wsi. Kollegiatę składali proboszcz, scholastyk, kustosz, 5 kanoników, 5 prebendarzy i 8 wikaryuszów. Szczegóły uposażenia podaje Długosz L. B. , I, 516 530. W 1657 r. S. był spalony i zniszczony przez Węgrów Rakoczego, Miasteczko stopniowo chyliło się do zupełnego upadku. D. 5 maja 1794 r. Kościuszko przybył do S. na czele wojska, a zabawiwszy dni kilka udał się do Połańca. Ze S. był rodem Staniaław, zwany ze Skarbimierza, kanonik krakowski, teolog i autor wielu pism. Kazanie, które miał na pogrzebie królowej Jadwigi, jest ciekawym zabytkiem wymowy kaznodziejskiej. W szkole Skalmierskiej pobierał nauki jakiś czas młody Mikołaj Rej. Dawna kollegiata, odwieczny gmach niewiadomego fundatora, zamieniona w r. 1818 na kościół paraf. , posiada obecnie proboszcza i dwóch wikarych. Dzięki mozolnej i umiejętnej pracy proboszcza ciekawy ton zabytek został odrestaurowany w ostatnich czasach, Mury świątyni pochodzą z dwóch epok prezbiteryum widocznie z XV w. w stylu ostrołukowym, główne i boczne nawy z XVII w. ; cecha ta szczególnie jest widoczną ze strony zewnętrznej. Nadto do kościoła przytykają dwie szpetne kwadratowe baszty, jedna z zegarem, wystawiona przez kś. Zamudzkiego w r. 1733, druga przez ks. Stanczewicza w r. 1744. W r. 1874 parafianie wystawili nową murowaną dzwonnicę. Starą kruchtę przy kościele odbudowano r. 1853 i wówczas zniszczono dziwny nagrobek; D. O. M. Antoni Bobiński B. K. zmarły 1766 r. Żyłem bo chciałeś, Umieram bo każesz, Zbaw bo mo zesz. Te wyrazy dotąd Skalbmierzanie wypisują często na trumnach nieboszczyków. Z kruchty do świątyni wchodzi się przez gotycki portyk z ciosu. Kościół, cały sklepiony, dzieli się na trzy nawy, główną od prezbiteryum oddziela snycerskiej roboty tęcza z Męką Pańską, pod którą umieszczono w stroju polskim starożytny portret niewiadomej osoby. Ołtarzy znajduje się 17, wszystkie snycerskiej roboty; w jednym znajduje się obraz św. Grzegorza, większej wartości. Wszystkie pochodzą z 1638 r. , jak świadczy napis umieszczony przy wielkim ołtarzu. Stalle, ozdobione malowidłami i złoceniami, pochodzą również z tej samej epoki. W kościele są dwa pomniki jeden z marmuru i alabastru przedstawia rycerza w zbroi i białogłowę w zakonnym stroju, klęczących przed Ukrzyżowanym; pod spodem napis Jan Krzecki z Rosiejowa, sekretarz królewski, umarł 1599 r. 8 sierpnia, żył lat 61 i żona Anna z Chłapowskich; nad pomnikiem herb Jelita. Drugi, z portretem na blasze, kś. Antoniego Stancewicza, proboszcza skalbmierskiego, kanonika wiślickiego, zmarłego 1758 r. 25 czerwca w 63 roku życia. Przy kościele są dwie zakrystye i skarbiec, w których się znajdują starożytne ornaty i kapy ze złotej i srebrnej lamy. Rysunek kościoła podał Tyg. Illustr. z 1865 r. t. XI, 156. opis kościoła pomieścił Stan. Pobóg w Gaz. Kieleckiej. Br. Ch. Skalmierz, w XVI w. Skarmyerz, wś, fol. i kol, pow. kaliski, gm. i par. Staw, odl. 22 w. od Kalisza. Wś ma 6 dm. , 68 mk. ; kol. 10 dm. , 91 mk. ; fol. 3 dm. , 33 mk. W 1886 r. fol. rozl. mr. 435 gr. or. i ogr. mr. 404, łąk mr. 17, pastw. mr. 2, nieuż. mr. 12; bud. mur. 3, z drzewa 7. Wś, S. os. 13, mr. 17; kol. 8. os. 26, mr. 190. Wymienia ją Łaski L. B. , II, 65 w opisie par. Staw. Według reg. pob. pow. sieradzkiego płaciła w r. 1553 od 6 1 2 łan. , r. 1576 od 6 łan. , 1 łan. sołtysiego Pawiński, Wielkp. , II, 218. Skalmilrowice 1. dawniej Skarmirowce, urzęd. Skalmierowice bei Inowrozlaw, majętność, pow. inowrocławski, o 7 klm. na płd. zach. od Gniewkowa, przy dr. żel. pozn. toruńskiej, w okolicy wzgórzystej; par. Sadłowice, pocz. w Inowrocławiu, st. dr. żel. w Gniewkowie Argenau; 10 dm. , 166 mk. 152 kat. , 14 ewang. i 321 ha 309 roli, 4 łąk; czysty doch. z ha roli 25, 46, z ha łąk 4, 50 mrk; chów koni i bydła holender. W r. 1583 nale żały S. do Ostrowskich; z nich posiadali tu Piotr 2 łany os. , Wojciech 1 łan i Jan 1 łan, 2 zagrod, i rybaka. 2. S. , dawniej Skarmirowice, Skamirowice, urzęd. Skalmirowitz bei Markowitz, majętność, pow. inowrocławski Strzel no, między Strzelnem i Pakością o 10 klm. , przy wpływie Noteci do jez. Trląg, wprost Małej Kołudy; par. Ludzisko, poczta w Markowicach, st. dr. żel. na Janikowie Amsee o 4 klm. ; 4 dm. , 46 mk. 41 kat. , 5 prot. i 119 ha 96 roli, 2 łąk; cz. doch. z ha roli 22, 32, z ha łąk 18, 80 mrk. S. były królewszczyzną w r. 1489 M. Borucki, Ziem. Kuj. , 169; re gestra pob. z r. 1583 wykaz. 2 łany osiadłe i 1 zagrodn. E. Cal. Skalmirzyce, urzęd, Skalmierzyce, Scarbimirzyce r. 1357, Scarmiricz r. 1390, Skarmyerzycze r. 1523, Skarmirzice r. 1579, później Skarbimierzyce, Szkalmierzyce, wś kośc. , komora celna, st. pocz. i tel. , pow. odolanowski Ostrów, dek. ołobooki. Leży o 13 klm. na płn. wschód od Ostrowa i 7 1 2 klm, na płd. zach. od Kalisza, na trakcie ostrowskokali skim, w nizinie, st. dr. żeL w Ostrowie; z komorą celną 3 dm. , 33 mk. ma 120 dm. , 955 mk. 848 kat. , 108 prot. i 718 ha 588 roli, 28 łąk. S. były własnością kapituły gnieźn, wsią proboszczów katedralnych. Trzymali ją między innymi Stanisław Dzierzanowski w r. 1579 i Stanisław Łubieński, późniejszy bisk, płocki, w r. 1618. Zabrana przez rząd

Skalmierz

Skalmierz

Skalmirzyce