gą leżących, graniczy od płn. z gub. Symbirska, od wsch. z samarską i astrachańską, od płd. zach. z ziemią wojska dońskiego, od zachodu zaś z gub. woroneską i podług obliczenia pułk. Strelbickiego zajmuje 1539, 89 mil al. 74, 2201 w. kw. Powierzchnia gubernii, sądząc podług biegu przerzynających ją głównych rzek, ma spadek od płn. wschodu ku płd. zach. . i da się podzielić na dwie połowy północną, górzystolesistą i południową, stepową. Za granicę pomiędzy obu temi częściami można przyjąć w przybliżeniu linię dr. żel. tambowskosaratowskiej. Pod względem geognostycznym przeważa w gubernii formacya kredowa. Obnażenia jej stanowi kreda, margiel gliniasty, gliniastożelaziste piaskowce i gliny krzemieniste. Zawiera ona mnóstwo charakterystycznych skamieniałości. W górach nad Wołgą występuje na niewielkich przestrzeniach formacyą jurajska. Trzeciorzędowa formacyą eoceńska, rozwinięta w pow. kamyszyńskim i saratowskim, składa się z piasków, niebieskiego marglu, gliny krzemicnistej i drobnych ziarnistych piaskowców. W półn. części gubernii przeważa gleba czarnoziemna, przechodząca ku południowi w piaszczystą i gliniastą. Z bogactw mineralnych znajduje się ruda żelazna w pow. atkarskim, piaskowiec, kreda, wapno, glina biała. Pod względem hydrograficznym rzeki gubernii należą do zlewów morza Kaspijskiego i Azowskiego. Przedstawicielką pierwszego jest Wołga, oddzielająca na przestrzeni 706 w. gub. saratowską od astrachańskiej i samarskiej i przybierającą w jej granicach 75 rzek i rzeczek, niemających pod względem ekonomicznym wielkiego znaczenia. Ważniejszo z nich Tereszka, Tersa, Czardym, Kurdium i Sura. Do rzek zlewu morza Azowskiego należą Choper, Medwedica i Iłówka, uchodzące po za granicą gubernii do Donu. Gubernia nie jest bogatą w wody stojące. Niewielkie jeziora i błota znajdują się tylko w dolinach rzek, przeważnie większych. Za wyjątkiem pow. północnych, mianowicie serdobskiego, petrowskiego a zwłaszcza kuźnieckiego, gub. saratowska jest w ogółe maloleśną; południowo jej powiaty, jak kamyszyński a szczególniej carycyński, są zupełnie bezleśne. W ogóle lasy zajmują 12 całej przestrzeni. Brak drzewa i trudność przywozu są przyczyną, że w części stepowej domy po większej części stawiają z ubitej gliny, pomieszanej ze słomą. Klimat umiarkowany, chociaż odznacza się gwałtownemi przeskokami od ciepła do zimna. Średnia roczna temperatura wynosi w części północnej 4 w środkowej 4 1 2, w południowej przeszło 5. W 1867 r. było w gubernii 1, 725, 478 mk. , t. j. średnio 1124 mk, na 1 milę kwadr. Pod względem wyznania było 1, 495, 015 prawosŁ, 11, 323 jedynow. , 32, 958 rozko. , 24, 205 katol, 100, 221 protest. , 51 żyd. , 61, 537 machomet. , U63 pogan. Pod względem etnograficznym, oprócz Wielkoros syan 1, 184, 000 dusz, przebywają w gub. Małorossyanie 119, 000, Kozacy astrachańscy 3642, Niemcy 118, 000, Mordwini 94, 000, Czuwasze 10, 000, Meszczeryacy 3000, Ta tarzy 55, 000 i Kałmycy 147. Główne za jęcie mieszkańców stanowi rolnictwo, chodo wla bydła, w powiatach północnych przemysł leśny, nad Wołgą zaś i innemi większemi rzekami rybołóstwo i flisactwo. Sieją głównie pszenicę, proso, tatarkę, jęczmień, owies, groch, oraz słoneczniki, gorczycę i tytuń. Ogrodnictwo i sadownictwo w kwitnącym sta nie; rosną tu wyborne kawony i melony, tu dzież wino w połudn, powiatach. Pola orne zajmują 2, 265, 000 dzies. , czyli 30 przestrzeni. Hodowla bydła znacznie rozwinięta, zwłaszcza w pow. południowych bałaszewskim, atkarskim, kamyszyńskim i carycyńskim. Przemysł fabryczny, zajmujący się zwłaszcza przeróbką materyałów roślinnych i zwierzęcych, dość rozwinięty, W 1867 r. było w gubernii 659 fabryk, zatrudniających 6943 robotn, i produkujących za 4, 894, 000 rs. Najważniejsze gorzelnie 45 fabryk, z prod. 1, 696, 731 rs. , fabryki sukna 12, z prod. 744, 304 rs. , młyny parowe 8, z produkcyą 477, 300 rs. , olejarnie 109, z prod. 190, 820 rs. , garbarnie 138, z prod. 235, 019 rs. . Han del ożywiony. Pod względem administracyj nym gubernia podzieloną jest na 10 powia tów atkarski, bałaszowski, carycyński, chwatyński, kamyszyński, kuźniecki, petrowski, saratowski, serdobski i wolski. Są one nieje dnostajne pod względem rozległości. Najwię kszy z nich atkarski zajmuje 14 8Vo ogólnej przestrzeni, najmiejszy zaś kuźniecki tylko 6, 2. W 1859 r. było w gubernii 2098 miejsc zaludnionych, w tej liczbie 10 miast, 1 osada, 51 kolonii, 2 stanice, 43 słobód, 644 siół, 1130 wsi i 217 innych nomenklatur. W 1867 r. było w gubernii 643 cerkwi pra wosł. 284 murow. , 3 monastery, 26 kaplic 2 murow. , 10 cerkwi jedynowierców 6 mu row. , 11 domów modlitwy rozkoln. , 16 ko ściołów katol. 1 murow. , 36 kośc. ewang. 4 murow. i 132 meczetów. J. Krz. Saratowska, słoboda, pow. szawelski, gm. Poszwityń, o 30 w. od Szawel. Saratowszczyzna, dobra, pow. słonimski, w 4 okr. poL, gm. Pacowszczyzna, o 50 w. od Słonima. Saraunen, dobra, pow. iławkowski, st. p. Landsberg; 19 dm. , 98 mk. , 327 ha. Sarażyn, ob. Sarażynka. Sarażyńce, wś nad rz. Rosią, pow. berdy Saratowska Saratowska Saratowszczyzna Saraunen Sarażyn Sarażyńce