Sarosla Zarośle, fol dóbr pryw. Warnoi wiz Warnowice, w okr. zelburskim, pow. I iłukszteński, par. ueberlautzka Kurlandya. Sarospatak Szaroszpatak al. SarosNagy patok, miasteczko w hr. ziemneńskiem Zemplin, Węgry, w Hegyallyi, nad rz. Bodrogiem, st. dr. żeL węgier. wschod. Kośoiół paraf. rz. kat. , gr. kat. i ewang. , synagoga, 5059; mk. W okolicy żyzna gleba, bujne łąki, obfite winnico, znaczne rybołówstwo, dębowe lasy, obszerne kamieniołomy, dostarczające dobrych kamieni młyńskich. Parafia rz. kat. istniała już w XIV w. , kościół r. 1201 Słynne na całe Węgry luterskie kollegium, bogato uposażone, założone r. 1550. Biblioteka tego kollegium posiada rękopis polskiego przekładu biblii Biblia Królowej Zofii z XV w. , przywieziony tu zapewne przez Komeńskiego znanego pedagoga, który pełnił w S. obowiązki pastora. Nowy zamek zbudowany w stylu włoskim, siedziba obecnej właścicielki wdowy ks. Bretzenheim, połączony jest ze starym zamkiem Rakoczego, częściowo rozwalonym. Jedyne to miejsce, gdzie w czasach germanizacyjnych Bacha nie zdołano wprowadzić do szkół języka niemieckiego. W grobach kościołów tutejszych spoczywają członkowie słynnych rodzin Paloczych, Perenyich, Rakoczych i Batorych. Sarowicze, wś, pow. grodzieński, w 4 okr. poL, gm. Dubno, o 43 w. od Grodna. Sarowo, kolonia, pow. brzeski, w 4 okr. poL, gm. Kamieniec Litewski, o 38 w. od Brześcia. SarPatak węg. , ob. Mohroluh, Sarta, rzeczka w pow. tylżyckim, dopływ Kamienia, uchodzącego do Jegi dopł. Niemna. Płynie z płn. wsch. na płd. zach. w licznych zakrętach. Ad. N. Sartana, wś nad rzką Kalmiusą, pow. aleksandrowski gub. ekaterynosławskiej, o 12 w. na płn. zach. od Mariupola, ma 327 dm. , 2182 mk. Greków, przodkowie których przesiedlili się tu w 1778 r. z Krymu. Sartaniszki, zaśc, pow. wiłkomierski, gm. Kurklany, o 47 w. od Wiłkomierza. Sartawice Górne, niem. OberSartawitz al. Sartowitz, dok. 1243 Sartawiz, 1235 Zartawicza, 1307 Sartawitz, 1330 Schartowicz, Dusburg około 1326 Sardewicz, 1400 Scartowicz, Klonowicz we Flisie Sarkawice, dobra ryc. z katol. kośc. filial. , na wyniosłym lew. brzegu Wisły, pow. świecki, w malowniczym położeniu, o 7, 5 klm. na północ od Świecia kośc. paraf. i st. kol żel; od 1888 r. mają S. agenturę poczt. Szkoła ewang. liczyła 1888 r. 99 dzieci. Razem z fol Grabówką Andreashof obejmują dobra 3703 ha 995 ha roli, 178 ha łąk i 2198 lasu. W 1885 r. 16 dm. , 47 dym. , 281 mk. , 93 kat. , 188 ewang. w Grabówce 1 dm, , 29 mk; gorzelnia, browar i cegielnia. Obecnie S. stanowią majorat, w którego skład wchodzą 8. , Grabówka, W. święte, folw. Ernsthof niem. , Dziki, młyn w W. Swiętem, działy we wsiach Mniszka, Marzach i Wiągu, karczma z rolą w W. Czaplach, posiadłość wraz z przewozem przez Wisłę w Michalach i prawo rybołówstwa we Wiśle. Podanie ludowe głosi, iż Świętopełk nazwał tutejszy zamek Czartownice ob. Wegner, Gesch. d. Kr. Schwetz, I, 62. Okolica S. stanowiła zapewne jeden z głównych centrów kultu w epoce pogańskiej. Wskazują to nazwy jak Święte wś i jezioro, dalej wś Biała i Bolno, w której znajduje się głaz eratyczny dyabli kamień, służący zapewne za ołtarz ofiarny, oprócz tego znaleziono po. d Białą noże kamienne, a pod Wstążkami naczynia bronzowe, do ofiar służące ob. Wegner, II, 257. S. posiadają też zarówno groby skrzynkowe i urny odosobnione, jak i cmentarzysko na górze przy kościele, sięgające w granice ogrodu dworskiego ob. Ossowskiego, Objaśn. do mapy archeol, 37. Znaleziono też w urnie ostrogi starożytne, miedzianą monetę rzymską z wizerunkiem Dyoklecyana 305 po Chr. , srebrną z IX w. po Chr. tamże, str. 76. Jako gród warowny S. miały wielkie znaczenie w życiu politycznym Pomorza. W XIV w. Mikołaj z Jaroszyna w swej wierszowanej kronice niemieckiej poświęcił tej osadzie 393 wierszy ob. Script. ror. Pruss. , I, a Borek w Echu sepulchralis str. 587 zalicza ją do najsławniejszych miejscowości locus celeberrimus tam ob arcem ibidem Svontopelcianam, tam ob Caput 8. Barbarae ibidem inventum. Świętopełk, ks. pomorski, dla obrony przeciw Krzyżakom, czychającym w grodzie chełmińskim na sposobność zaboru Pomorza, założył 1242 r. dwa zamki obronne S. i Świecie, by przeciąć na Wiśle żeglugę Krzyżakom ob, Szkice przez Lubińskiego, str. 274. Zamek, którego dziś ślady zniknęły, stał w 8. na wysokiej ku Wiśle wysuniętej górze, panując nad całą okolicą. Święttopełk przechowywał tu skarby swoje pod strażą 50 ludzi Gdy Świętopełk wyprawił się w ziemię chołmińską w 1243 r. w nocy z dnia 3 na 4 grudnia, Teodoryk v. Bernheim, marszałek zakonu, z 4 rycerzami i 24 żołnierzami podszedł niepostrzeżony pod mury zamku erat enim Ulixes in pectore nec manu minor Hectore, mówi Dusburg ob. Ser. v. prus. , I, 70. Rozbudzona załoga dzielnie się broniła, lecz Krzyżacy zajęli zamek. W skarbcu książęcym znaleźli zdobywcy skrzynkę srebrną z głową św. Barbary, której święto właśnie w tym dniu przypadało. Marszałek, otrzymawszy posiłki, zostawił

Sarosia

Sarosla

Sarospatak

Sarowicze

Sarowo

Sar

Sarta

Sartana

Sartaniszki