Bukowcem i opuszcza je za Zatomią, ubiegłszy 15 klm. Na praw, brzegu rozłożyły się osady Bukowiec, Bucharzowo, Kobylarnia, Chorzępowo i Nowa Zatom, z których najstarsze nie sięgają dalej jak do wieku XVI Całe to porzecze zaludniło się stosunkowo dość późno; lewe natomiast znacznie wcześniej zwabiło osadników; oba brzegi połączone są mostem w S. zkąd stary trakt handlowy wiódł ku północy, poprzek lasów, do Drzenia i Noteci; dwa inne gościńce łączą S. z Wieleniem. Do lew. brzegu rzeki przypierają Tuchole, Sieraków, Kłosowice i Zatom Stara; inne osady leżą w pewnem oddaleniu. Długość obszaru dóbr od Chrzypska Małego ku płn. zacho dowi, do Dębowca, wynosiła 25 klm. Jak lewe tak i prawo porzecze obfituje w jeziora, n. p. Górskie, Jaroszewskie, Lutomskie, Godziszewo, Golęczewo, Bragant, Chrzypsko, Mielno i inne pomniejsze, które odpływają do Warty. Rzeczka Kwilcz uchodzi o kilka staj powyżej S. Na lew. porzeczu leżały osady dziedziczne Grobia i fol. Lutomski i Sierakowski. Lutomie przeszło z czasem w ręco Niemca. Grobia z fol. Kłosowice i Sprzeczno tworzą domenę; na fol. Sierakowskim założono stadninę królewską, a nad obszarem lasów ustanowiono nadleśnictwo. W r, 1843 tworzył ten majątek odrębną domenę; po uregulowaniu stosunków włościańskich i mieszczańskich odpadły ziemie kmiece i miejskie. Po r. 1843 powstały leśnictwa Berg, Lichwin, Reiherhorst, Doebelwald tucholskie i Wasserblotte; znikła Nowa Smolarnia. Nomenklatura całego klucza sierakowskiego z zaszłemi od r. 1793 zmianami przedstawia się w sposób następujący Aelderberg, Aleksandrowo, Borg, Borowy Młyn Heidemuehle, Bucharzewo, Bukowiec Bukowce, Chorzępowo, Chrzypsko Małe i Wielkie, Dębowiec Eichberg, Góra, Grobia Grabitz, Hetman, Jaroszewo, Kaczlin, Karczemka Luetjonkrug, Kłosowice, Kłosowskie leśnictwo, Kobylarnia, Koziebłoto Ziegenlug, Kubek Kupkermuehle, Kukawka Kukuksuiuehle, Kurza Stopa Huehnerfnss, Lesionki, Lichwin, Łodzia, Lutomie, Maryanowo, Mielin Mylin, Nieziołek Nieczolkomuehle, Nowa Cegielnia, Nowa. Smolarnia, Radusz holendry i leśnictwo, Reiherhorst Zatomskie leśnictwo, Ryżyn, Sieraków, Sierakowska wieś folwark, Sierakowskie nadleśnictwo, Sprzeczno. Geisberg, Stara Cegielnia, Trenki Traenke, Tuchole, Tucholskie leśnictwo Doebelwald, Wasserblotte, Winnica Weinberg, Wond, Zatom Nowa i Stara, Zwierzyniec holendry i leśnictwo. Leśnictwa Zwierzynieckie i Radusz należą do nadleśnictwa międzychodzkiego. Na całym obszarze dawnych dóbr żyje dziś 8447 mk. 4457 katol. , 3850 prot. i 140 żydów, a w r. , 1843 było 6054 mk. 2795 kat. , 2904 prot. i 355 żydów. 2. S. al. Sierakowo, wś i fol. , pow. inowrocławski Strzelno, o 9 klm. na płd. wsch. od Strzelna i 3 1 2 klm. na zach. od Gopła, na praw. brzegu Rechty; par. Kościeszki, poczta w Włostowie Lostau, st. dr. żel. w Mogilnie o 24 klm. i w Inowrocławiu Komes Janusz nadał S. klasztorowi trzemeszyńskiemu, a arcyb. gnieźn. przekazał mu dziesięciny miejscowe; nadanie to potwierdził ks. Mieszko dnia 28 kwiet. 1145 r. Z biegiem czasu przeszedł S. na własnośc skarbu; w r. 1489 wchodził już w skład ststwa kruszwickiego; zabrany przez rząd pruski, wcielony został do domeny kruszwickiej; w r. 1557 było w S. 5 1 2 łan. osiadłych i jeden rzemieślnik. Wś ma 12 dm. , 114 mk. 106 kat. , 8 prot. i 312 ha 253 roli, 36 łąk; czysty doch. z ha roli 16, 45, z ha łąk 10, 18 mrk. Pol ma 3 dm. , 41 mk. 33 kat. , 8 prot. i 141 ha 79 roli, 45 łąk; należy do Steinbornów. 3. S. al. Sierakowo, dok. Sirakowo r. 1307, Syrakof r. 1396, wś, pow. kościański, nad Obrą, o 2 klm. na zach. północ od Kościana par. , poczta i st. dr. żel. .; posiada szkołę, 30 dym. , 242 mk. katol. i 440 ha 385 roli, 36 łąk. W r. 1307 był dziedzicem S. Przybysław syn Borka; około r. 1396 pisali się z S. Tomasz i Chwałko Sierakowscy Kod. Wielkop. , n. 913 i 1736. I ten S. przeszedł z czasem na własność skarbu. W 1440 r. Władysław III zastawił za 1000 grzyw. Łukaszowi Górce Kościan, S. , Kurzą Górę, Bonikowo, Nacław i Czarków, składające ststwo kościańskie Rykaczewski, Inwent. 282; w r. 1843 należał S. do miasta Kościana. 4. S. al. Sierakowo, Syrakowo r. 1236, Siracov r. 1310, Sivacovo, wś i okr. wiejski, pow. krobski Rawicz, wzn. 84, 4 mt. npm. , tuż pod Rawiczem par. , poczta i st. dr. żel. ; ma 94 dm. , 898 mk. , towarzystwo bartników. W r. 1336 bisk. pozn. Paweł nadał klasztorowi w Henrykowie na Szląsku pod Ziębicami dziesięciny z S. które Stenzel objaśnia Szczerkowem z pod Krotoszyna; w r. 1252 Przemysław I potwierdził temuż klasztorowi S. i inne włości, które nadał ojciec jego Władysław r. 1257 Bogusz i Paweł, synowie Radawa z Brukalic pod Ziębicami, odstąpili klasztorowi dziedzictwa swego na Brukalicach i sprzedali 3 łany na S. , które za to otrzymali Gruenhagen w Cod. Dipl. Sil, VII, n. 988 czytał Sivacovo; w r. 1301 wchodził S. w skład pow. ponieckiego; r. 1580 posiadał kasztelan międzyrzecki Andrzej Górka w S. 7 1 2 łan. os. , 6 zagrod. , 5 komor. i 25 owiec, a Melchior Konarzewski 2 1 3 łan. os. Około 1793 r. należał S. do Nepomucena Mycielskiego, dziedzica dóbr rawickich. W skład okr. wiejskiego wchodzą Chmielnik Hopfengarten i Scheibenwache;

Sieraków