wszystkich około 24. Figura cudowna, cała z drzewa, znajduje się we wielkim ołtarzu za zasuwą. Pan Jezus i Matka Boska są przybrani w srebrną sukienkę wyzłacaną, zakrytą drugą złotolitą. Na głowach mają srebrne pozłacane korony, wysadzane drogiemi kamieniami. Wysokość figury wynosi przeszło 4 stopy. Po wojnach szwedzkich odbudował kościół z muru Sebastyan Czapski, kaszt, chełmiński. Ponieważ napływ ludu w czasie odpustów wzmagał się, zamyślali Czapscy ufundować tu klasztor. Dopiero jednak r, 17481 udało się Konstancyi z Gnińskich Czapskiej, I woj. chełmińskiej, sprowadzić z Warszawy kapucynów. Fundatorka wystawiła im klasztor i dołączyła 4 włóki roii. Z lustracyi z r. 1765 dowiadujemy się, że wówczas zachodziła wątpliwość, czy kościół i klasztor z ogrodem znajdowały się na królewskiem czy szlacheckiem terytoryum, dopiero starzy ludzie zeznali, że granicę między oboma działami stanowiła droga z Blizna przez R. do Gołębiowa. Kapucyni mieszkali tu aż do r. 1823, w którym przez rząd pruski zniesieni zostali. Po nich objęli zarząd parafii proboszczowie, którzy się opiekują zarazem i domem demerytów dla duchownych, urządzonym w dawnym klasztorze, Bursztynowo, dawniej kościół paraf. , teraz jest filią R. ob. Cudowne obrazy przez kś. Fankidejskiego, str, 92 96. Dokumenta założenia klasztoru kapucynów dotyczące znajdują się w Peplinie ob. Documenta varia, str. 189 i nast. . 2 R. , właściwie Nieradowa, niem. Riewalde, dok. Rudowe, Meradow, 1306 Niradowe, 1343 Hnie, 1341 Rabenwalde, 1583 Rinwald, wś, pow. starogardzki, st. p. i kol. Swarożyn, par. kat. Klonówka pół mili odl. , okr. urz. stanu cywilu, Szpęgawsk; 713 ha 7 łasu, 44 łąk, 546 roli or. . Wieś obejmuje 7 gburstw, 12 zagród; 1869 r. 567 mk, 550 kat. , 17 ew. , 44 dm. ; 1885 r. 37 dm. , 104 dym. , 455 mk. , 444 kat. , 11 ew. Szkoła kat. liczyła 1887 r. 53 dzieci. R. leży nad Szpęgawa, niedaleko Wierzycy i znacznego jeziora, 7 8 mili na płn. wschód od Starogardu. R. 1306 sprzedaje Święcą, woj. pomorski, i syn jego Piotr z Nowego dobra Niradowe Krzyżakom za 40 grzyw. ob. Urk. Buch v. Perlbach, str. 574. Przywilej wystawił r. 1341 komtur gniewski Hermann V. Kudorf; obszar wynosił wtedy 45 włók ob. Gesch. d. Stadt Stargard v. Stadie, str. 38 W przywileju tym poświadcza komtur, że jego poprzednicy założyli wś Rabenwaldo, nadając Mikołajowi Niclassen, sołtysowi von Gabelow, t. j. z Jabłowa, 45 włók na prawie chełm, z sołectwem; dla niego 4 1 2 włók i z trzecim fenikiem kar, 2 fen, zaś zakon sobie zastrzegł jako i sądownictwo nad Prusakami, Polakami i Wendami i tymi, którzy innym mówią językiem i nie mają prawa chełm. ; także karczma do zakonu miała należyć. Sołtys otrzymał teź prawo rybołówstwa dla własnego stołu, lecz tylko przez 3 godziny w środę, piątek i sobotę. Czynsz oznaczono od włóki po grzywnie. Opuszczono im po 4 skojcc, tak źe od włóki tylko po 20 skojców płacić mieli i po 2 kury na M. li. Gromniczną. Biskupowi zaś powinni dawać pół wiardunka od włóki, a prob. po kor. żyta od włóki. Dan w Gniewie ob. Documenta Taria, str. 87 i Varia acta, str. 12 w Peplinie. W wizyt. Rozdrażewskiego z r. 1583 czytamy, źe tu było 24 włościan, którzy za meszne dawali 10 grzyw, str. 58. R. 1710 zaś pobierał prob. 13 kor. żyta i tyleż owsa ob. wizyt. Szaniawskiego, str. 129. Według taryfy z r. 1648, gdzie uchwalono pobór podwójny a akcyzę potrójną, płacili tu poddani summatim 57 fl. 4 gr. Kowal od 2 włók folw. 2 fl. ob. Roczn. T. P. N. w Pozn. , 1871, str. 177. Kś. Fr. Rywałdzik, 1667 i 1731 Rywałd, niem. Klein Rehwalde, wś, pow. lubawski, st. pocz. Biskupiec, par. kat. Płowęż; razem z os. Mnichem, Mirakowem, wyb. Ossą i wyb. Ostrowem obejmuje 447 ha 35 łąk i 372 roii. W 1885 r. było 65 dm. , 109 dym. , 525 mk. 358 kat. , 102 ew. . 3 dyssyd. , 2 żyd. . Wizyt. Strzesza z r. 1667 podaje Dawniej było tu 12 gburów, teraz 4 z sołtysem, karczmarzem i bednarzem; od włóki dają mesznego korzec żyta i tyleż owsa str. 459. R. był dawniej własnością bisk. chełmińskich. Inwentarz tegoż biskupstwa z r. 1731 podaje nazwiska włościan Jan Sulicki, Maciej Przybyszewski, Naciej Napierski, sołtys, za prawem wiecznem, Wawrzyniec Jankowski dannik, Jakub Brzeski, Michał Kujawa, Balcer Wasielewski dannik, Paweł Sulicki dannik, Stefan a teraz Fabian Zacharek w karczmie, za prawem wiecznem Tenże trzyma gburstwo Czajkowskie, Jakub Wojankowski, Piotr Słupski dannik, Wojciech Lesicki szarwarki mają równe wszyscy, Szymon Lonszczak nad Osą, dannik, Jan Brzeziński za prawem do lat 40, Marcin Zolesie na rumunku, dannik, Walenty Zacharek str. 33 34. Szkoła katol, liczyła 1887 r. 125 dz. , ewang. zaś 65 dz. Kś. Fr. Rywiszki, dobra, pow. nowoaleksandrowski, w 5 okr. poL, o 97 w. od Nowoaleksandrowska. Rywki, wś, pow. grodzieński, w 4 okr. poL, gm. Skidel, o 34 w. od Grodna. Rywnia, domy w Mikuliczynie, pow. nadworniański. Rywociny 1. dok. Riwocin, Rywoczky, wś na pol. prus. Mazurach, pow. niborski, o 1 milę na płd. od Działdowa, o 1 2 klm. od granicy król. polskiego, nad traktem do Działdowa st. pocz. , tel. i kol. żeL; 45 dm. , 225 Rywałdzik Rywałdzik Rywki Rywociny