jąc w obrębie miasta dwa lewoboczne dopływy Machnówkę, od płn. z Rohatyna i Zwarycę albo Szwarycę, od wschodu Kalnego wpadającą na granicy Rozhadowa do Lipy. Zabudowania miejskie leżą w środku obszaru w klinie między Złotą Lipą a Maehnówką. Na prawym brzegu Złotej Lipy leżą części miasta lub grupy domów Zagrobela al. Zagrobelka, Łapajówka, osada Bracka Pasieka, Gudze, Horynij Żukota, Nestiuki al. Neściuki, Niestiuki, Bakałowa. Na płn. od miatsta ciągnie się wzdłuż praw. Brzegu Machnówki przedmieście Zarudka, na płn. zach. od niego grupa domów Gaj i Podgaj; tui na wschód na lew. brzegu Machnówki i Złotej Lipy przedmieścia Nowe Miasto i Podzamcze, na płd. wsch. od nich grupa domów i fol. Świeciński, na płn. wsch. grupa domów i fol. Zagóra, grupa domów Siewiński, a Jeszcze dalej na płn. grupy domów Kuczkudyna, Kudrynka, Kułby, Gorniczowy i najdalej na płn. wysunięta grapa domów Bahrana al. Bahrań. Prócz tego są tu jeszcze grupy domów Zalesie, Kalinówka, Koryńcowa i Kapitańszczyzna. Tę ostatnią część miasta, zwaną dawniej Rajtarszozyaną, utworzył Jakub Sobieski z resztek wiarusów pomorzańskich, z którymi wrócił był w 1621 r. z wyprawy chocimskiej. Lasy mieszanina buku, grabu, osiki, brzozy, sporadycznie dąb zajmują zach. część obszaru, a mianowicie leży na praw brz. Złotej Lipy las Gudze 405 mi i las Bubszczański 410 mi wzgórze Nestiuki, znak triang. , między Złotą Lipą a Machnówką las Gaj 400 mt. Przez miasto idzie gościniec z Brzezan do Złoczowa. Własn większa Roman hr. Potocki, ma roli or, 212, łąk i ogr. 155, past. 47, lasu 835 ha. ; wł. mn. roli or. 1379, 5, łąk i ogr. 392, past 307, lasu 105 ha. Gleba przeważnie czarnoziemna. W r. 1880 było w gminie 623 dm. , 4476 mk. , a na obszarze dwors, 19 dm. , 129 mk. Między mieszkańcami było 578 wyznania rz. kat. , 2070 gr. kai, 1954 izraei, 3 innych wyznań, 1381 narodów, polskiej, 2931 rusiń. , 286 niemiec. Umiejących czytać było 646. Par, rz. kat. w miejscu, dek. złoczowski. Należą do niej Bohutyn, Bubszczany, Czyżów, Hodów, Józefówka, Kalne, Krasnopuszcza, Krasnosielce, Koropiec, Machnowce, Remizowce, Rozhadów, Ryków, Stawna, Snowicz, Szpikłosy, Torhów, Uherce i Żabien. Parafią tę uposażył Jakub Sobieski w r. 1633 oraz fundował kościół. Pierwotny kościół katol, zamienił na zbór helwecki Jan Sieniński, kaszt. żarnowiecki, za; Zygmunta Augusta. Tu przebywał wtedy Sta nisław Samicki, Jako Superintendent zborów kalwińskich na Rusi. Zbór ten istniał jeszcze I na początku XVII w. , a obowiązki duchowne i pełnił przy nim Jakub Bochnicki pod protekcyą Krzysztofa Sienińskiego, wojewodzica po j dolskiego Łukaszewicza Dzieje kościołów wyzn. helwec. w Małej Polsce, Poznań 1853 str, 396. W akcie erekcyjnym wydanyia w Złoczowie dnia 4 stycznia 1633 r. Zamorski, ,, Kronika Pomorzańska, Lwów 1867 str. 41 czytamy Jako odebrawszy Pomorzany w posiadanie zastałem chwałę Bożą w zaaiedbaniuj więc życząc coś szlachetnego uczynić resty tuję kościół, który w tem mieście jeszcze od Krzysztofa Sienińskiego, wojew. podalskiego, fundowany i zbudowany był, ale przez wiele lat błędami heretyckimi sprofanowany w skutek czego poddani ćwiczeń w religii katolickiej pozbawieni zostali. W dalszym ciągu tego aktu ustanawia Jakub Sobieski 3ch księży i proboszcza i 2ch wikarych, organistę, kantora, bakałarza i jednego adolescenta, i wyznacza proboszczowi 400 złp. , wikaryuszom po 140, organiście 70, kantorowi 60, bakałarzowi 48, adolescentowi i j. pomocnikowi bakałarza 48 złp. rocznie. Proboszczowi asygnowano prócz tego rocznie półbeczek miodu pszennego, 4 półmiarki jęczmienia, 3 półmiarki owsa, zapisano 3ch poddanych miejskich na potrzebne roboty około kościoła, zezwolono na wolny przywóz drzewa dla użytku własnego i wikaryuszów, do reparacyi kościoła lub studni, dla szkoły i dla szpitala, na który wyznaczono rocznie 44 złp. Każdy poddany obowiązany był płacić na wielkanoc grosz jeden dla szkoły z każdego domu. Na światło wyznaczono rocznie 20 złp. Dziesięciny nie śmiał proboszcz pobierać ani z zamku, ani z folwarków, ani od mieszczan, ani od poddanych. Żaden mieszczanin ani poddany nie śmiał swego mienia nieruchomego na kościół zapisywać, ani też proboszczowi lub wikaryuszom nie wolno było takowego nabywać pod nieważnością kupna, , a to z przyczyny potrzeby obrony zamku i miasta. Jeżeli ktoś z przyczyny bezdzietności lub dla uczynionego ślubu dom, albo ogród lub grunt kościołowi zapisał, obowiązany był administrator w przeciągu pół roku sprzedać, ale któremu z pomorzańskich mieszczan albo komukolwiek zdolnemu do noszenia broni, a pieniądze oddać proboszczowi. W dalszym, ciągu aktu erekcyjnego opisane są obowiązki proboszcza. W r. 1639 powiększa Jakub Sobieski płacę każdego z wikaryuszów ze 140 na 200 złp. Zamorski, 1. c, str. 43. W r, 1687 potwierdza i rozszerza Jan III fundacyą Jakuba Sobieskiego Zamorski, 1. c, str. 116 i 117. Kościół stał już dawno przed r. 1689 na miejscu, gdzie dziś stoi, ale był jeszcze drewnianym. Dopiero za kś. Jana Stanisławowicza po r. 1691 polecił Jan III budować kościół z kamienia, ale w skutek śmierci królewskiej przerwano budowę. Dokończył jej dopiero kś. Mikołaj Humnicki. Około r. 1748 założył on pierwsze fundamenty naprze

Pomorzany