dusze rewiz. ; należy do dóbr Syłgudyszki, Ja łowieckich. J. Krz, Powicic 1. wś i fol. , pow. maryampolski, gm. Freda, par. Godlewo, odl. od Maryampola 45 w. ; wś ma 11 dm. , 159 mk. , 228 mr. ; fol. 2 dm. , 27 mk. , 132 mr. W 1827 r. 7 dm. , 58 mk. P. wchodziło w skład dóbr Freda a następnie od 1872 r. dóbr Józefowa. 2. P. Rynkuńskie pow. maryampolski, gm. Freda, odl. od Maryampola 44 w. , ma 11 dm. , 91 mk. 3. P. , pow. maryampolskij gm. Pogiermoń, par. Poniemoń. Nie pomieszczone w nowszych spisach urzędow. W 1827 r. 12 dm. , 118 mk. Powicinie, fol. i dobra, pow. wileński, w 2 okr. polj gm. Giełwany, okr. wiejski P. , o 63 w. od Wilna; fol ma 1 dm. , 34 mk. kat. ; własność Marcinkiewiczów. W skład okr. wiejskiego wchodzą wsie Kulniszki, Jodkańce, Możej kiszki, oraz zaśc. Europa i Pustopol, w ogóle 208 dusz rewiz. włościan uwłaszczonych. Powidaki, fol. nad jeziorem, pow. wileński, w 1 okr. poi gm. Rzesza, okr. wiejski Ciechanowiszki, o 22 1 2 w. od Wilna, 1 dm. , 25 mk. kat. , 1 prawosł. ; własność Tymińskich. Powidańce, wś, pow. oszmiański, w 3 okr. poi, gm. Dziewieniszki, okr. wiejski Oirdziuny, o 6 w. od gminy a 34 w. od Oszmiany, ma 23 dm, 86 mk. kat. w 1864 r. 30 dusz rew. ; należy do dóbr Kazimierzowo, Umiastowskich. Powidawie, wś, pow. rossieński, parafia eriwiłkowska. Powidz 1. miasto, pow. gnieźaieński, odl. 28 kim. na płd. wsch. od Gniezna i o tyleż od Mogilna. Leży na zachodniem wybrzeżu jez. Powidzkiego, Par. i poczta w miejscu, st. dr. żel. w Trzemesznie o 18 klm. Herb miasta ma orła białko w czerwonem polu z koronowaną literą K. na piersi; u spodu tarczy wije się wstęga z rokiem 1364. W końcu XVIII w. było w P. 108 dm. , 34 stodół, 7 młynów, ratusz, kasa powiatowa, urząd celny i 602 mk. , samych Polaków, między którymi 9 sukienników, 6 kołodziejów, 5 szewców, 4 cieśli, 3 gonciarzy, 3 rzeźaików, 1 tokarz, szklarz i 8 różaych innych rzemieślników. Dochód kamemeralny wynosił 321 tał. W r. 1811 było 127 dm. i 628 mk. ; 1831 r. 118 dm. , 869 mk. 753 kat, 26 prot. i 90 żyd. ; w 1843 r. 1169 mk. ; w 1861 r. 1223 mk. ; w 1871 r, 1356 mk. 1207 kat, 71 prot. i 78 żyd. a w 1884 r. 1289 mk. Mieszkańcy trudnią się rybołówsiwem i uprawą roli. Dochód z hektaru roli obliczony na 4 mrk. Miasto posiada 1340 ha lasu i jeziora, z czystym doch. grun. 1704 mrk. Jarmarków 4 do roku. Kościół powidzki, p. w. św. Jana Chrzciciela i Mikołaja, istniał przed r. 1362. Kazimierz. Wielki potwierdzając t. r. uposażenie kościoła, różne mu dodał przywileje, np. dziesiątą rybę z jezior Powidzkiego, N edzięgla Białego i Czarnego pod Skorzęcinem, Bomanową łąkę i wś Strzyżewo. W miejsce kościoła wystawionego niegdyś przez kanonika Grzybińskiego, plebana, stanął w roku 1863 kosztem rządu i parafian nowy kościół z cegły palonej, w stylu gotyckim, poświęcony w r. 1868 przez bisk. Cybichowskiego, sufragana gnieźnieńskiego. Altarya przeniesioną została przed r. 1523 z Zadzimia do P. , gdzie atoli w r. 1608 już jej nie było. Par. składały około 1523 r. Charbin, Polanowo, Powidz Przybrodzin, Ruohocin, Ruchocinek, Rzemiechowo, Świdwowieo dezerta Szydłowiec, Wiekowo, Wiekówko i Wylatkowo; później przybyły Bonikowo, Bonikowskie Huby, Borek, Kąkolewo, Klausthal, Ług, Okręglica Ostrowo, Piła, Podwiekowo, Powidzka Huta 1 Kępa, Sautersbrunn, Słoszewo, Smolniki, Siudzieniec, Wójtostwo, Wylatkowskie Budy i Zielątkowo. Szkoła istniała tu około 1441 r. ; w tym bowiem roku konsystorz przysądził plebanom wyłączne prawo obsadzania jej tak zw. rektorami. W 1243 r. ks. Bolesław nadając jakiemu Bald winowi 56 łanów ziemi w P. celem osadzania ich na prawie niemieckiem przeznaczył mu wójtostwo miejscowe, młyn, łaźnie, jatki rzeźnicze, piekarskie i szewskie, łąki nad jeziorem i t. d. Osadników uwolnił od wszelkich ciężarów na lat 18, po upływie których składać oni mieli z każdego łanu po 4 ćwiertnie pszenicy, żyta i owsa, tudzież po wiardunku zwykłej monety. Następcy potwierdzając ten przywilej, wzbraniali żydom osiadać w P. W r. 1352 występuje Mikołaj, wójt powidzki; w r. 1365 król Kazimierz nadał Marcinowi z Piotrowic łanów 22 w lesie Stawki nad jez. Niedzięgiel dla osadzania tych obszarów na prawie niemieckiem; w miejscu tem powstała z biegiem czasu wś Zielątkowo, którą miasto nabyło na własność. Podczas zaburzeń domowych w r. 1383 załogi Łabiszyna i Pakości pustoszyły okolicę Powidza Mon. Hist. Pol, II, 729. W 1454 r. napadli Krzyżacy na miasto, zburzyli je, a mieszkańców uprowadzili. Jeńcy uwolniwszy się z więzienia, zdążali ku siedzibom swoim, a wysłaną za sobą pogoń krzyżacką odparli i wrócili do Powidza, W nagrodę męstwa król Kazimierz w r. 1464 d. 9 sierpnia potwierdzając przywileje miasta, nadał mu wś Wylatkowo i uwolnił od różnych ciężarów. Powidzanie uważają się odtąd za szlachtę polską. Około r. 1523 wspominany jest Michał, starosta powidzki, a 1524 r. obowiązane było miasto dostarczać podwód wojskowych; w r. 1579 było 7 łanów osiadłych, 10 komorn. , 16 rzemieśl. i 8 rybaków; soszu płaciło miasto 6 złp. 12 gr. W 1618 r. było 15 łanów osiadłych; soszu płacono 19 złp. 6 gr. a innych podatków 52 złp. 28 gr. , od 24 różnych rzemieślników po 15 gr. , od 6 piekarzy po 15 gr. , od 2 rybaków po 8 gr. , od Powicie Powicic Powicinie Powidaki Powidańce Powidawie