pow. włoszczowski, gm. i par. Secemin. Leży około 10 w. na wschód od Koniecpola a 14 w. na płd. zach. od Włoszczowy, śród bagnistego i lesistego płaskowzgórza, na dziale wodnym Pilicy i Nidy. Z bagien tych, zwanych Sece Sice, wypływa strumień noszący toż samo nazwisko. S. posiada kościół par. murowany, szkołę początkową, sąd gm. okr. II, urząd gm. , około 120 dm. drewnianych i do 1200 mk. W 1827 r. było 115 dm. , 853 mk. ; w 1862 r. 118 dm. , 893 mk. Do osady należy 1978 mx, rozdzielonych na 217 części. Dobra S. składały się w 1885 r. z folw. S. i Zaróg, nomenkl, leśnej Maryanów, rozl. mr. 4238 fol. S. gr. or. i ogr. mr. 422, łąk mr. 346, past. mr. 321, łasu mr. 2185, nieuż. mr. 664, razom mr. 3938; bud. mur. 8, z drzewa 13, płodozmian 5 i 9polowy, las urządzony; fol. Zaróg gr. or. i ogr. mr. 95, łąk mr. 55, lasu mr. 138, nieuż. mr. 12, razem mr. 300; bud. z drzewa 8, pokłady torfu; rzeczka Sice przepływa. W skład dóbr poprzednio wchodziły mko S. os. 217, mr. 1978; wś Brzozowa os. 23, mr. 333; wś Zaróg os. 19, mr. 291; wś Kluczyce os. 7, mr. 61; wś Psary os. 42, mr. 388; wś Gabryelów os. 4, mr. 104; wś Michałow os. 4, mr. 52; wś Teodorów os. 7, mr. 145; wś Maleniec os. 2, mr. 61; wś Krzepice os. 14, mr. 216; wś Dąbrowa os. 6, mr. 122; wś Aleksandrów os. 7, mr. 211; wś Marchocice os. 39, mr, 744. Zawiązkiem miasteczka była zapewne osada utworzona śród lasów królewskich, z kościołem paraf. , grodziskiem, może dworem myśliwskim, targami i nadana z rozległym obszarem tych lasów i wsią Bychnów, przez Władysława Jagiełłę Piotrowi Szafrańcowi z Pieskowej Skały w 1401 r. Jednocześnie nadał król prawo pobierania cła i dwa jarmarki. Król Aleksander w 1505 r. potwierdził te przywileje dla Piotra Szafrańca, kaszt, wiślickiego, i dozwolił mu pobierać, na utrzymanie mostu na bagnach, opłatę po 6 denarów od konia, wołu i jałowizny a po pół grosza od wozu naładowanego, Zygmunt I w 1519 r. przeniósł osadę z prawa polskiego na niemieckie, dodał dwa jarmarki i uwolnił mieszczan od opłaty targowego w całym kraju. Kośoiół parafialny istniał tu już zapewne w XIV w. W 1415 r. w sądzie konsystorza gnieźn, pleban secemiński powołuje się na dawne prawa swego kościoła do pewnych dziesięcin. Zapewne Szafrańcowie na miejsce drewnianego wznieśli murowany, ostrołukowy kościół i ufundowali przy nim 4 mansyonarzy, na uposażenie których nadali wieś Zawadów par. Grocholice, pow. piotrkowski, lecz gdy następcy fundatora wieś tę zastawili, fundusz mansyonarzy zniszczał. Szkoła, istniejąca w XV w. również stała pustkami na początku XVI w. , dla braku funduszów. Pleban miał dwa łany roii, części rol zwane przymiarki, swój bór z pasieką, łąki, cztery sadzawki; dziesięcina z miasta przynosiła do 8 grzyw. Łaski, L. B. , I, 563565. Według regestrów pobor. pow. chęcińskiego z 1540 r. S. , własnośc Piotra Szafrańca, miał 103 dm. płacących po 4 gr. , 40 łanów po 8 gr. , około 60 ogrodów po 4 gr. , jatki rzeźnicze, szewclde, łaźnią, grodzisko fortalitium, dwór, folwark, młyn, 9 sadzawek, bory z pasiekami, łąki. Przedmieściom S. była wś Nawsie 4 kmieci na pół łanach. S. wraz ze wsiami Bychnów, Zakrzówek, Zwlecza Nawsie oceniony był na 2000 grzyw. Do parafii należała jeszcze wś Ropocice Pawiński, Małop. , 569. S. staje się głośnym około połowy XVI w. jako jedno z ognisk ruchu religijnego. Szafrańcowie, jako żarliwi propagatorowie reformacyi, zamieniają kościół tutejszy na zbór około 1551 r. , osadzają przy nim Feliksa ze Szozebrzeszyna, który zapoznawszy się w Wielkopolsce z braćmi czeskimi stara się zaprowadzić ich urządzenia kościelne. Pełni on obowiązki superintendenta zborów małopolskich. Przy zborze utworzyli Szafrańcowie szkołę przed 1557 r. . Rej w Zwierzyńcu chwali Szafrańcowi że sam sprawił sobie, , twardy munsztuk z cnoty, chocia nie norymberskiej, secomskiej roboty. Synod biskupi w 1557 r. domaga się między innemi zamknięcia szkoły w Seceminie. Najważniejszym aktem jaki odbył się w S. był zjazd reformatorów, na którym miało nastąpić porozumienie się co do organizacyi kościoła i wprowadzenia obrządków i urządzeń braci czeskich. We dworze Stanisława Szafrańca 21 stycznia 1556 r. zebrali się zarówno wszyscy wybitniejsi kaznodzieje protestanccy jak i szlacheccy kierownicy ruchu Rej, Trzecieski, Filipowski, Moskorzewscy. Frezy dującym obrany został Filipowski; treściwe protokuły synodu spisał Jakub Silwiusz Czarnolas, pastor z Chrzoięcic wydal je Lubowież przy Histor. Reform. . Na zjeździe tym wystąpił Piotr z Goniądza przeciw dogmatowi Trójcy i stosunkowi Chrystusa do Boga. Wywody jogo wywołały żywą protestacyą zebranych. Po wygaśnięciu Szafrańców 1608 r. dobra secemińskie przeszły do Dębińskich h. Gryf, także kalwinów. Jeszcze w 1616 r. odbywa się w S. synod kalwiński. Zapewne dopiero w połowie XVII w. kościół został zwrócony katolikom. Przechował się w nim, obok innych, grobowiec Jana Brocha f 1061, z uapisem polskim wierszami. W ostatnich czasach około 1860 r. dobra należały do Michałowskich. Pochodzili z S. Wojciech h. Dąbrowa, sufrag. gnieźn. , konsekrowany 1493 r. i Dominik, kanclerz gnieźn. , doktór obojga

Secemin