i warsz. bydgoskiej, znajduje się po za wsią Skierniewką rozległy zwierzyniec cesarski z dworem myśliwskim i bażantarnią. Stacya dr. żel. warsz. wiedeń. i bydgoskiej zajmuje znaczny obszar gruntów wsi Skierniewki, która stała się przedmieściem Skierniewic, ponieważ prócz domów na pomieszczenie licznej służby kolejowej, stanęło tu kilka willi i domów wynajmowanych na letnie mieszkania. S. zapewne nadane zostały arcybisk. gnieźnieńskim wraz z Łowiczem, jako przyległy obszar leśny. Potwierdzenie posiadłości arcybiskupich przez Innocentego II w 1136 r. wymienia Loviche cum decimis, cum villis et earum incolis Kod. Wielkop. , 7. Wzmagające się zaludnienie tego lesistego obszaru wywołuje rozdział dóbr na dwa klucze łowicki i skierniewicki. W 1359 r. w S. spisany został układ między Ziemowitem, synem Trojdena, ks. mazowieckim, a Jarosławem, arcybiskupem gnieźnień. Akt ten wylicza długi szereg wsi i osad składających klucz skierniewicki Kod. Wielkop. , 1402, 1403, 1404. S. nazwane są wsią. Mikołaj, proboszcz poznański, nadaje tu w 1373 r. wieś, , Voyuczino Jarandowi, kanon. gnieźn. W 1388 r. arcyb. Bodzanta wydaje w S. przywilej na młyn skierniewicki Piotrowi, synowi Mikołaja z Osieka. Dostaje on trzecią miarę i winien trzecią część wydatków na reparacyę ponosić Kod. Wielkop. , 1880. W 1463 r. otrzymuje arcyb. Jan ze Sprowy przywilej Kazimierza Jagiellończyka na założenie miasta na prawie niemieckiem. Pomyślniejszy rozwój drobnej osady poczyna się dopiero w XVII w. , gdy arcybiskupi urządzają tu swą główną niemal rezydencye i przemieszkując przeważnie a niekiedy stale, mogą opiekować się miastem i dawać ludności zarobek przez obsługiwanie licznego dworu i bywających tu gości. Szkołę, szpital i kościół zawdzięczało miasto arcybiskupom. W 1641 r. na prośbę posłów rawskich sejm nadał 4 jarmarki miastu i rozszerzył swobody handlowe mieszkańcom. W 1652 r. chroni się tu przed morowem powietrzem Jan Kazimierz. W 1800 r. było w S. pow. łowicki 164 dm. , 1020 mk. , 78 rzemieślników, w tej liczbie 5 sukienników. W 1827 r. 199 dm. , 1713 mk. ; 1858 r. 191 dm. 26 mur. , 3000 mk. 889 żyd. . Otworzenie kolei warsz. wiedeńskiej a jeszcze więcej pomieszczenie władz powiatowych w 1867 r. , spowodowało wzrost ludności i zamożności miasteczka. Kościół paraf. p. w. św. Jakuba powstał zapewne jeszcze w XIV w. Stał on przed dworem arcybiskupim zapewne tam, gdzie dziś znajduje się kaplica wpuszczona w sztachety parku Na miejsce pierwotnego, zapewne z drzewa, wzniósł w innem miejscu, przy wjeździe do miasta, nowy murowany Słownik Geograficzny T. X. Zeszyt 117. kościół Jakub z Sienna, arcyb. gnieźn. , w 1480 r. Przy kościele ustanowił prepozyturę i kollegium mansyonarzy. Prawo patronatu nadał administratorowi al. staroście klucza skierniewickiego gubernator seu Capitanous. Uposażenie proboszcza, prócz dziesięcin, stanowiły na początku XVI w. place, na których stało 14 domów. Mieszkańcy, choć było to za obrębem miasta, mieli prawo warzenia piwa, bicia bydła i sprzedaży mięsa, a także chleba. Płacili oni proboszczowi po 8 gr. czynszu a ci co warzyli piwo jeszcze po 4 gr. Dwu zagrodników, mających role i łąki, dawali czynszu 15 gr. , trzy kury i dwa dni na miesiąc odrabiali, inni tylko jeden dzień. Folwark arcybiskupi w S. dawał dziesięciny prepozyturze. Wś S. dawała dziesięcinę na stół arcybiskupi a probosz. meszne po 2 korce żyta i 2 korce owsa z łanu. Łany sołtysie dawały 18 gr. mansyonarzom, którzy, w liczbie sześciu, mieli przy kościele domki z placami i pobierali dziesięciny z wsi Długie, Jeziorko, Wągry a potem i Kamion. W skład par. S. w 1521 r. wchodzą miasto i wieś S. , Mokra, Sierakowice, Bełchów, Ruda, Samice, Kamion, Miedniewice, Pamiętna i młyn Dębski. Gdy w 1649 r. arcyb. Maciej Łubieński założył kościół i nową parafię w Bełchowie, oddzielił dla niej od par. skierniewickiej wsi Sierakowice, Polesie, Dzierzgów, Tarnówek, Borowiny, Stelnicę. Gdy kościół w S, popadł w ruinę, wzniósł w 1781 arcyb. Ostrowski nowy, obecny kościół, w stylu francuskiego klasycyzmu, z główną nawą w kształcie rotundy. Wnętrze starannie ozdobione i dobrze dotąd utrzymane. W trzech ołtarzach obrazy dobrego pędzla. W szczycie sklepienia malowidło przedstawiające Matkę Boską rozpościerającą płaszcz opiekuńczy. Przy wielkim ołtarzu portret Stanisława Augusta. Najwięcej na siebie zwraca uwagę okazały pomnik fundatora, umieszczony na prawo od wejscia. Na kamiennej podstawie, z grobową tablicą, stoi obelisk marmurowy, z oznakami godności arcybiskupiej a u stóp jego, obok urny stojącej na środku podstawy, archanioł z trąbą zmartwychwstania i drugi anioł opłakujący zgon zmarłego, którego serce mieści się w kamiennej trumnie stojącej pod kościołem. Przed kościołem stoi figura Matki Boskiej, umieszczona pierwotnie w 1731 r. przed pałacem przez arcyb. Potockiego a przeniesiona przez Ostrowskiego. Ten ostatni wystawił w pobliżu kościoła domki murowane dla księży. Jeden z nich obecnie stanowi pomieszczenie szkoły miejskiej. Ostrowski probostwo skierniewickie przeznaczył na uposażenie utworzonej przez siebie sufraganii łowickiej. Drugi kościół p. w. św. Stanisława, dziś cmentarny, fundował wraz ze szpitalem, arcyb. Zbigniew 43

Skierniewice