st. p. w miejscu, st. kol. Wąbrzeźno o 9 klm. W skład dóbr wchodzą folw. Ryńsk, Orzechówko, Rozgart, Franula, Ludowiec, Maryanki, Sabłonowo, Młynik Muehlenland i Czystochleb w połowię XVI w. własność Szymona Maryckiego. Do klucza należą 4 jeziora Otówek, Okonek, Zdrojno i Zgniłka. W dobrach istnieje parowa gorzelnia, młyn parowy o 4 gankach, trzy cegielnie, dobywanie torfu i hodowla bydła rasy oldenburskiej i szwajcarskiej tucz 150 do 200 wołów. Obszar całego klucza obejmuje 3808, 9 ha 2290, 22 roii or. i ogr. , której ha daje 10 mrk czyst, doch. , 606, 8 łąk, 355, 37 pastw, i łąk torfowych, 329, 22 łasu, 81, 56 nieuż. , 42, 81 wody, 102, 92 bagien; czysty dochód z gruntu wynosi 27327 mrk. W 1868 r. było w E. samym 116 bud. , 33 dm. , 365 mk. , 355 kat. , 10 ew. ; zaś 18S5 r. 24 dm. , 308 mk. Szkoła kat. 2 klas. liczyła 1887 r. 164 dzieci, 2 nauczycieli. Kościół paraf. p. w. św. Wawrzyńca, patronatu prywatnego, ma bractwo trzeźwości od 1865 r. . W skład par. dek. wąbrzeski wchodzą Ryńsk, Janowo, Maryanki, Franula, Ludowiec, Rozgart, Przydwórz, Sosnówka, Rozental i Młynik. W 1867 r. było w ogóle 1086 dusz a 717 komunikantów; 1887 r. 938 dusz. W wizyt. Strzesza z 1667 r. czytamy że R. należał drogą spadku do Michała Działyńskiego, ststy kiszewskiego. Kościół był stary, murowany, odnowił go dziedzic Fabian Plemięcki za Zygmunta III i bisk. Gębickiego, jak głosi napis na froncie. Później upiększył go Jan Działyński, wojew, chełmiński. Do probostwa należały 4 włóki. Do par. wchodziły trzy wsi Ryńsk 15 włościan, Trzciano i Przy dworze. Dawniej była i szkoła; komunikantów było około 100 str. 431. R. 1341 nadaje w. mistrz Teodoryk von Altenburg sołtysowi Janowi i jego spadkobiercom 4 wolno włóki we wsi Ryńsku Renis na prawie chełm, oraz 2 czynszowe włóki, od których będzie płacił podatki jak inni mieszkańcy na św. Marcin, ale od tłoki ma być wolny. Będzie teź pobierał trzeci fenik kar sądowych, sądy drożne. Nadajemy mu i wolne rybołówstwo w jez. Sulk dla własnej potrzeby. Za to jest zobowiązany do jednej służby w lekkiej zbroi, jak inni sołtysi w ziemi chełmińskiej. Dan w Malborku ob. Gesch. d. Kr. Kulm von Schultz, II, 99. Według krzyżackich ksiąg z r. 1414 została Mikołajowi z R. wieś jego do połowy ogniem zniszczona, z kościoła wzięto srebrny krzyż i ornaty, szkoda wynosiła 500 grzyw, i 7 ludzi, których w niewolę zabrano tamże, IT, 149. R. 1408 napotykamy Jana z R. Hannos von Renis, nazywa się on także Hans lub Hanus von Polka w, t. j. z Pułkowa; brat jego Mikołaj z Ryńska, był chorążym chełmińskim. On to razem z bratem Janom oraz Fryderykiem i Mikołajem Kitnowskimi, również braćmi, d. 21 wrześ. r. 1397 założyl związek jaszczurczy. W bitwie pod Grunwaldem hufiec chełmiński, na czele którego Btał między innymi Mik. Ryński, wycofał się z boju. Gdy pokój z 1411 r. nie przyniósł skutków, jakich szlachta chełmińska się spodziewała, Mik. Ryński, Jan Pułkowski, Fryderyk Kitnowski, Dytryk Dylewski i inni, weszli w porozumienie z Jerzym Wirsberg, komturem radzyńskim, dla obalenia rządów zakonu. Znalazł się jednak zdrajca, który spiskowych wydał w. mistrzowi. Mik. Ryński został uwięziony i ścięty ob. O naród. poL przez Kętrz. , 604. R. 1532 napotykamy znów Gabryela Ryńskiego str. 127. Na początku XYIII w. znajdował się R. w ręku Ludwika Działyńskiego, ststy kiszewskiogo. Odnowił 1705 r. on kościół, wystawi dwie kaplice za wsią św. Izydora i św. Rocha ob, Utr. kość. p. kś. Fankidejskiego, str. 65. W nowszych czasach posiadali dobra Wilxyccy, potem hr. Sumiński. Ii. 1880 nabył je hr. Józef Mielżyński, żonaty z Franciszką Wilkxycka, za 1, 800, 000 mrk. R. 1886 kupił ten majątek Lehman z Berlina, a od niego tegoż roku pruska komisya kolonizaoyjna za 2, 200, 000 mrk. Na wschodnim brzegu jeziora b, n. , na zachód od wsi, wznosi się niewielki lecz dobrze zachowany okop starożytny ob. Objaśn, do mapy Ossowskiego, str. 6. 2. K. , dok. Reyntzke i Ryntzke, Ranis, wś zaginiona, w pow, tucholskim. R. 1357 nadaje w. mistrz Winryk von Kn. ipperodc wiernemu Henrykowi Hinken z Ranis i jego Bpadkob. 18 włók w dobrach Ranis pow. tucholskim z prawem chełm. Za to powinien nam służyć przeciw wszystkim nieprzyjaciołom naszym z bronią i pomagaó przy budowaniu, naprawianiu i rozbieraniu warowni. A ponieważ tam rola licha, dlatego będzie nam zamiast płużnego zboża tylko 1 korzec owsa od włóki dawał. Dan w Malborku ob. Cod. Beln. w Peplinie. Kś Fr. Ryńska 1. Wieś, 1532 r. Rinska, niem. Reinschdorf pow. kozielski, par Koźlo o 1 2 mili, posiada kaplicę katol, zbudowaną w r. 1861, szkołę katol, cukrownię od 1864 r. , młyn wodny. W 1861 r. było 116 dm. , 908 mk. 28 ew. . Wieś miała 2184 mr. 1687 mr. roli i 100 mr. obszaru należącego do rządu. Na obszarze wsi wody ze zdrojów tu spływających ze wzgórz okolicznych prowadzone są podziemnym kanałem do fortecy w Koźlu. 2. B. Wieś, niem. Reinschdorf, 1632 Rinska, wś, pow. kozielski, par. kat. i ew. Koźle. W 1842 r. 100 dm. , 821 mk. 51 ew. , szkoła kat. od 1802 r. 3. 1. Wiei, 1532 r. Rińska, niem. Reinschdorf wś nad rzką Muehlgraben, pow. nissański, odl l 1 4 mili od. Nis

Ryńska

Ryńska