skichi wapienia i piaskowca. W Józefowie Oniynackim wyrabiają z tego kamienia na grobki oraz kamienie młyńskie i żarnowe. 18. P. Wielki wś i fol. nad strum. Stańką, dopływem Sanny, pow. janowski, gm. i par. Potok Wielki. Leży śród lesistych obszarów wyżyny lubelskiej dochodzącej tu do 955 stóp wznies. , na prawo od drogi z Kraśnika od Janowa, w odległości 50 w. od Lublina, 16 w. od Janowa i 15 w. od Kraśnika, środkowa wyżyna zaczyna się obniżać ku dolinie Sanu a spływające ku niej wody po wyrabiały w wyżynie głębokie jary. Na obszarze P. są łomy kamienia muszlowego gruboziarnistego, zwanego ciosem chełmskim, pokłady opoki białej i marglu, glina iłowata niebieska. P. Wielki składa się obecnie z kilku wsi oddzielnych i folwarków tworzących jedną rozległą osadę, mającą przeszło 600 dm. i do 5000 mk. Znajduje się tu kościół par. murowany, szkoła początkowa gminna, szkółka niemiecka, sąd gminny okr. III, urząd gminny, kilka sklepów. Ten wzrost ludności wywołany został rozparcelowaniem znacznej części obszaru między osadników niemieckich i polskich, z Gaiicyi przybywających. Okolica P. , zaludniająca się obecnie, przedstawiała, poprzednio rozległy obszar leśny, zporozrzucanemi śród niego osadami i grupami osad. Do P. należało jeszcze w XVIII w. 23, 000 mr. przeważnie lasu. Wieś ta jest starożytną osadą, jak to stwierdzają spotykane na jej obszarze mogiły i okopy, zwane szwedzkimi. W połowie X w. istniał tu już kościół par. drewniany; wieś była dziedzictwem szlachty h. Gryf. Prócz łanów kmiecych i folwarcznych były karczmy i zagrodnicy; dziesięcina z pól wszystkich, wartości do 20 grzyw. , szła dla miejscowego plebana. Do par. należsia wś Wąglno, dająca dziesięcinę z łanów kmiecych scholastryi sandomierskiej a z folwarków plebanowi w Potoku Dług, Lib. Ben. , II, 503. Według regestr, pobor, pow. urzędo wskiego z 1531 r. siedzieli tu częściowi posiadacze Andrzej Chamiec 4 łany i młyn, Marcisz 2 łany j Czissicky z braćmi 1 2 łanu, Mnyski 1 3 łanu i młyn, Jarosz 1 łan, ; Marek 1 łan, Krzysztof Chamiec i Branwica 4 łany i młyn. W skład parafii wchodziły Trzydnik, Rzeczyca, Lichów, Stojęszyn, Wąglno Węglin, Blinów, Według wizytacyi Radziwiłła, bisk. krak. , w końcu XVI w. kolatorami są Mikołaj Potocki i inni, plebanem zaś Stanisław Koniecki Bukowski, Hist. Reform. , I, 686. Obecny kościół murowany miał według tradycyi powstać z przerobionego zamku a prawdopodobnie zbudowany był umyślnie tak, by służył za warownią dla ludności. Wzniesiony z ciosowego kamienia, ma okna z jednej strony, drugą zaś boczną ścianę ślepą; szerokość kościoła niezwykła w stosunku do wysokości. Front i dzwonica zaopatrzone w blanki. Ze szczegółami podanymi przez Długosza i z powyższymi danymi nie zgadzają się wiadomości jakie o kościele tym podaje F. M. Sobieszczański Enc. Org. w opisie Potoka, Powiada on, ze kościół jest budowlą ostrołukową, przypominającą kościół w Stobnicy, że został wzniesiony w 13T2 r. jak o tem ma świadczyć napis nad drzwiami do zakrystyi, wymieniający datę założenia, nazwisko założyciela i jego herb, których jednakże nie podano w opisie. Ołtarze mają pochodzić z XVI w. Istnieje miejscowa tradycya jakoby dziedzicami dóbr byli w XV i XVI w. jacyś Carynowie, których zamek stał na górze. Kamień nad łąką Warszą, pod wsią Łysakowem. Ruiny te porosłe lasem istniały podobno jeszcze przed kilkudziesięciu laty. W skarbcu kościoła znajdują się drzwi żelazne mające pochodzić z tego zamku. W XVII w. nastąpiło rozpadniecie się dóbr na części zostające w posiadaniu Karskich Łysaków, Potoczek, Stawki, Potockich, Trzcińskich, Sołtyków Potok Stary. Wolski, dziedzic. Potoczka, założył na początku bieżącego stulecia na wykarczowanych lasach wieś Dąbrówkę a syn jego Dąbrowicę. Józef Sołtyk, kaszt, zawichoski, założył w XVIII w. przy granicy Rozwadowa osadę leśną Świdry, której ludność obowiązana była do pomocy w polowaniach i strzeżenia lasów. Dobra P. Wielki przed oddzielemem Potoczka i Stawek miały w 1788 r. 23, 000 mr. i tworzyły dwa wielkie działy. Jeden cią. gnął się od granicy Rzeczycy Księżej po rzekę Sannę, obejmował pola orne, łąki, na wyniosłościach lasy a w środku ogromną wieś Potok Wielki z kilku folwarkami i osadami, drugi zaś od rz. Sanny do granicy Gaiicyi stanowa obszar leśny, zwany Bór Niedzielny, ponieważ był on wspólną własnością przyległych wsi i folwarków a zostawał pod administracyą dziedziców Potoka Wielkiego. W tych lasach powstała wspomniana osada świdry. Dopiero w 1843 r. obszar ten został rozmierzony i podzielony pomiędzy właścicieli przyległych folwarków. Lasy Potockie po za rzeką Sanną, na gruncie piaszczystym są przeważnie sosnowe, lecz ną wzgórzach od strony wsi Zdziechowice i Łycho w była dawniej knieja, obejmująca 500 mr. , zwana Lipie, gdzie rosły same lipy, liczono w niej przeszło 600 barci pszczelnych. Dziś w tem miejscu są pola orne włościan. P, Wielki obecnie dzieli się na kilka oddzielnych majątków, odróżnianych w księgach hypotecznych literami. I tak części A. B. , inaczej zwane P. Sołtyk, albo P. Stany Duże i Małe, należdy do Sołtyków, ostatecznie do Prószyńskich, z tych P. Stany Duże ma około 4000 mr. W 1869 r.

Potok