sfstoryum poznańskie składa się z powiatów kościelnych Kirchenkreise Bojanowo al. Rawicz, Bydgoszcz, Chodzież al. Piła, Gniezno, Inowrocław, Kargowa al. Trzciel, Krotoszyn al. Dobrzyca, Leszno, Łobżenica al. Szamocin, Międzychód al. Wiejce, Oborniki, Ostrzeszów, Poznań I i Poznań II, Skwirzyna, Szrem al. Borek, Szamotuły al. Duszniki, Szubin, Trzcianka al. Biała, Wieleń al. Wielkie Koty, Wolsztyn al. Grodzisk i Wschowa. Kościołów protestanckich nowych wystawiono w ostatnich latach 64, t. j. 25 w miejsce starych 39 tam, gdzie dawniej kościoła nie było. W r. 1860 istniało 159 gmin parafialnych Pfarrgemeinden. Synagog żydowskich było 151 na 56, 609 żydów w r. 1880. Ludność księztwa wzrasta szybko. Około r. 1768 mogło żyć na przestrzeni, którą zajmuje księztwo, około 543, 929 mk. ; w 1816 r. było 820, 176 mk. , 1819 r. 883, 972 mk. , 1822 r. 958, 806 mk 625, 327 katol, i 272, 362 proi; w 1824 r. około 980, 000 mk, t. j. 640, 000 Polaków, 270, 000 Niemców i 70, 000 żydów; w 1825 r. 1, 039, 930 mk. , 1837 r. 1, 158, 608 mk. , t. j. 739, 527 kat. , 344, 853 prot. , 74, 194 żyd. , 33 grek 1 menonita; 1846 r. 1, . 364, 399 mk. , 1849 r. 1, 352, 014 mk. , 1858 r. 1, 417, 155 mk, 1861 r. 1, 485, 550 mk. , w 1865 r. 1, 502, 584 mk. , t. j, 946, 490 kat. , 489, 571 prot. i 66, 523 żydów; 1871 r. 1, 583, 843 mk. , t. j. 1, 009, 595 katol, 512, 266 prot. i 61, 982 żydów, a co do płci 817, 365 kob. i 766, 478 męż. ; w r. 1875 było 1, 606, 084 mk. , w 1880 r. 1, 703, 397 mk. , w tem 880, 881 kob. i 822, 516 męż. ; 1, 111, 962 katol. , 526, 619 ewan. , 3212 lutrów, 1476 reform. , 1133 staroluteran, 249 baptystów, 109 dyssyd. , 75 wolnodumców, 58 kat. greckich, 33 unitów prot. , 25 staroreform. , 18 menonitów, 1 hernhuta, 56, 609 żydów, 1818 bezwyznaniowców i wątpliwych. Co do stanu było 286, 844 zamężnych, 280, 900 żonatych, 73, 085 wdów, 16, 975 wdowców, 1364 rozwódek, 646 rozwiedzionych mężczyzn, obłąkanych 1330 męż. 11268 kob. , głuchoniemych 1356 męż. i 1171 kob, a niewidomych 623 męż. i 767 kob. Co do wieku było 15, 191 kob. i 11, 592 męż. . liczących 70 80 lat, 4042 kob. i 2477 męż. od 80 90 lat, 551 kob. 257 męż od 90 100 lat, 54 kob. i 37 męż. mających 100 i przeszło 100 lat W r. 1885 liczyło księztwo 1, 715, 618 mk. , w tem 890, 660 kob. i 824, 958 męż. ; katolików było 1, 131, 869. Urodziło się 75, 946 dzieci małżeństw zawarto 13, 820, t. j. 9174 kat. , 3654 prot. , 361 żyd. i 631 mieszanych; umarło 26, 626 męż i 24, 244 kob. Ubytek ludności wskutek emigracyi wynosił w 1872 r. 3017 męż. i 2514 kob. ; 1873 r. 5888 męż. i 5171 kob. , 1874 r. 1694 męż. i 1796 kob. , 1875 r. 1338 męż. i 1321 kob. , 1876 r. 1330 męż. i 1296 kob. , 1877 r. 803 męż. i 791 kob. ; 1878 r. 837 męż. i 759 kob. , 1879 r. 1459 męż. i 1174 kob. , 1880 r. 5808 męż. i 4379. kob. , 1881 r. 12, 727 męż. 19867 kob. Pod względem śmiertelności zajmuje księztwo drugie miejsce w dzielnicach państwa pruskiego. Od r. 1824 do 1873 liczono na 10, 000 głów w Prusach Zachodnich 346, w Poznańskiem 340, a w innych wschodnich dziel, nicach 305 wypadków śmierci. Łóżek w szpitalach odnośnie lazaretach było w 1879 r. 1292, chorych 8215. Zakładów dla obłąkanych jest 3, między któremi jeden prywatny, łóżek było w nich razem 484 a chorych 576. W r. 1882 było w księztwie 300 lekarzy wraz z wojskowymi. Ludność poznańska jest przeważnie katolicka. W niektórych okolicach znajdują. się protestanci Polacy, a w innych katolicy Niemcy. Żydzi zbogaciwszy się, wynoszą się na zachód ob. E. v. Bergmann Zur Gesch, der Entwiekelung Beutscher, Polnischer und Judischer Bevoelkerung in der Provinz Posen seit 1824. Tuebingen, 1883, Sprowadzeni przez Fryderyka II i osadzeni wzdłuż Noteci koloniści, stali się zaciętymi wrogami ludności, wśród której żyją. Takie same usposobienie objawia się między Niemcami protestantami, osadzonymi w różnych częściach księztwa, tak po wsiach jak po miastach. Mieszczan w księstwie było w 1837 roku 142, 812 Polaków, 91, 462 Niemców i 71, 177 żydów. Późniejsze statystyki nie rozróżniają mieszkańców pod względem narodowym. Zdaniem sfer rządowych nie istnieją Polacy w granicach państwa pruskiego, lecz sami tylko Prusacy i Niemcy, różniący się między sobą wyznaniem. Z miast poznańskich następujące mają niemiecką przeważnie ludność Bojanowo, Brojce, Bydgoszcz, Chodzież, Czarnków, Fordon, Kargowa, Łabiszyn, Leszno, Łobżenica, Lutomyśl, Margonin, Miasteczko, Międzychód, Międzyrzecz, Ostrów, Piła, Radolin, Rakoniewice, Rawicz, Rostarzewo, Rydzyna, Rynarzewo, Sieraków, Skwirzyna, Szamocin, Szlichtyngowa, Trzcianka, Wieleń, Wolsztyn, Wyrzysko i Zaborowo. Mieszczaństwo poznańskie polskie wyrabia się pod względem moralnym, intelektualnym, majątkowym i narodowym. Zwiększa się obecnie zastęp inteligencyi polskiej, złożonej z księży, lekarzy, adwokatów, literatów, kupców, rzemieślników itp. przemysłowców. Niemcy rekrutują swą inteligencyę przeważnie z urzędników. Żydzi tworzą odrębne kolo inteligencyi; stosunkowo najwięcej dzieci żydowskich uczęszcza do zakładów naukowych wyższych. Do r. 1845 istniało tylko 5 gimnazyów w księztwie, t. j. w Bydgoszczy, Lesznie, Trzemesznie i 2 w Poznaniu; później powstały gimnazya w Gnieźnie, Pile, Wągrowcu, Krotoszynie, Międzyrzeczu, Wschowie, Ostrowie i

Poznań