ru ksiąg, dwa starożytne rękopisy pergaminowe biblii z XIII i XIV, piękny mszał rękopiśmienny z miniaturami, darowany przez Henryka, archidyakona 1449, homilie Bedy. Kościół św. Jakuba, fundowany przez Adelajdę Domicellę, córkę Kazimierza Sprawiedliwego zmarłą w 1211 r. , jako parafialny około 1200 r. Biskup Iwo Odrowąż osadził przy nim dominikanów w 1226 r. Tu wedle tradycyi ponieśli śmierć z rąk Tatarów zakonnicy z przeorem Sadokiem w d. 2 lutego 1260 1259 r. . Najdawniejszym z przechowanych przywilejów klasztoru jest nadanie młyna na Wiśle w 1287 r. przez Leszka Czarnego. Przy klasztorze istniał ogród i winnica. W XVII w. kościół potrzebujący restauracyi uległ znacznemu przekształceniu. Dano nowe sklepienia w miejsce dawnych sufitów, nową wieżę na miejsce poprzedniej, usunięto chór z organem, zamurowano 18 dawnych okien i zrobiono 8 owalnych, sklepienie dano niżej niż dawny sufit. W 1677 r. odbyło się poświęcenie nowego kościoła. Dawne grobowce poprzenoszono. Z dawnej świątyni w romańskim stylu pozostały tylko ściany, oddrzwia, dzwony i nagrobki. Najważniejszym pomnikiem jest najdawniejszy w Polsce grobowiec, zabytek rzeźby, kamień grobowy ks. Adelajdy, przedstawiający księżnę w całej postaci, z napisem okalającym Hic jacet Adelais Domicella filia ducis Casimiri fundatoris istius conventus. Obiit anno millesimo ducentessimo undecimo. Trumna ze szczątkami fundatorki spoczywa dziś w kaplicy Męczenników, w sarkofagu wykonanym w r. 1676. Drugi dawny kamień grobowy krył groby rodziny haeredes de Słupcza. Herby Leliwa, Rawicz, Topor, Swinka i Zadora wyryte są na kamieniu pochodzącym zapewne z XIV w. Trzeci z kolei nagrobek Jana Ostroroga strenuus Dominus Joannes de Ostrorog, zmarłego w 1427 r. W pobliżu jest płyta z napisem Sławni sławetny Mathis Boguczky mieszczanin sędomirski sobie i Zophiej Potoczkij małzoncze wespołek z dziathkmi swemi na wieczną pamiątkę położył amoris ergo proście za niego Pana Boga. A D. 1635. Inne starożytne grobowe kamienie mają powycierane napisy. Przy kościele, prócz kaplicy Męczenników, wzniesionej w 1600 r. przez Teofila Semberka z Reichenbachu, jest kaplica św. Jacka, wystawiona z inicyatywy tegoż fundatora w 1634 r. , przerobiona wedle tradycyi z celi w jakiej miał zamieszkiwać święty, w czasie swego pobytu w tutejszym klasztorze. Dzwony przy kościele pochodzą z 1314 i 1389 r. Po zniesieniu klasztoru w r. 1864, gmach klasztorny oddano magistratowi, a przy kościele ustanowiono kapelana. Kościół św, Pawła wystawił z drzewa w 1226 r. Iwo Odrowąż, biskup krakowski, i przeniósł tu parafię od św. Jakuba, oddanego dominikanom. W XIV w. jeden z biskupów krakowskich ustanowił i uposażył przy tym kościele archidyakonat sandomierski, uszczuplając przez to dochody proboszczów. Jeden z proboszczów Grzegorz, kanonik i oficyał sandom. , około 1426 r. wzniósł na miąjsce drewnianego murowany kośoiół. W 1710 r. Jakub Orzechowski, proboszcz i kanonik sandom. , rozszerzył kośoiół do dzisiejszych rozmiarów. Tenże sam proboszcz wystawiwszy kaplicę św. Barbary, zaprowadził bractwo imienia świętej i uzyskał od Klemensa XI odpust w dzień św. Barbary, który w 1719 r. odbył się z wielką okazałością wobec tysiącznych tłumów. Księga bractwa zawierała do 1870 r. około 12, 000 wpisanych członków. Szturm Sandomierza w 1809 r. wyrządził wiele szkód kościołowi; utkwiono w murach kule stanowią pamiątkę tych wydarzeń. Kościół św. Michała z klasztorem benedyktynek założony został w 1616 r. przez Elżbietę Sieniawską, która umieściwszy swe córki Zofię i Elżbietę w klasztorze benedyktynek w Chełmnie, wyjednała sobie pozwolenie papieskie i królewskie na fundacyę takiegoż klasztoru w S. Nabyła więc na uposażenie klasztoru od Jacka Młodziejowskiego, podskarb. koron. , dobra Góry Wysokie, Kichary, Gałkowice i Ocin, wystawiła klasztor, i sprowadziła z Chełmna 12 zakonnic. Przełożoną została wybrana córka fundatorki Zofia. W 1623 r. pożar zniszczył drewniany klasztor i kapliczkę, w rok potem umarła fundatorka na ręku córki. Zofia Sieniawska rozpoczęła budowę nowego klasztoru, zmarła jednak nie dokończywszy dzieła. Przełożonemi po niej bywały panny ze znakomitszych rodzin małopolskich Skotnicka, Zborowska, Oleśnicka, Trzecieska, Tarlówna. Klasztor ukończono dopiero w pierwszych latach XVIII w. Wystawiono też jednocześnie murowany kościół 1686 92. Zrujnowany w czasie szturmu 1809 r. , kościół dopiero w 1855 doczekał się gruntownej restauracyi. Klasztor dotąd istnieje. Przy klasztorze zakonnice utrzymywały od 1800 około do 1864 r. głośny w okolicy pensyonat, w którym kształciły się córki ziemian sandomierskich. Kościół i szpital i św. Ducha założył i uposażył w 1222 r. Żegota, kaszt. krakowski. Był tu przytułek dla chorych, kalek, niezdolnych do pracy biedaków, podrzutków, sierot. Dla opieki nad zakładem sprowadzono z Krakowa kanoników regularnych de Saxia, zwanych u nas Duchakami. Wedle aktu fandacyi miało ich przebywać tu pięciu. Liczne nadania i przywileje zwiększały majątek tej instytucyi. Według przepisów wydanych w 1604 r. przez bisk. Maciejowskiego trzecia część dochodów miała

Sandomierz