cowie Mikołaj Cymbał, Michajło Mulnik i, Ułas Konstantynenko ob. Bunt Skwirskoho, magistrata, w Kiew. starinie, 1888. W 1811 r. wszystkie osady starostwa romanowskiego, oprócz S. , zostały przez rząd rozprzedane osobom prywatnym. Pobyt władz administra cyjnych i sądowych przyczynił się do wzro stu miasta. Przy sądzie była palestra. W r. 1865 stanął tu kościół katolicki, murowany, filialny par. Pawołocz, wzniesiony kosztem ks. Cecylii z Morzkowskich Radziwiłłowej. W jednym z bocznych ołtarzy znajduje się obraz św. Jana z Nepomuk, malowany przez Leonarda Straszyńskiego. Dokoła S. , szcze gólnie na równinie ciągnącej się ku Białocer kwi, znajduje się mnóstwo wałów, okopów, szańców i mogił. Odkopują tu często staro żytne popielnice, ułamki zbroi i oręża. W sa mej S. przed laty znaleziono srebrno naczy nia z powyrzynanemi zgłoskami, które sprze dano na przetopienie. Niedaleko miasta prze chodzi wał nazwany Żmijowy, wysoki na 2 sążnie, długi na 20 w. ; idzie on przez Kazimirówkę, Domontówkę, mimo Pustowarni, wcho dzi następnie w granice pow. wasylkowskie go, do wsi Stadnicy. Katolicki dekanat skwir ski, dyecezyi łuckożytomierskiej, składa się z 9 parafii, położonych w pow. skwirskim, a mianowicio Różyn, Wołodarka, Dodowszczyzna, Nowosielica, Topory, Borszczahówka, Pawołocz, Wczorajsze i Chodorków. Liczy 12, 019 wiernych. Edward Rulikowski, Skwirski powiat, utworzony w 1797 roku a w 1805 5 r. powiększony przez przyłączenie pow. machnowskiego, położony jest w zachodniej części gub. kijowskiej; graniczy na północ z pow. radomyskim i kijowskim, na wschód z wasylkowskim, na południe z taraszczańskim, na zachód z berdyczowskim i gub. wołyńską. Podług wymiarów pułkow. Strelbickiego zajmuje 67, 57 mil al. 32701 w. kwadr. , podług zaś pomiarów wojennotopo graficznych 66, 94 mil al. 3238, 9 w. kwadr. Odnośnie do własności, z ogólnej przestrzeni powiatu, obejmującej podług danych z 1888 r. 330, 799 dzies. , należy 132, 671 dz. do włościan, 187, 280 dz. do właścicieli większej posiadłości z tego 65, 126 dz. w dzierżawie, 6164 do cerkwi, 115 dz. do skarbu i 4569 dz. do mta Skwiry. Powierzchnia powiatu, zlekka pochylająca się od zach. ku wschodowi, zajmuje, po powiecie berdyczowskim, najwynioślejsza część gubernii; średnia absolutna wysokość wynosi 700 735 stóp. Pod względem geognostycznym powiat należy do formacyi granitowej, zajmującej całą południową część gubernii kijowskiej. Powierzchnia poprzerzynaną jest głębokiemi dolinami rzecznemi i jarami. Glebę stanowi przeważnie gruba warstwa tłustego czarnoziemu. Pod względem urodzajności gruntu powiat zajmuje pier wsze miejsce w gubernii kijowskiej. Cała po wierzchnia powiatu należy do dorzecza Dnie pru, przedstawicielami którego są w części połudn. rz. Roś, w środkowej Irpeń, w pół nocnej Zdwiż; dwie pierwsze bozpośrednio uchodzą do Dniepru, ostatni zaś do Teterewa dopł. Dniepru. Z dopływów Rosi ważniej sze Berezanka, Skwira i Rastawica, z dopły wów zaś Irpeni Unawa, Biełka i Krywlan ka. Żadna z rzek przerzynających powiat nie jest ani żeglowną, ani spławną; przy nie których wsiach rzeczki, zagrodzone tamami, rozlewają się w stawy. Jeziór nie ma wcale; błota, w ogóle bardzo nieznaczne, spotykają się wyłącznie w dolinach rzek. W lasy, prze ważnie liściaste, powiat jest bardzo ubogi; w 1867 r. zajmowały one zaledwo 26, 000 dz. , t. j. 10 ogólnej przestrzeni. Według da nych z 1887 r. było w powiecie bez miasta 188, 809 mk. wraz ze Skwirą 204, 526 mk. , w tej liczbie 162, 221 prawosł. , 6, 280 katol. , 280 rozkol. , 66 protest. i 19, 962 żyd. W 1868 r. było w powiecie 110 cerkwi 16 murow. , 9 kościołów katol, klasztor katol. , 4 synagogi, 13 domów modlitwy żydowskich. Pod wzglę dem administracyjnym powiat dzieli się na 3 okręgi pol. Wołodarka, Pawołocz i Chodor ków oraz 16 gmin Antonów, Babin, Browki, Chodorków, Czubińce, Komin, Łuczyn, Parchomówka, Pawołocz, Popielnia, Romanówka, Rużyn, Topory, Wierzchownia, Wołodarka i Worobiówka. Gminy te obejmują 157 okrę gów starostw wiejskich i 201 miejsc zamie szkałych, mających w ogóle 27, 419 dm. Pod względem sądowym powiat rozdzielony jest na 4 okręgi sądów pokoju w Skwirze 1 i 2 okr. , w Chodorkowie i w Pawołoczy, oraz na 3 rewiry Inkwirentów sądowych w Skwirze 1 i 3 rewiru i w Chodorkowie. Oprócz Skwi ry w powiecie znajduje się 10 miasteczek Bor szczahówka, Chodorków, Komin, Nowochwastów, Pawołocz, Romanówka, Rużyn, Sokol cza, Wczorajsze i Wołodarka. W 1847 r. by ło 165 miejsc zamieszkałych 1 miasto, 8 mia steczek, 99 siół i 57 wsi. Mieszkańcy zajmują się wyłącznie rolnictwem, hodowlą bydła i po części pszczelnictwem. W 1869 r. było w po wiecie 24 fabryk i zakładów przemysłowych 1 fabr. sukna, 1 garbarnia, 6 cukrowni, 12 gorzelni, 1 browar piwny, 2 fabr. wyrobów garncarskich i 1 cegielnia. W 1880 r. liczba fabryk wzrosła do 34; zatrudnialy one 2819 robotników i produkowały za 4, 044, 730 rs. W kampanii 1888 r. było czynnych 7 fabryk cukru, które przerobiły 735, 375 berkowców buraków. Marszałkami powiatu byli Kajetan Proskura Szuszczański 1807 r. , Aleksander Podhorski 1809 1812, Stanisław Zaleski h. Lubicz 18121817. J. Krz.

Skwira