kumu, idzie z początku wzdłuż wybrzeża I morskiego i ztąd kilka pierwszych stacyi Bilderlingshof, Edinburg, Majorenhof, Dubboln, Karlsbad i Assern łączy w jedną długą osadę z tysiącznemi willami, wynajmowanemi gościom kąpielowym. Osady to stanowią niejako przedmieście R. , a Iudność ich wraz z gośćmi sięga w lecie do 50, 000 mk. Dawniej otaczały R. dokoła fosy i wały z basztami. Prócz muru z wieżami, opasana była R. wałem, o 5 narożnikach. Przed głównym wałem znajdował się inny przodowy i rów wodą napełniony. Bram było 10, a mianowicie Kalkpforte, Pferdepforte, Marschallpforte przez tę bramo wjeżdżał w r, 1582 do R. Stefan Batory, Schwimmpforte, Suenderpforte, Schalpforte, Fischpforte, Schlosspforte, Jacobspforte i Sandpforte, czyli brama piaskowa, położona w pobliżu jedynej pozostałej dotąd wieży fortecznej, noszącej i dotąd nazwę Pulverthurm Wszystkie bramy były przykryte rondelami. Prócz tego na lewej stronie Dźwiny istniał szaniec Kobroński die Koberschanze. Fortyfikacye ryskie dopiero w latach 1857 1863 zostały ostatecznie usunięte. Przed kilkunastu laty zniesiono cytadelę ryską, położoną na płn. krańcu miasta. Właściwe miasto otaczają trzy przedmieścia. Jedno z nich Mitawskie leżące na lew. brzegu Dźwiny, oddziela od miasta szeroka rzeka; dwa zaś inno Petorsburski i Moskiowskie, przedzielono od dawnej Rygi przoz pięknie urządzone plantacye Gartenaulagen, które zrasza szeroki kanał, umajony grupami drzew i krzewów. Kanał ton niegdyś stanowił fosę twierdzy. Kilka mostów przez jego wody rzuconych, a zwłaszcza całe otoczenie, złożone z nowych i pięknych budowli czynią te plantacye podobne do wrocławskich najpiękniejszą częścią miasta. Najwynioślejszy ich punkt stanowi tak zw, Basteiberg, z altaną na szczycie, z którego roztacza się rozległy widok na miasto. Ludność R. wynosi 175, 332 mk. 1885 r. . Spis z 31 grud. 1881 r. wykazał 169, 329 mk, Spis ten 1883 r. drukiem ogłoszony dzieli ludność ryską na produkującą i konsumującą. Produkująca twarzy trzy kategorye a produkująca dobrą niemateryalne. Osób 11, 285, a mianowicie 1840 zajętych pracą umysłową 52 adwokatów, 105 lekarzy, 79 duchownych, 18 dziennikarzy, 328 artystów, 1170 profesorów i nauczycieli, 6 uczonych prywatnych a nakoniec 82 aktorów i śpiewaków, następnie 1258 osób zajętych służbą rządową cywilną, 7090 służbą wojskową, 527 służbą miejską komunalną, 201 trudniących się służbą ściślej w spisach nie określoną, tudzież 389 zajętych pracą techniczną 121 aptekarzy, 47 architektów, 10 uczonych chemików, Słownlk Geograficzny T. X. Zeszyt 111 116 inżynierów, 37 geometrów, 10 weterynarzy, 18 dentystów oraz 30 wyżej ukształconych techników; b produkujący dobra materyalne, w liczbie 50, 912 osób, a mianowicie zajętych handlem i komunikacyą 10, 611, przemysłem fabrycznym 5379, przemysłem rzemieślniczym 21, 356, rolnictwem i ogrodnicwem 691, rybołówstwem 52, zatrudnionych różnymi gałęziami przemysłu 12, 823; c pelniący słuźbę osobistą, w ilości 17, 652 osób. Ogół przeto ludności produkującej wynosił 79, 849 osób. Konsumującą zaś ludność rozdzielono na dwie kategorye a ludność konsumująca produhcT Jnie, a takiej naliczono 84, 564 osób płci obojga; b ludność konsumująca nieprodukcyjnie, której było zaledwie 3, 741; ogół przeto ludności konsumującej wr. 1881 wynosił 88, 305. Nie zaliczonych do żadnej z obu kategoryi było 1166 osób. Podług wyznań było 24, 000 prawosł. , 10, 095 katolików, 104, 633 protestantów, 10, 488 rozkolników starowierów a 20, 113 żydów. Miasto posiada obecnie 10 cerkwi prawosł. , kościół parafialny rz. kat. i 2 kaplice a w zawiązku kościół filialny, do którego erekcyi już przystępuje utworzony w tym cełu komitet, 9 zborów luterańskich z nich 4 urządzone w dawnych kościołach katolickich, 1 zbór helwecki, 1 anglikański, 1 dom modlitwy rozkolników, 1 kaplicę baptystów i 3 synagogi żydowskie. O zmianach wyznaniowych śród ludności R. podaje wiadomość dziełko ogłoszone w 1885 r. przez ks. Jana J. Wspomnienie o dziejach wiary w Rydze Ryga, 1885 r. , 52 str. . W życiu towarzyskiem używało w E. w 1881 r. języka rosyjskiego 31, 976 osób, niemieckiego 66, 775 osób, łotewskiego 49, 974 osób, polskiego 3, 197 osób. Przemysł rozwijał się tu wcześnie, dzięki przywilejom nadawanym cechom, tudzież dbałości władzy miejskiej o dobroć wyrobów, czego liczne dowody podają dokumenty bogatego archiwum miejskiego oraz izby kupieckiej Grosse Gilde i izby rzemieślniczej Kleine Gilde. Z obszernych ustaw cechowych czyli tak zwanych szragów Schragen, sięgających XIV w. a przechowywanych dotąd w ladach skrzyniach cechowych, widzimy że wszystkie gałęzie przemysłu, wszystkie rzemiosła i kunszty miały w R. przedstawicieli. Jednym z ważnych zadań cechów zarówno w R. jak w innych miastach nadbaltyckich była obrona mieszczaństwa przeciw samowoli panów feudalnych. Z tego powodu cechy stanowiły rodzaj miejskiej milicyi i były niejako szkołą wojenną społeczności rzemieślniczej, która w E. i dotąd jeszcze tworzy tak zwaną kompanią gwardyi miejskiej, , Compagnie der Rigaschen Stadtgarde. Występuje ona w czasie większych uroczystości miej12

Ryga