zy, otoczone słobodami Treswiatską, Nagorna, Puszkarską i Kozaczą, ma 14 cerkwi murow. , monaster męzki Petropawłowski z 2ma cerkwiami, 1682 dm. 31 murow. , 14284 mk. 4 kat. , 22 ew. i 8 żyd, , 258 sklepów, szkołę powiat. , paraf, i miejską, szpital miejski na 14 łóżek, aptekę, bank miejski od 1863 r. . Do miasta należą 2 dm. , dwór gościnny, młyn i 3210 dz. ziemi 659 dz. gr. orn. i 626 lasu. Dochody mta w 1861 r. wynosiły 13568 rs. W 1868 r. było tu 866 rzemieśl. 382 majstrów, w tej liczbie 236 kowalów i i05 cieśli. W tymże roku było 37 fabryk, produkujących przeszło 200, 000 rs. Handel znaczny, zwłaszcza zbożem, pieńką, sadłem, spirytusem, skórami, olejem konopnym, suknem. Targi odbywają się co środę i sobotę, jarmark zaś, z obrotem do 200, 000 rs. , od 25 sierpnia do 8 września. Mto założone w 1680 r. , od 1780 r. zostało mtem pow. namiestnictwa penzeńskiego, od 1798 r. przyłączono do gub. symbirskiej, powróciło wkrótce w 1801 r. do gub. penzeńskiej. Pożar d. 9 lipca 1852 r. zniszczył większą część miasta, przyczem zgorzało 6 cerkwi, 480 dm. i mnóstwo sklepów. Sarański powiat zajmuje płn. wschod. część gubernii i podług obliczenia pułkownika Strelbickiego ma 60, 89 mil al. 2946 8 w. kw. Powierzchnia powiatu opada ku płn. wschodowi, dla tego też i rzeki w tym kierunku płyną. Częśó południowa jest wyniosłą i tworzy w niektórych miejscach szereg wzgórków stożkowatych, pokrytych lasami i stanowiących dział wodny pomiędzy systematem rz. Sury i Insary. Wyniosłość ta stanowi najbardziej zalesioną część powiatu i składa się z wapienia z przymieszką gliny. Płn. wsch. część powiatu stopniowo podnosi się ku granicom pow. insarskiego i lukojanowskiego. Jest ona przerznięta mnóstwem ruczajów i jarów i w ogóle jest falistą, zupełnie bezleśną. Gleba przeważnie czarnoziemną, na podłożu gliniastem, pod którem znajduje się margiel i wapień. Piaski spotykają się w dorzeczu rz. Sury. Wapień tutejszy jest miękki przy dobywaniu, łatwo dający się obrabiać i twardniejący na powierzchni. Należy on do formacyi jurajskiej. Nad brzegami rzki Amordy dopł. Insary znajdują rudę żelazną, na brzegach zaś lusary wydobywają często kości zwierząt przedpotopowych. Cała powierzchnia powiatu należy do systematu rz. Sury. Rzeka Insara dopŁ Alatyra, dopł. Sury zrasza powiat na przestrzeni 75 w. Jezior wiele, lecz w ogóle nieznaczne i po większej części wysychające w czasie posuchy letniej i napełniające się wodą podczas rozlewu rz. Sury i Insary. Również nie ma w powiecie znaczniejszych błot, pomniejszych za to bagnisk jest dość wiele. W lasy niezbyt obfituje powiat; obejmują one około 77, 000 dz. , to jest 17 ogólnej przestrzeni. W 1867 r. było w powiecie bez mta pow. 182, 894 mk. , w tej liczbie 225 rozkoln. , 10 katol, 14 prot. , 1 żyd i 8547 machom. Pod względem etnograficz nym, oprócz Wielkorossyan, było tu 12, 238 Mordwinów, stanowiących tuziemną ludność, i 8029 Tatarów. W tymże roku było w po wiecie 76 cerkwi 26 murow. , 1 monaster męzki i 11 meczetów. Ludność zamieszkiwa ła w 190 osadach. Z powoda urodzajności gleby rolnictwo stanowi wyłączne zajęcie mieszkańców; sieją przeważnie żyto, owies i tatarkę oraz w wielkiej ilości konopie, pod które jedynie nawożą rolę. Hodowla bydła, jak również ogrodnictwo i sadownictwo, stoją na niskim stopniu. W 1868 r. było w powie cie 162 fabryk, w liczbie których 116 ole jarni, 4 gorzelnie, 2 cukrownio i 1 fabryka sukna żołnierskiego z prod. na 24, 500 rs. . Sarapony, wś nad bezim, strum. , pow. wilejski, w 3 okr. poL, gm. Mańkowicze, okr. wiejski i dobra hr. Tyzenbauzów Smycz, o 12 w. od gminy a 65 w. od Wilejki, przy b. dr. poczt. połockiej, ma 5 dm. , 45 mk. praw. i 23 kat. 22 dusz rewiz, podług spisu z 1864 r. . Sarapul al. Serapul, mto powiat, gub. wiackiej, na lew. brzegu rz. Kamy, pod 56 27 płn. szer. a 70 40 wsch. dłg. , o 583 w. od Wiatki odległe. Ma 5 cerkwi prawosł. , 1 jedynowierców, 1185 dm. 69 murow. , 7153 mk. 254 jedynow. , 279 rozkol, 9 katol, 7 machom. , 37 żyd. ; szkoła pow. i par. , szkoła duchowna, szkoła żeńska, biblioteka publiczna od 1834 r. , dom przytułku na 10 ubogich, szpital, bank miejski w 1869 r. . Mto posiada 2 domy murow. , 26 sklepów i 3964 dz. ziemi 274 dz. gr. or. , 820 łąk i 1587 lasów. Dochód miejski wynosi przeszło 6000 rs. S. zawdzięcza położeniu swemu nad żeglowną Kamą, dość ważne znaczenie pod względem handlowoprzemysłowym. W 1868 r. było tu 3053 rzemieśl 986 majstrów, w tej liczbie 1771 szewców, 61 rękawiczników, 72 garba rzy. Z fabryk, produkujących w ogóle prze szło za 400, 000 rubli, ważniejsze garbarnie z prod. 280, 000 rs. , mydlarnie 35, 000 rs. , fabryki świec łojowych 35, 000 rs. , wosko wych 15, 000 rs. , kleju 6000 rs. , lin 6000 rs. , wyrobów żelaznych 22, 000 rs. . Na tutejszej przystani w 1868 r. naładowano 962, 772 pudów, wartości 615, 617 rs. Głó wnemi przedmiotami zbytu 8ą zboże, siemię lniane, gałgany i spirytus. Targi odbywają się co niedziela i wtorek, jarmark zaś od 15 do 25 grudnia. Miasto powstało około 1559 r. , pierwotnie pod nazwą sioła Wozniesieńskiego. Pod obecną nazwą występuje w 1639 r. ; w 1707 r. byłe obwarowane, w 1780 r.

Sarapony

Sarapony

Sarapul