zawartego między Francyą a Austryą d. 14 paździer. 1809 r. został włączonywraz z zachodnią Galicyą do ks. warszawskiego. Gdy z utworzeniem królestwa polskiego w 1815 r. nastały lata spokoju, zniszczone szturmami i pożarami miasto zaczęło się powoli odbudowywać. Jakkolwiek przy podziale królestwa utworzono województwo sandomierskie, to stolicą jego został Radom, zaś S. stał się miastem obwodowem. Dalsze losy miasta nie przedstawiają wybitniejszych faktów ni przemian. Najważniejszym nowym czynnikiem, który zmienił dawniejszą fizyonomię S. , jest ludność żydowska szybko wzmagająca się w ciągu obecnego stulecia. Podczas gdy w 1827 r. na 3400 mk. było 800 żyd. mniej niż 1 4 to obecnie żydzi stanowią prawie połowę. Bibliografia Długosz Liber Beneficiorum I, 300 403; II, 309 370; III, 51, 454, 456; Rzączyński Gabryel jezuita, pro fesor kollegium sandom. Historia naturalis regni Poloniae Sandomiriae 1721 i Auctuarium Historiae naturalis Gedani 1745; Pamiętnik sandomierski, pismo poświęcone I dziejom i literaturze ojczystej Warszawa, t. I 1829, t. II 1830; Akta uroczyste zakończenia rocznego biegu nauk wydawane i od 1835 do 1840 r. przez b. szkołę obwodową; Dziennik urzędowy gubernii sandomierskiej od 1837 do 1843 r. w Radomiu; Mapp dyecezyi sandomerskiej przez Stef. Bulińskiego Warszawa 1840; Opis kościoła św. Jakóba i grobowca ks, Adelajdy podał Kaz. Stronczyński w Bibl. Warsz. t. III, 153; Opis zabytków star. gub. radomskiej rękopis Bibl. Uniwersyt. Warsz. , str. 393 430 i tablice rycin 39 50; Jan Nep. Chądzyński Wspomnienia sandomierskie i opis miasta S. Warszawa 1850 i Historycznostatystyczne opisy miast starożytnych w ziemi sandomierskiej 3 t. . Warszawa 1855; Kś. Melchior Buliński Monografia miasta 8. Warszawa 1879; Opisy miasta i gmachów z rysunkami mieszczą Braun Theatrum urbium; Puffendorf rycina oblężenia podana też przy książce kś. Bulińskiego; Tygodnik Illustr. I, 138; . II, 383; V, 109; VI, 104; V z 1870 r. , 49; VII z 1871 r. , 148; VI z 1878 r. , 365 i IX z 1880 r. , 327; Tygod. Powsz. 1883 r. , Nr. 2. Sandomierska ziemia. Świadectwo Gallusa II ks. , 8 roz. że w Krakowie, Sandomierzu i Wrocławiu były sedes regni principales za Władysława Hermana wskazuje, że historya tej ziemi musi sięgać w dalszą przeszłość i stwierdza poniekąd jej dawniejszą samoistność. Pomijając wywód Kaz. Stadnickiego, który uważą nazwę rzeki San za skażony wyraz Sand i przekład niemiecki nazwy rzeki Pleszczany Bibl Ossol, 1843, V, 116, 148, spotykamy istotnie, pod 8. na przedmieściu Kobierniki potok torrens Piszczel Dług. , Lib. Ben. , III, 52; por. Kś. Buliński, Monogr, m. Sandom. , U, zbliżony w brzmieniu do rz. Pieszczany, nad którą Radymiczan z rodu Lachów miał 984 r. pokonać wojewoda ruski Wilczychwost Nestor, Bielowski Mon. , I, 626. Być może, że osiedlenie się Radymiozan nad Sożą Nestor, str. 358, jest skutkiem tego zwycięztwa odniesionego nad nimi przez hetmana w. księcia Włodzimierza i nastąpionego po niem masowego zaboru ludności z nad Pieszczany nad Sożę. W takim razie 984 r. nie byłoby Sau domierza jeszcze, a Radymno byłoby stolicą okręgu obejmującego pobrzeża rzeki Piszczela al Pleszczany. Rzekę Sandomir zna Nestor gdzieindziej 1021 r. , str. 694. Nie zna toż Sandomierzan król Alfred 871 901 ani Konst. Porfirogeneta 945 tylko Wislan i Chrobatów, a wyprawa 992 r. Włodzimierza wedle roczn. niemiec. rusciani na Ohrobatów groziła tylko Bolesławowi L Wyraźnie późniejsze Sandomierskie kryło się pod nazwę Wislan w Wiślicy albo Ohrobatów. Podział ziemi dokonany przez Bolesława I nie jest znany. Z tego jednak że Otto, syn jego, uciekł na Ruś, możnaby sądzić, źe dostał Sandomierskie, tej Rusi najbliższe. Tu może osiadł Mieszko, syn Szczodrego 1088 1089 złowieszczo przywołany z Rusi przez stryja. Bolesław III przed 1002 r. dostał S. od ojca, z Krakowem i Wrocławiem. Dzieje pewne ziemi 8. poczynają się z synom Krzywoustego Henrykiem, któremu była oddaną 1138 roku Mon. Pol, Hist. II, 376 n. 1, 518, 875. Opiekował się Henrykiem brat starszy Bolesław IV Kędzierzawy i rządził sam w Sandomierskiem, czego dowód mamy w fakcie, że dziesięciu wieśniaków, przesiedlonych przez Kędzierzawego z Chrobrza na Kujawy, Henryk powrócił do sadyb pierwotnych Bartosz. , Kod. dypl, III, str. 5. W 1145 r. już Henryk włada swą ziemią samoistnie Kod. Wielkop. , Nr, 11, 12. Ulegając duchowi epoki, Henryk 1154 jak Jaksa 1162, Wielisław jerozolimczyk przed 1189, Władysław II w 1149 r. , był w ziemi świętej i ufundował zakon Bożogrobców, św. Jana Chrzciciela z Jerozolimy w Miechowie i Zagościu. Też pobudki sprowadziły udział jego w wyprawie na Getów Prusaków czy też Jadźwingów, w której poniósł śmierć 1166 r. Mon. Pol Hist. , II, 573 5, 798, 834; Kod. Kapit. str. 2. Nadania Henryka kościołowi w Łęczycy, wobec Kędzierzawego, 1161 r. nasuwają myśl łączności S. z Łęczycą Kod. Małop. , I, 18, 19; por. M. P. H. , IT, 875 i Sieradzem, jeśli wierzyć rocznikom. Po śmierci Henryka lepszą część i stolicę jej objął brat

Sandomierz