dokumencie jest szczegółowy opis samego zamku wraz z przyległemi doń folwarkami, włościami, 58 jeziorami, puszczami, lasami, bobrowemi gonami tudzież oznaczeniem obszernych granic ziem do zamku należących, a także wyliczenie dóbr od zamku rzeżyckiego odeszłych. O granicach posiadłości zamkowych rękopism ten w następujący się wyraża sposób Od Lucinskiey granice do Oswieyskiey Rzeką Szarą zapewne dzisiejszą Saryanką starodawna granica, przez ktorą rzekę Szarę Oswieianie przechodzą y zaymuią na 3 mile gruntu Rzężyckiego; z Szarij zaś druga Rzeka Assenica obecnie Osunica do Dynemberskiey Granice, przez rozmaite znaki, potym od Dynemberskiey Granice aż do Kreycborskiey, od Kreycborskiey do Maryenhauskiey, od Maryenhauskiey do Lucinskiey; wszerz gruntu Rzężyckiego od granice Kreycberskiey mil 25 a po przeg od Granice Dyneborskiey do Granice Lucinskiey mil 9, w każdym okręgu Szlachta się includuie; Puszcze rozmaitey sztukami wielkiemi po kilka mil po różnych mieyscach dosyć, w którey zwierza dosyć przed tym rozmaitego bywało. Teraz iż Chłopi przychodzą y w Lesiecli osiadała bardzo rzadki. A ieśli się naydzie, to Chłopi sami wybiią a do Zamku nigdy nie ukażą. Ze str. 3 tegoż rękop. dowiadujemy się, że zamek rżeżycki dwa kościoły posiadał, z których jeden murowany, przed zamkiem, w r. 1577 był zburzony, aby w niczem nie szkodził zrujnowanemu wtedy zamkowi, istniało już w owym czasie porządne miasteczko pod zamkiem; mieszczanie zaś rzeżyccy od 1590 r. mieli naznaczone przez króla i Rzpltę pewne powinności. Płacić musieli, , ogrodnego, placowego y karczemnego każdy po iednym talarze, podwody za listami króla stawiać do pobliższych zamków byli obowiązani, tudzież chodzić na straż do zamku i stawić się tam na każdą potrzebę z bronią, , pułakami rodzaj rusznicy i z szablą. Sprawy ich ich rozsądzał urząd zamkowy. Nie było pomiędzy mieszczaństwem ani jednego żyda. Zamek rzeżycki posiadał w owym czasie kilka folwarków, z których każdy niezwykłych być musiał rozmiarów, kiedy z wielu pojedynczych włości czyli t. zw. pogostów się składał. Głównemi były rzeżycki i hassoński osuński. obszerną włość folw. rzeżyckiego składało ośm włości al. pogostów pogost krywański, raziemski raznieński, cischadzki, saxtagolski, kaszowski, warkowzki, neuterański zalmujski, przeszło cztery mile od zamku leżący i lubański nad jez. Łuban, o 7 mil od zamku. Ostatni, najbardziej oddalony, opłacał tylko czynsze ob. tamże, str. 7 12. Folw. hassoński późniejszy Osuń, około 2 mil od zamku, przy granice od Druie leżą cy, ozdobiony niegdyś domem mieszkalnym przez ststę Naruszewicza, musiał być też dosyć znacznym i wiele liczyć pogostów, gdyż w 1561 r. mistrz prowincyonalny inflancki Gotard Kettler, pogost Ramien od folw. hassońskiego odłączył i oddał go cum omnibus attinentibus Janowi Manteuffel przydomku Szoege, , która to donacya Manteufflowi Seyowi od króla św. pam. Zygmunta Augusta w 1565 r. listopada 28 dnia w Wilnie osobnym przywilejem utwierdzoną została. W ustępie traktującym o dobrach od zamku Rzężyckiego odeszłych czytamy dalej Tegoż folw. Hasson, pogost Thulen nazwany, oddał Mistrz Fisztymbek Fuerstenberg niejakiemu Krzysztophowi Chłopów 9. Teraz żona iego dzierży; ostatek tego pogostu trzyma od Adama Chodkowskiego Mikołaj Szadurski, człek zasłużony, na co sześć zagrodników znać ma, a gruntu około kilkunastu włok Rękopism, str. 17. Wieś Puszen dzis. Puszą, należącą do zamku rzężyckiego, mistrz prowincyonalny Wilhelm Fuerstenberg w r. 1559 oddał z 8 poddanymi Henrykowi Cymermanowi, a Kasprowi Sokołowskiemu od tegoż zamku pogost Hauszyn i poddanych dziesięciu już sam król Zygmunt III oddał przywilejem z d. 30 kwietnia 1589 r. Ustęp O Puszczach y Lasach zaczyna się od wzmianki, że ich jest dostatek a w nich zwierz rozmaity, jako to łoś niety, łoś, niedźwiedź, świnia, rys, kuna i t. d. , czego wszystkiego po trosze dostaią zimą. Jest także mowa i o folw. Essen, nad jeziorem tegoż nazwiska położonym, który to folwark w czasie wojny zupełnie zniszczonym został; wspomina się tu również o nieznanej obecnie rzece Esz tegoż jeziora wychodzącej i mającej sen niegdyś komunikacyą z Dźwiną przez rzeki Assunicę i Szarę Osunicę i Saryę al. Saryanką. Opisaną jest także rzeka bezim. , wychodząca z jeziora Łubanu dziś Ewiksztą zwana, którą potrzeby wszelakie czołnami y płotami do Dźwiny spuszczano, póki zawaloną nie była. Najdokładniej zaś opisanym znajdujemy sam zamek rzeżycki, od granic mil 9 nad rzeką Rzeżyoą położony, wszystek z kamienia pospolitego murowany. Z przyjazdu, od strony południowej, był sztakiecik sosnowy, w nim wrota drewniane na bieguniech ze skoblem y żelazami. Między tym sztakietem a murem zamkowym były, . podle Muru nad bramą blanki drewniane nienakryte, na których stała deskami pokryta wartownia. Wjazd zaś do zamku stanowiły wrota w okolnym murze, futrowane, gwoźdźmi nabite, stoczyste, na mocnych zawiasach. Naprzeciw tych wrót drugie takież wrota, prowadzące do dziedzińca, opatrzone zamkiem, antabą. W dziedzin

Rzeżyca