jak dalszy incipiendo a gadibus terre Sandomiricnsis videlicet a villa Dambrowa miasto, que ad Terram Sandomiriensem noscitur adiacere et ex alia parte protendentibus graniciis neque ad villam Lanzaysko Leżajsk limitibus terre Jaroslavionsis confinante sic, item a dextris versus Russiam descedendo usque ad limites Castri Czudecz, suis finibus circumferentialiter distinguuntur. Obdarowany otrzymał cło theloneum ab antiquo institutum, prawo karania zbrodni, budowania zamków i zakładania wsi i osad ut sepedictum opidum cum villis et libertatibus celerius possint reataurari et locari. Miasto istniało już przed r. 1354, ale było zniszczone, a ponieważ je król uwalnia od sądów starościńskich i kasztelańskich, więc musiało być założone na prawie polskiem lub ruskiem. Paprocki, Okolski i Niesiecki wymieniają trzy rodziny Rzeszowskich herbu Półkozic, Dębno i Doliwa. W wydanych dotąd Aktach grodz. i ziem. mamy do dziejów Rz. i rodziny Rzeszowskich z XIV w. pięć dokumentów z lat. 1365 r. V, dok. 5, z 1374 r. V, dok. 9, z 1390 r. VIII, dok. 62, z 1396 r. III, dok. 62, z 1399 r. III, dok. 142. Dowiadujemy się z nich, że w r. 1396 było w Rz. probostwo rzym. kat. , że 1365 r. był dziedzicem Jan Johno Pakosław, którego synowie Jan zwany Feliksem i Jan, proboszcz kościoła św. Michała na zamku krak. , dali w 1374 r. sołtystwo w Brniku Pełce z Olchowy, w celu założenia wsi na prawie magdeburskim. Do XV w. mamy 29 dokum. i zapisków. Ostatni tom, obejmujący akta ziemskie przeworskie i grodzkie przemyskie, zawiera wiele szczegółów do historyi rodziny Rzeszowskich, mianowicie układy o posagi, sprawy i działy majątkowe. Miastem dzielono się na dwie lub trzy części; zamku nie było. Rodzina Rzeszowskich wydała arcyb. lwowskiego, który wstąpiwszy na stolicę halicką w r. 1411 przeniósł ją 1414 do Lwowa i dawał ślub Władysławowi Jagielle z Elżbietą Pilecką; zakończył żywot w Rzeszowie 1436 i pochowany został na Łysej Górze u św. Krzyża pod Sandomierzem Żywot, ob. Scrobissevius Vitae archiep. leop. Biel. fol. 354, Cromer Cron, lib XXI. Po nim dzielili się majątkiem i miastem trzej Janowie, wnukowie i Małgorzata, żona Mościca z Wielkiego Koźmina, 9 listop. 1444 AGZ. , XIII, 148. Pisali się oni ze Staromieścia. W 1446 r. trzej Janowie sprzedali Staromieście Janowi Jakszan de Zelasnya ibid, XIII, 220. Prócz nich są jeszcze Katarzyna, żona Villami de Maticze, także wnuczka arcyb. lwow. , Jan może późniejszy biskup krak. i Stachna, żona Pawła z Hulina. Jan zamienił Rz. z Janem Jakszanem na Nagawczynę. Syn tego Jana, zwanego też Stogniewem, był jednak dziedzicem jakiejś części Rz. 1463 XIII, 399 i z Phenną miał Janusza czyli Jaksana de Rzessov, Jana, Stanisława, Stogniewa, Zofią i Małgorzatę, którzy układają się o majątek 1464 r. ibid, XIII, 432. O Janie bisk. krak. 1471 1488 wiemy to, że za młodu parał się wojaczką, brał udział w bitwie pod Warną a następnie jeździł do Węgier w celu odszukania Władysława Warneńczyka Starowolski, Vitae ep. crac. Długosz, ks. XIII. Według Paprockiego i Okolskiego rodzina ta h. Doliwa wymarła na Adamie 1583, inna gałęź h. Dębno, według Niesieckiego, na Janie jezuicie 1680, Krzysztofie i Ignacym, zmarłym w Toruniu. Miasto przeszło na własność Ligięzów z Bobrka po śmierci Adama Rzeszowskiego 1583, dobra zaś do różnych domów dostały się wianem lub kupnem. Zapiski aktów grodzkich nie wyjaśniają dziejów miasta. Jedynie zapisek z r. 1439 t. XI, nr. 363 stwierdza, że byli w niem burmistrze i z 1460 r. III, 225, ze odbywały się jarmarki, ponieważ Kazimierz Jagiellończyk zakazał jadącym na nie kupcom kołomyjskim omijać składu lwowskiego. Z XV w. od 1430 r. mamy polecenia wydane rzeźnikom krakowskim, aby bydło z Rusi pędzili traktem na Ropczyce i Rzeszów Kod. dypl. Krakowa, str. 189, 214, 220, 284 i 360. W 1468 r. powiększyła uposażenie parafii Małgorzata, żona Mościca z Wielkiego Koźmina i Jan Jaksan z Zalaśny. W XVI w. spotykamy wiadomość o pożarach i spustoszeniach miasta. Rozpoczął je w 1498 napad Wołochów, poczem 1502 zniszczyli Tatarzy. Król Aleksander uwolnił 1504 r. miasto na 6 lat od podatków ale zapewne to nie wystarczało, bo 1532 obniżył Zygmunt I podatek po wieczne czasy z 30 na 20 grzywien. Znowu spłonęło miasto i straciło dawne przywileje, które 1538 Zygmunt I potwierdził, mianowicie na pobor myta i targowego. Miasto dziedziczył Jan Rzeszowski, wsi zaś Staroniwę, Ruską Wieś, Świnczę i Pobitnę Jan Jaksa z Zeleśny, piszący się też Zelezińskim, syn Hieronima, który te dobra w 1539 r. za pozwoleniem króla sprzedał Janowi Tarnowskiemu, kaszt. krak. W 1569 r. pobudował Mikołaj Rzeszowski mosty na Wisłoku i Przybyszce i groble chroniące miasto od wylewów, a ponieważ tędy prowadził główny gościniec z Węgier, przeto Zygmunt August pozwolił mu pobierać myto. W 1576 pogorzało znowu miasto Adama Rzeszowskiego, i z tego powodu uwolnił je Batory na 4 lata od podatków a 1578 odnowił jarmarki na św. Wojciech, Feliks i św. Barbarę a zarazem ustanowit cła, z których połowę miał wybierać dziedzic dla siebie a połowę dla króla. W 1583 umarł ostatni Rzeszowski na Rzeszowie a

Rzeszów