i klasztorem. Tutaj także stoi dobudowana później wieża. Ta nawa jest zastawiona zupełnie konfesyonałami. W przedsionku są tablice nagrobkowe nad wielkiemi drzwiami Jana Pawła Lassoty opata, z r. 1781, z łacińskim napisem a po bokach dwa marmurowe pomniki Jana Seb. Lipskiego, z polskim wierszowanym napisem, z r. 1735 i Szczepana Wielogłowskiego r. 1735. Kapliczka św. Jana Nepomucena przy ulicy Lwowskiej, powstała w nowszych czasach. W bocznej ścianie od strony miasta wmurowano marmurową czarną maskę przedrzeźniającą Schandmaske, prawdopodobnie wziętą z pręgierza. Niezgrabna kapliczka z datą 1771 r. znajduje się na rogu ulicy Wóleckiej, prowadzącej do dworca kolei transwersalnej. Stoi w miejscu, gdzie dawniej tracono winowajców. Jest jeszcze kaplica na cmentarzu, murowana z 1826 i kościół św. Heleny, drewniany, zbudowany 1686 r. przez Helenę Marchocką, ksienią klasztoru starosądeckiego; stoi on za Dunajcem, na starym cmentarzu. Najstarszą budowlą kościelną jest obecny kościół ewangielicki. Nad bramą umieszczono napis z XVI w. Ecclesia haec sub titulo Nativitatis B. V. M. cum suo conventu fratrum fundata et erecta est a Serenissimo Venceslao Poloniae rege A. D. 1297, cum dedicatione solemnitas celebratur dominica post festum Nativitatis B. M. V. Zbudowany w stylu bizańtyńskim, z kopułą w środku kościoła, nic ma pomników starożytnych, usunięto je bowiem przy odnawianiu dla protestantów. Na zewnątrz podparty szkarpami. Około 1860 r. przybudowano do kościoła kosztem gminy protestanckiej szkołę i nakryto wieżę niezgrabnym dachem. Istniał podobno jeszcze przed r. 1448 kościołek św. Wojciecha na Grodzkiem, gdzie teraz pole parafialne, tudzież kościół i klasztor pijarów w pobliżu kościoła ewangielickiego, który po suppressyi 1780 r. zamieniono na kośoiół gimnazyalny. W klasztorze mieściło się do r. 1855 starostwo i gimnazyum, później zamieniono go na zakład karny. Zamek, w pobliżu ujścia Kamienicy do Dunajca, na płd. wsch. krańcu miasta, składa się z obszernego piętrowego budynku i czworogrannej, mocno uszkodzonej, baszty. Dach wieży zakryty jest atykami, w narożnikach zaś występuje ornamentyka przypominająca olbrzymie wazony z pokrywami, zakończonemi w górze kulami. Zamek od strony miasta jest teraz otoczony sztache tami, od stoku wzgórza staremi murami. Obrócony na skład mundurów i broni wojska, ma tylko w kilku izbach sklepienie Ostrołukowe płaskie, w innych zwykły sufit. Ślady ornamentyki na kamiennych odrzwiach i obramieniu okien zatarto wapnem. Mury mają grubości 1, 5 mt. i są od strony stoku góry podparte szkarpami. Zamek nakryty nowszym gontowym dachem. Na Dunajcu stoi most drewniany, do 200 mt. długi, przez który prowadzi gościniec do Bochni wysadzony topolami, ulubione miejsce przechadzek mieszkańców. W mieście znajduje się gimnazyum wyższe od 1818 r. , do którego uczęszcza około 600 uczniów, szkoła ludowa męzka i żeńska i szkoła koszykarska, założona 1883 r. przez zarząd kolei tarnowskoleluchowskiej. Z władz rządowych mieści się sąd obwodowy dla 484 gmin katastralnych 5026 klm. i 356, 945 mk. Sądowi temu podlega sąd delegowany miejski w Nowym Sączu i 11 sądów powiatowych w Bieczu, Ciężkowicach, Czarnym Dunajcu, Gorlicach, Grybowie, Krościenku, Krynicy, Limanowy, Mszanie Dolnej, Nowym Targu i Starym Sączu. Dalej jest tu nadprokuratorya państwa, sąd wyższy w sprawach dochodów skarbowych, ekspozytura prokuratoryi skarbu, urząd miar i wag, poczt i telegrafów, komenda żandarmeryi, starostwo z oddziałem budowniczym i podatkowym. Z autonomicznych władz mają tu siedzibę rada powiatowa i szkolna okręgowa. Prócz probostwa rzym. kat. dekanat nowosądecki jest par. wyznania augsburskiego. Dom ks. jezuitów zajmuje 7 księży, zazwyczaj starszych. W mieście stale przebywa 10 lekarzy, 2 chirurgów, 2 notaryuszów i 7 adwokatów. Z instytucyj finansowych ma w mieście siedzibę wydział okręgowy towarzystwa kredytowego ziemskiego, kasa oszczędności miejska i towarzystwo zaliczkowe. Kasę oszczędności, z kapit. zakładowym 8000 złr. , utworzyła gmina w r. 1869; w r. 1886 wynosiły wkłady 783, 929 zł. a fundusz rezerwowy 63, 998 zł. Kasa zaliczkowa liczyła w tymże roku 922 członków z udziałami w sumie 42, 664 złr. ; fundusz rezerwowy wynosił 12, 772 złr. a obrót 334, 647 złr. Instytucyami humanitarnymi są; szpital powszechny założony z dobrowolnych składek w 1827 r. i dwa zakłady dla ubogich św. Ducha i parafialny. Pierwszy z nich założył mieszczanin krakowski Laupridel w 1440 r. , drugi powstał wraz z kolegiatą w 1448 z funduszów Kleteka, ale powiększyła go kapitałem 1500 złr. w r. 1813 Maryanna Wiktorowa. Zarządza obydwoma magistrat. Szpital parafialny ma 34, 943 złr. kapitału. Targi odbywają się dwa razy w tygodniu we wtorki i piątki; jarmarków nie ma. Nagromadzenie różnych władz i instytucyi, tudzież pomyślne warunki położenia, sprowadziły tu korzystne warunki dla handlu wewnętrznego. Prócz licznych sklepów korzennych i bławatnych istnieje tu drukarnia, dwie księgarnie i dwie apteki. Historya, Wacław, król czeski i polski, dyplomem wydanym w Pradze 8 grudnia 1298

Sącz Nowy