stawek Moczadło pod folwarkiem nowodworskim Macadel; inne, jak n. p. w lesie wiejeckim i Trzcinisko pod Czajką skwirzyńską są mniejsze znacznie. Na lewem porzeczu największem jeziorem jest Lubikowskie Liboch, 4 klm. długie, 1 klm. szerokie, spływające do Obry; tam też spływają jeziora Bledzewskie, Rokitno i Głęboczek, przytykający w pobliżu Kalska do granicy powiatu. Do Warty odpływa jez. Przytockie. Bez wyraźnego odpływu spotykamy jeziora Wierzbno Wierzebaum na wschodnich krańcach powiatu, Brzeźno, Nowogórzyckie, Gorajskie, jeziorzyska u stop góry Trębacze w brzezinie lubikowskiej, Bielawy, jeziorko rokitnickie pod Rokitnem, Żabno Sauben pod Twierdzielewem, stawy twierdzielewskie, Glist w lesie popowskim, Piaseczne jeziorka i Krzywe pod Popowem, Głębokie, w poprzek którego idzie granica międzyrzecka, stawy Starodworski i

Skwirzyna