st. tel. i telefoniczną, aptekę i lekarza i kościół ew. zbudowany r. 1855. Poczta osobowa idzie do Starogardu. Co rok odbywają się tu dwa jarmarki, a co sobotę targ. Co miesiąc zjeżdża tu komisya na roki sądowe. Nad stawem za wsią dwa wiatraki. Przy S. powstaje struga Węgiermuca, uchodząca do Wierzycy. W skład gminy wchodzi Skórcz 56 posiadeł włośc. i 85 zagród, os. leś. Boraszewo 1885 r. 3 dm. , 27 mk. , kol. Skórcz 6 dm. , 42 mk. , Krąg, dobra ryc. . 30 dm. , 213 mk. , wś Miliczek 13 dm. , 86 mk. i fol Rysowo 6 dm. , 93 mk. . Cały obszar obejmuje 1816 ha 22 lasu, 64 łąk, 1619 roli or. . W 1885 r. było w okręgu 241 dm. , 391 dm. , 2016 mk. , 1604 kat. , 376 ew. , 36 żyd. ; na Skórcz sam przypada 183 dm. , 1555 mk. , a na Skórcz i Rysowo 6653, 18 mr. We wsi są dwie szkoły katol. 5klas. z 4 nauczyc, i 302 dzieci 1887 r. i lklas ewang. 84 dzieci. Kościół par. kat. dek. nowski murowany, p. w. WW. SS. , patronatu rządowego; przy nim są 3 bractwa trzeźwości od r. 1856, szkaplerzne od 1790, Miłosierdzia Boskiego od 1686. Szpital dla 4 ubogich. Do par. należą S. , Wielbrandowo, Miliczek, Czarne, Głucha, Boraszewo i Zajączek, oprócz tego kościół fil. w Grabowie. W 1867 r. było 2272 dusz; 1888 r. 2935. Rysunek i opis kościoła podał Heise w dziele Bauund Kunstdaenkmaeler d. Prow. Westpreussen str. 236 239. Według niego świątynia pochodzi z połowy XIV w. , czworoboczna wieża nieco późniejsza. Nowa kopuła wieży pochodzi z r. 1883, przedsionek z XVII w. Kościół ten należy do najpiękniejszych zabytków architektury kościelnej w dyec. chełmińskiej. Do parafii 8. należał dawniej Osiek. W XVI w. kościół przeszło 30 lat zostawał w ręku innowierców. Ówczesny ststa osiecki i starogardzki Marcin Borzewicz sprzyjał luteranizmowi i szerzył reformacyę w obu starostwach. Był on przedtem kanclerzem Stefana Batorego w Siedmiogrodzie. Dopiero po śmierci ststy żona Katarzyna Wojanowska z Wojanowa pod Gdańskiem oddała kościoły katolikom. Kościół w Skórcu odnowiła i zaopatrzyła w potrzebne aparaty; nadto sprawiła nowy relikwiarz dla głowy św. Katarzyny. Relikwię tę skryto w miejscu, gdzie chowają oleje święte, tak że długo o niej nikt nic wiedział. Dopiero bisk. Szembek 1720 1738 odszukał ją i pieczęcią swoją zatwierdził. R. 1765 znajdowala się ta relikwia w bocznym ołtarzu N. M. Panny ob. Utrac. kośc. p. kś. Fankidejskiego, str. 185. Niektórzy upatrują w S. Ptolemeuszowe Skurgon, kędy szła starożytna droga handlowa do wybrzeży bursztynowych. Sadowski utrzymuje, że to raczej jest Czersk ob. Drogi handlowe greckie i rzymskie, 1876, str. 25. Ale za Skórczem przemawia uderzające podobień stwo nazwy i liczne tu odkryte starożytne zabytki. Przedhistoryczne cmentarzysko le ży na lewej stronie wąwozu, którym płynie rzka Liszka, na posiadłości włościanina Wi śniewskiego. R. 1830 r. odkopano tu grób skrzynkowy, w którym było 6 8 urn. W r, 1874 i 1876 znaleziono groby skrzynkowe z urnami i r. 1876 ustawiane kamienie pod ziemne. Groby skrzynkowe natrafiono także na wzgórzu po lewej stronie żwirówki wio dącej do Pionków Wollenthal, tak samo r. 1859 po lewej stronie źwirówki do Mirotek prowadzącej, z których wydobyto popielnice, zawierające wewnątrz kółka z drutu bronzowego ob. Objaśn. do mapy Ossowskiego, str. 43, 44 i 81. R. 1875 wreszcie znaleziono tu młot starożytny str. 102. Pierwsza wzmian ka w dokum. o S. pochodzi z r. 1339, w któ rym zakon krzyżacki wystawia przywilej lokacyjny dla tej wsi. My Konrad v. Dartav, komtur na Pokrzywnic Engelsburg w pow. grudziądzkim naszą wieś Skórcz z 88 włó kami dziedzicznie na prawie chełmiń. obsa dziliśmy, odmierzyli i dali uczciwemu Hen rykowi z Dalwina i potomkom jego. Z tych włók dajemy 8 temuż Henrykowi wolnych; także urząd sołtyski z trzecią częścią sądo wych akcydencyi; przytem wolność ryb ło wienia z małym niewodem, oprócz wędów na Szczuki i z innemi wielkiemi niewodami na jeziorze, które się Czarno nazywa. Daje my także z tych pomienionych włók 6 wol nych na uposażenie kościoła tej wsi. Od reszty 74 włók chcemy, aby każdy obywatel albo dzierżawca z każdej włóki co rok nam dawał na dzień N. P. Gromnicznej 17 skopów, a biskupowi pół wiardunka zamiast dziesięci ny, do tego nam dwa dni szarwarkował przy swej strawie, gdy mu się nakaże. Dan w dzień św, Katarzyny ob. Documenta varia, ma nuskrypt w Peplinic, str. 183; na str. 182 jest także tekst niem. . Przywilej ten po twierdza Władysław król w Warszawie d. 6 lipca r. 1645 tamże, str. 183 b. R. 1458 d. 31 grudnia pobili tu Polacy zaciężny hufiec krzyżacki. Polacy w liczbie 300 ciągnęli z Malborka do Świecia; Krzyżacy z Gnicwia w liczbie 100 wyruszyli przeciw nim, zabie rając jeszcze włościan z okolicy. W walce zginęło około 50 Krzyżaków, 30 wzięto w nie wolę, między niemi 4 rycerzy; tych odsta wiono do świecia. Potem posunęli się pod Gniew i byliby to miasto zajęli, jak powiada kronikarz, gdyby noc nie była zapadła ob. Script. rer. Pruss. , IV, str. 550. Akta sądu gniewskiego z d. 13 lipca 1623 r. podają o S. co następuje W tej wsi jest włók 88, z któ rych wytrąciwszy sołtys. wolnych 8, a ple bańskich 6, zostaje 74, na których gburów 24

Skórcz