Adolf o Gdańsk; w lipcu t. r. potyka się Koniecpolski z Szwedami pod Tczewem. Wojna szwedzka toczyła się dalej z różnem stron wojujących powodzeniem; dnia 12 lutego 1629 r. rozbili Szwedzi oddział wojska polskiego pod Górznem, na wschódpółnoc od Torunia; w czerwcu odniósł hetman Koniecpolski nad nimi zwycięstwo pod Trzcianą Trzciano, Honigfeld, o milę na zachódpółnoc od Prabuty i o 1 1 2 mili południe od Sztumu; walka ta rozciągała się między Sztumem, Nową Wsią i Trzciana. Na dniu 26 września t. r. 1629 stanął rozejm na sześć lat z Szwedami w Starym Targu Altmark, mocą którego pozostały przy Szwecyi brzegi morskie w Prusach i to co była zdobyła w Inflantach; Malbork i Sztum powierzono opiece. elektora brandeburskiego, któremu Prusy wschodnie dostały się już poprzednio na dziedzictwo lenne. W październiku t. r. pobił Stefan Chmieiecki Tatarów pod Bursztynem nad Zgniłą Lipą, na południe Rohatynia, na Rusi Czerwonej. Rozpoczęta oblężeniem Smoleńska wojna moskiewska, zakończyła się rozejmem, zawartym dnia 15 czerwca 1634 r. nad Polanówką, dopływem Osmy, w Polanowie, o 3 mile na południozachód od Wiazmy. Zgodzono się na zupełne zapomnienie przeszłości. Związek braterski i przyjaźń wzajemna łączyć miały obudwóch monarchów, ich następców i obadwa narody. Władysław IV zobowiązał się zwrócić Moskwie dany mu przywilej na cara i i przyznał Michałowi tytuł samodzierżcy Rusi moskiewskich. Michał zrzekł się wszelkich uroszczeń do Rusi, należących z dawna do Polski i Litwy, a w szczególności do księstw smoleńskiego, siewierskiego i czernihowskiego, już odstąpionych rozejmem dziewulińskim. Odnośny traktat, streszczony w Inwentarzu Rykaczewskiego na str. 129 130 według Du Mont a Corps diplomatique, I, 235, wyklucza z ugody dziewulińskiej 1618 r. castrum Siepisko Sierpiejsk i pomija Toropiec; zachodzące zaś w nim Mitrensko Myzrowskie wymienione jest zamiast Monastyryszcz i Morawska. Między wspomnianem Polanowem a Siemlewem ciągnęła się wówczas granica polska. Tegoż roku 1634 hetman Stanisław Koniecpolski, rozłożywszy się obozem pod Kamieńcem podolskim, przepędził stąd Turków na prawy brzeg Dniestru Założone t. r. starostwo niegrodowe hadziackie przeznaczone było na uposażenie buławy hetmańskiej; Hadziacz leży nad Psołem, lewym dopł. Dniepru, na południowschód od Romn, w krainie zadnieprskiej. Ustawą z r. 1635 wystawiono, dla powstrzymania swawoli Zaporożców, na prawym brzegu Dniepru, u pierwszego progu dnieprowego, w pobliżu ujść Mokrej Sury i Samary, twierdzę Kudak Stary, na południo wschód od Ekaterynosławia i Kudaka Nowego, które tam powstały w późniejszych czasach. Rozejm z Szwedami przedłużono na lat 26 w Sztumskiej Wsi Stuhmsdorf pod Sztumem, dnia 12 września t. r. Szwedzi ustępują z Prus, a w Inflantach zostają przy poprzednich zdobyczach swoich. Po śmierci Bogusława XIV, ostatniego z książąt słupskich na Pomorzu, lennika polskiego, wcielono w r. 1637 Bytów i Lębork z odnośnemi powiatami do Korony polskiej, odn. do województwa pomorskiego. Z rokiem tym rozpoczynają się niepokoje i wojny kozackie. Król Władysław IV, wracając w r. 1639 z Wilna do Warszawy, założył przy spływie Szyrwinty z Szeszupą, naprzeciw Szyrwint, na północ od Wierzbołowa i Wiłkowyszek, przy granicy pruskiej, miasteczko, od imienia jego Władysławowem, później Nowem Miastem Neustadt zwane. Dnia 30 stycznia 1644 r. odniósł hetman Stanisław Koniecpolski zwycięstwo nad Tatarami pod Ochmatowem Achmatow nad Bahwą czy Burtą, lewym dopływem. Tykicza Górnego, o 5 1 2 mili na północ od Humania. Na żądanie Moskwy podjęto ściślejsze odgraniczenie Siewierszczyzny ruskiej, przyczem ustąpiono Trubczewsk z odnośnym powiatem. Król Władysław IV bierze w r. 1645 od cesarza Fryderyka III w zastaw księstwa opolskie i raciborskie, na Szląsku, które w kilkanaście lat później 1663 wykupił cesarz Leopold. Za odstąpiony Moskwie Trubczewsk otrzymała Li twa w r. 1646 starostwa łojowskie i lubeckie lubieckie, po obu brzegach Dniepru, na zachódpółnoc od Czernihowa, liczone dotąd do Korony polskiej. Dnia 2 czerwca 1652 r. do znało wojsko polskie pod hetmaństwem Marcina Kalinowskiego dotkliwej klęski od Kozaków Chmielnickiego pod Batowem Batóg, na południe od Ładyżyna, w wojew. bracławskiem. W dniu 29 września 1654 r. poddał się Smoleńsk Moskwie, która opanowała Mohilew, Połock, Newel i Witebsk; tegoż roku poddaje się też carowi Aleksemu Michałowiczowi w Perejasławiu Bohdan Chmielnicki, a z nim odpada na zawsze od Polski cała Ukraina zadnieprska i Siewierszczyzna ruska aż po za Starodub. W r. 1655 wkraczają Szwedzi do Wielkopolski, a województwa poznańskie i kaliskie przechodzą na ich stronę w Ujściu, przy spływie Głdy z Notecią; w dniu 8 sierpnia t. r. wojsko moskiewskie zajęło Wilno, książe zaś Radziwiłł poddał się Szwedom. Sejm warszawski t. r. w nagrodę okazanej podczas wojen kozackich wierności uwolnił od podatków na lat 20 mieszczan Starego Bychowa, własności niegdyś Chodkiewiczów, na Białej Rusi, nad Dnieprem, na południe od Mohilewa. Wojna

Polska