w tych granicach, w jakich ją trzymał Henryk, syndyk książęcy; w r. 1316 posiadał ją magi ster Mikołaj. W późniejszych czasach znikła i osada i jej nazwa. Na miejscu Spytkowa spotykamy w późniejszych wiekach przy tamie Berdychowskiej rozrzucone domostwa, z których jedna grupa zwała się Czartoryą Wyrwy a druga Berdychowem, gdzie dawniej stał wiatrak kapitulny. Między Berdychowem a Miasteczkiem czyli Stanisławowem leżał Piotrów, z którego ocalało kilka domostw istniejących dotąd ob. Piotrów 7, t, VIII, str. 213. Na tym Piotrowie stał niegdyś kościół parafialny p. w. św. Sebastyana; przy nim mapa miasta z r. 1746 oznacza miejscowość Glinki. Na południe od Piotrowa, , za bramą Kaliską, poza obrębem fortecy, leży na wzgórzu Miasteczko, dawniej Stanisławowem, Łaciną i Przedmieściem św. Rocha Staedtchen zwane. W r. 1562 założył je na Ratajach, wsi miejskiej, Stanisław Górka, wda poznański, i wyrobił sobie u Zygmunta Augusta przywilej lokacyjny. Stąd wynikły procesy z miastem i z kapitułą, której wojewoda zabrał niektóre grunta na Piotrowie. Grunta te zwrócić musiał kapitule, a po śmierci jego wcielono założoną przezeń osadę do miasta P. , z ktorem połączoną była mostem od strony Grobli. W r. 1580 płacił Stanisławów czyli dzisiejsze Miasteczko od 30 domów soszu po 6 gr. , od 23 rzemieślników po 15 gr. , od dwóch szynkarzy po 24 gr. , od komorników 2 złp. 15 gr. , czyli razem 21 złp. 18 gr. podatku a czopowego 84 złp. Na tem Miasteczku stoi kościół św. Rocha, a od r. 1854 5 znajduje się strzelnica Bractwa poznańskiego. Dawniej stał tam wiatrak, należący do Poznania. Między Ostrowem a Przedmieściem św. Jana, na prawym brzegu Cybiny, rozwija się Środka, uważana przez niektórych za najdawniejszą dzielnicę Poznania. W dyplomatach wspomniana po raz pierwszy pod r. 1245. Przemysław I zakładając w r. 1253 miasto P. na lewym brzegu Warty, zaludnił je mieszkańcami Sródki, której odstąpił bisk. poznańskim, w zamian za obszar ziemi należący do kościoła św. Marcina, Przemysław II obdarzył ją różnemi swobodami w r. 1288 i pozwolił w 1293 biskupom osadzać ją naprawie niemieckiem. Środka miała swój ratusz, przeistoczony w nowszych czasacn na dom mieszkalny, i swój magistrat. Mieszkańcy trudnili się rolnictwem i przemysłem. Biskupom składała około r, 1438 rocznie 8 kamieni łoju, W. 1475 pozwolił król Kazimierz sprowadzać mieszkańcom sól z żup królewskich, a w r. 1458 dostawiła Środka 3 źoiniorzy pieszych na wyprawę malborską. Dwa mosty na Cybinie łączyły Śródkę z Ostrowem. O młynie na Cybinie wspominają dokumenty z r. 1288, a o hucie szklanej z r. 1310 i 1327 Sołtystwo istniało w r. 1328 a wójtostwo w r. 1368. Śrśdka w r. 1580 płaciła soszu 65 złp 24 gr. i czopowego 67. złp. 13 gr. 3 den. ; było tam wówczas 4 prasołów i 70 rzemieśiników. Dzisiejsza środka, zamknięta Cybiną i wałami fortecznemij ma kształt trójkąta; budynki ma małe i nędzne; zwano ją czasem Starem Miastem. Na Śródce stoja kościół św. Małgorzaty, kościół oo. filipinów czyli reformatów, gdzie obecnie znajduje się zakład głuchoniemych, szpital św. Jana i budynki Towarzystwa św. Wicentego a Paulo. Na północ, za bramą Bydgoska, na trakcie owińskim ciągną się Zawadyj niegdyś wieś kapitulna pod juryzdykeyą magistratu Środki. Przedmieście św. Jana Jerozolimskiego, Sródka i Ostrów występują w dziejach pod nazwą zbiorową Poznania. Ostrów, pierwotne siedlisko dostojników poznańskich, ściśnięty między Cybiną a starem korytem Warty, dążąc do zlania się z miastem nowo założonem w r. 1253 na lewym brzegu Warty, rozwijać się począł ku zachodowi. Tak powstał między Starą rzeką a a prawym brzegiem Warty, na grobli Kapitulnej Chwaliszew, gdzie w r. 1427 istniało już wójtostwo. W r. 1444 biskup Andrzej z Bnina uzyskał od króla Władysława przywilej założenia tam miasta z prawem niemieckiem, pod juryzdykcyą biskupów poznańskich. W r. 1456 i r. 1499 zgorzało to miasto do szczętu; r. 1458 dostawił Ghwaliszew 4 żołnierzy pieszych na wyprawę malborską; r. 1475 pozwolił król Kazimierz osadzie tej sprowadzać sól z żup królewskich. W 1580 r. płacił 65 złp. 6 gr. soszu i 67 złp. czopowego; było tam wówczan 10 krawców, 19 kuśnierzy, 10 kowali, 20 kapeluszników, 5 rzeźników, 2 introligatorów, 25 rybakówy 29 komorników; r. 1687 założono tu łaźnię. Chwaliszew miał swój magistrat i ratusz, zamieniony w nowszych czasach na dom mieszkalny; odbywały się tu dwa jarmarki do roku. W miejsce nędznych domków powstają teraz piętrowe kamienice. Na północnej kończynie Chwaliszewa znajduje się targowisko dla nierogacizny i bydła. Most na Warcie łączy Chwaliszew z nowem miastem, rozwijającem się na lewym brzegu Warty. Poza murami miasta tego z r. 1253 tworzyły się następujące przedmieścia, które wcielono po rozbiorze Polski do miasta i opasano następnie murem fortecznym. Grochowe Łąki zwane też Dominikańskiemi, między Bogdanką a Wierzbakiem, przypierały do północnych kresów miasta; stały tam różne domostwa, między innemi, rzezarnia żydowska, żupa solna, młyny Dominikański i Wielki, własność miasta. Piaski ciągnęły się od kościoła oo. bernardynów aż do Rybaków; Gaski, własność duchowieństwa farnego i jezuitów

Poznań