Obry, powstaje w wyżynach posadowskich, o 2 1 2 klm. na wschód od Lwówka, w pow. bukowskim; płynie od wschodu ku zachodowi, mija Lwówek, oblewa Mokre Ogrody, Komorowo, Grudnę, Węgielno, Sępolno, Hamernię i Trzciel, gdzie wpada do Obry. Pod Komorowem zmienia swój bieg ku płd. zachod. a poniżej Sępolna ku zachodowi. Z praw. brzegu przyjmuje Rudnę między Mokremi Ogrodami i Komorowem, Grudziankę pod Grudną, Suchą rzeczkę przy młynie Węgielnym, Zawadkę w Hamerni i strugę Pachowską przy Nowym Młynie; z lewego zasila się odpływem jez. Bobrowego Bobrówki pod Sępolnem i drobnemi stokami z lasów bolewickich bukowieckich i łomnickich. Obraca młyny Węgielny, Sępolny, Mitręgę, Papiernię, Hamernię, Nowy Młyn i Hamrzysko. Długośó biegu około 27 klm. Do pow. międzyrzeckiego wpływa pod Mitręgą, o 9 klm. na wschód od Trzciela Por. Kod. Wlkp. , nr. 1764. E. Cal. Sępolno, niem. Zempelburger See, jezioro w zach. stronie miasta Sępolna, w pow. zło towskim, wzn. 112 mt. npm. , do 0, 7 mili dłu gie, a 01 mili szerokie. Od zach. do wschodu płynie przez nie struga Sępolna. Jezioro pow stało przez rozszerzenie się dawniejszego jez. Zdziechowa. Powiadają, że w jeziorze tym dawnemi czasy zapadł się zamek dziedziców miasta ob Der Kreis Fiatow v. Schmitt, str. 258. Kś. Fr. Sępolno 1. al. Sempolno, dawniej Sampolkie Holendry, os. i okr. wiejski, w pow. bu kowskim Lutomyśl, o 9 klm. na płn. zach od Lutomyśla, przy trakcie do Trzciela, na lew. brzegu Sępolny, w pobliżu ujścia odpły wu jez. Bobrowego; par. Lwówek, poczta w Hamerni Kupferhammer, st. dr. źel. w Lutomyślu; 14 dm. , 110 mk. Wchodziła da wniej w skład dóbr lwóweckich i należała do Łąckich Korzboków. Do okr. wiejskiego na leżą S. , młyn Sępolny 4 dm. , 20 mk. i Mi tręga 4 dm. , 38 mk. ; cały okrąg ma 22 dm. , 168 mk. 40 kat. , 128 prot. i 474 ha 220 ro li, 59 łąk, 163 lasu. 2. S. , ob. Sępolny Młyn. E. Cal Sępólno al Sempelbork, niem. Zempelburg, dok 1360 Sampolno, 1388 Sampulburg, 1393 Sempelbork, 1409 Samppilborg, 1422 Sampolhurg, 1456 Sampolbor, miasto w Prusach Zach. , na Krajnie, pow. złotowski, 31 klm. na płd. od Chojnic, nad rz. Sępolną i jeziorami Sempelborskiem i Niechórskiem. Bite trakty rozchodzą się ztąd promieniami do Wierzchowa najbliższa st. dr. źel. o 21 klm. i dalej do Człuchowa, do Chojnic, do Tucholi 27, 7 klm. , do Mąkowarska 20, 8, do Więcborka 131 i do Lipki Linde, ze st. kol. Wkrótce mają zbudować dr. źel. z Nakła do Chojnic na Więcbork, Sępólno i Kamień. Tutejszy urząd pocztowy III klasy wysyła poczty osobowe do Wierzchowa, Chojnic i Nakła. S. jest także siedzibą sądu okr. i urz. poborowego. Miasto posiada kościół par. kat. , ewang. , synagogę, szkołę kat. 2klasową 2 naucz. i 168 dz. , 6klasową ewang. 6 naucz. i 420 dz. , aptekę. Ludność trudni się głównie rolnictwem, handlem wełną i zbożem, W mieście jest młyn wodny, tartak i wiatrak. W 1766 r. było 821 mk. 377 kat. ; 1783 r. 1622 mk. 390 kat. , 651 ew. , 581 żyd. ; 1804 r. 247 dm. , 2492 mk 1058 żyd. ; 1853 r. 3187 mk. 557 kat. , 1412 ew. , 1218 żyd. ; 1864 r. 3288 mk. 664 kat, 1651 ew. , 973 żyd. ; wreszcie 1885 r. 399 dm. , 746 dym. i 3639 mk. 840 kat. , 2006 ew. , 793 żyd. . Obszar miejski wynosi 3128 ha 1890 roli or. , 230 łąk i 75 lasu. Kośoiół katol. p. w. św. Bartłomieja jest patronatu bisk. i rządowego z kolei, dawniej wykonywał to prawo klasztor miechowitów w Miechowie, którym go przekazał pierwszy fundator, dziedzic miasta Hektor Ostroróg r. 1360 al 1396. Teraźniejszy murowany kościół, bez wieży, wystawiono między r. 1799 1812, dawniejszy bowiem zgorzał. Przy kościele drewniana dzwonnica z 2 dzwonami jeden z r. 1502 al 1505. W kościele są trzy ołtarze. Szpital dla 4 ubogich posiada statut z r. 1864. Przy kościele bractwo Anioła Stróża od r. 1639 i trzeźwości od 1852. W skład par. wchodzą Sępólno, Dziechowo, Piaseczno, Trzoiany, Sikorze, Wiśniewo i Wiśniewko, Zboże, Niecbórz i Wysoka. W 1867 r, paraf. dekan. kamieński, dawniej więcborski miała 1201 dusz i 735 komunikantów, 1888 r. zaś 1426 dusz. Proboszczami byli Jan Daiecki 16591669, Jan Łęczycki do r. 1678, Jan Pozarzecki do r. 1689, Szymon Pędzik do r. 1691, Szczepan Spiechowicz do r. 1695, Kaz. Łuszkowski do r. 1697, Franciszek Rubiszewski do r. 1706, Bernard Kręcki do r. 1712, Piotr Oparkiewicz do r. 1733, Władysław Kapuściński 1740, Stan. Cercha do 1751, Aleksander Grybler 1751 61, Ludwik Bojarski od 1761 z konwentu oo. miechowitów ob. Echo sepulchralis Borcka, II, 769, rękop. w Peplinie. W nowszych czasach urzędowali tu od r. 1824 Sylwester Zarzecki, od r. 1870 Teodor Franzky a od r. 1882 Marcin Meier. We wizytacyach często wspominaną jest pod nazwą kościoła kaplica drewn. św. Krzyża. Uroczystość Znalezienia i Podwyższenia św. Krzyża obchodzono w niej odpustem, zaś we Wielki Piątek wierni w procesyi odwiedzali kaplicę. R. 1756 we Wielki Piątek, gdy procesya wracała do fary, zaczęli żydzi ją wyszydzać. A gdy na to niektórzy z katolików odpowiadali, żydzi zaczęli rzucać kamieniami i błotem, przyczem krzyż z wizerunkiem Pana Jezusa

Sępolno

Sępolno

Sępólno