wybudował Piotr Wierzbięta, cześnik krak. , ststa sanocki, stojący dotąd kościół, ze sklepieniem ostrołukowom w prezbiteryum, a może tylko boczną nawę, co stwierdza dokum. bisk. Wojciecha Jastrzębca z tegoż roku. Nawę środkową uważa prof. Łepkowski za pochodzącą z XVII w. Na prośbę Unisławy, wdowy po Jakubie, sędzim sandomierskim, nadała wsi prawo magdeb. 12 czer. 1373 r. Elżbieta, królowa węg. i poL Kod. Małop. , I, 378. Po wybudowaniu nowego kościoła zamienił Wierzbięta parafią na kolegiatę, złożoną z proboszcza, scholastyka, prebendarza, czterech mansyonarzy i rektora szkół. Uposażenie potwierdził biskup krak. Wojciech dyplomem z 10 maja 1417 Kod. dypl. kat. krak. , 420, ale już w kilka dni później pomnożył Wierzbięta wraz z żoną Dorotą uposażenie mansyonarzy o 12 grzyw. , które miało płacić 6 kmieci z Branic, co bisk. Wojciech zatwierdził ibid. , 426 dokumentem z 24 maja 1417 r. W regest, pobor, z 1490 r. podano R. w par. Górka Gorka paro. chialis wraz z wsiami, które dziś wchodzą do par. Ruszcza Małop. , Pawiński, 943. W r. 1581 własnośc Stanisława Brańskiego, miała 2 łany kmiece, 2 zagr. bez roli, 3 komor, bez bydła, 2 rzem. , 2 zagr. pleban. Pawiński, Małop. , str. 6. W 1739 r. zniósł bisk. Jan Aleks. Lipski, na prośbę Jana Klemensa hr. na Ruszczy, prebendę dwóch kanoników, ponieważ nie wystarczało dawne uposażenie; pozostała tylko prepozytura złożona z 4 wikarych, zniesiona dopiero w XIX w. W kościele, którego widok rytował Kielesiński zbiory po ś. p. G. Pawlikowskim, znajduje się za wielkim ołtarzem grobowiec, w kształcie gotyckiej kaplicy, Stanisława i Katarzyny Badenich z XIX w. . Z zabytków przeszłości godne uwagi witraźe w jednem oknie i kilka pomników. Najdawniejszy Wierzbięty z Branic jest obrazem, z napisem gotyckim w otoku z r. 1425 odtworzony we Wzorach sztuki średniowiecznej, Nr 1. Naprzeciw niego wisi na ścianie starożytny obraz św. Grzegorza. Kamienny pomnik Piotra Wierzbięty przedstawia rycerza w zbroi; prócz tego są marmurowe płyty z napisami grobowemi dziedziców Krzysztoforzyc z r. 1599, ks. Ogonowskiego z r. 1679, Sebastyana Wolfowicza Betnowskiego z r. 1694, Kalinowskiego z r. 1668, Jerzego Teleszewskiego z r. 1618, przełożonych kolegiaty. Par. należy do dyec. krakowskiej, dek. bolechowskiego, i obejmuje Branice, Chałupki, Dojazdów, Holendry, Kępę Rusiecką, Krzysztoforzyce, Las Wyciąski, Łuczanowice, Przylasek Rusiecki, Stryjów, Wadów, Wyciąże i Wolę Rusiecką. Graniczy na zach. z Luboczą i Pleszowem, na płn. z Wadowem i Węgrzynowicajni, na wschód z Kościelnikami a na płd. z Branicami i Wy ciążem. Mac. Ruszcza al. Rujsca, urzęd. Rujsce, dawniej Ruysee, dok. Ruscha r. 1218, Enscza r. 1352 1580, Rusca r. 1355, 1618 i 1793, Ruscze r. 1387 89, Euiscza r. 1580, fol. w pow. średzkim, o 6 1 2, , klm. na wschód od Kostrzy na, poczta i st. dr. żeL, na granicy pow. hi storycznych poznańskiego, gnieźnieńskiego i pyzdrskiego; par. i okr. domin. Iwno; 4 dm. , 58 mk. i 305, 39 ha 10213 roli, 14, 04 łąk 18640 lasu, 1, 80 nieuż, i 102 wody; czysty dochód grun. 2104 mrk 1884; właścicielem jest Jozef hr. Mielżyński. W r. 1218 biskup poznański Paweł przekazał dziesięcinę z R. poznańskim kawalerom św. Jana Jerozolim skiego; z R. pisali się Floryan w r. 1352, Swiętosław r. 1355, Paweł r. 1387, Mikołaj r. 1389, Nastka i Sędziwój w r. 1393 Kod. Wielkop, i Akta gr. pozn. . W r. 1580 było 2 łany osiadł. , 1 zagr. i komor. ; w r. 1618 po siadał na R. Krzysztof Iwiński 3 półłanki; później dziedziczyli Krzyccy. Z nich kaszte lanowa krzywińska wiodła spory graniczne około 1773 r. z Tarniną, stolnikową poznań ską Konstyt, sejm, II, 260, E. Cal Ruszczany, wś, pow. białostocki, w 2 okr. poL, gm. i par. Choroszcza, o 13 w. od Białegostoku; niegdyś własność klasztoru dominikanów w Choroszczy. Ruszczyce 1. wś, pow. wilejski, w 1 okr. poL, o 46 w. od m. Wilejki, przy dr. pocztowej z mka Sosienki do granicy pow. borysowskiego, ma 15 dm. , 203 mk. ; własność żydów rolników w 1866 r. . 2. R. , wś włośc. nad rz. Niewierką, pow. wilejski, w 1 okr. poL, o 27 w. od m. pow. Wilejki, przy b. dr. pocztowej z Wilna do Mińska, ma 25 dm. , 265 mk. prawosł. 3. R, , ob. Ruczyca. Ruszczyn, wś i fol. nad rz. Widawką, pow. piotrkowski, gm. i par. Kamieńsk; wś ma 27 dm. , 282 mk. , 431 mr. włośc; fol. 3 dm. , 32 mk. , 404 mr. Wchodził w skład dóbr Kamieńsk. W 1827 r. 22 dm. , 155 mk. W XVI w. dziesięciny z R. idą dla kanonii i prebendy gnieźn. , zaś pleban w Kamińsku pobiera. tylko kolędę Łaski, L. B. , I, 503. R. należała do Aleksandra Koniecpolskiego, wojew. sieradzkiego, który tu w r. 1609 życia dokonał. Ruszczyńska Piła, pow. piotrkowski, ob. Pila 7. . Ruszczyny, pow. ciechanowski, ob. Mile wo 3. . Ruszczyzna, część Uherec Niezabitowskicb, pow. gródecki. Ruszelczyce, ruskie Ruszeltyczi, wś, pow. przemyski, 21 klm. na zach. od sądu powiat. w Przemyślu, 4 klm. od urz. poczt. w Krzywczy nad Sanem. Na wschód leżą Średnica, Wola Krzywiecka i Krzywcza, na płd. Chy Ruszcza Ruszcza Ruszczany Ruszczyce Ruszczyn Ruszczyny Ruszczyzna Ruszelczyce