dniej połaci, odrywały się na południu wątpliwe Multany z Bukowiną i wrócił do Tatarów i nadmorski Oczaków; przybyły natomiast Inflantf z Kuronią na północy, Czernihów, Starodub i Nowogród siewierski na wschodzie. Po obu brzegach dolnego Dniepru, u porohów, pojawiają się Kozacy, później Zaporożcami zwani. Po śmierci Zygmunta Augusta odbył się tłumny zjazd przedelekcyjny w Kaskach, o 5 mil na zachódpołudnie od Warszawy, w okolicy Błonia i Sochaczewa. Dnia 5 kwietnia 1573 r. odbyła się elekcya Henryka Walezyusza pod Kamieniem, nieistniejącą już dziś wsią w pobliżu Pragi warszawskiej. Odnośne pacta conventa zalecały królowi odzyskanie Narwy estońskiej, nad zatoką Fińską. W r. 1576 zakłada król Stefan Batory nad Sejmem, lewym dopływem Dziesny, na wschód od Czernihowa, na wschodnich krańcach państwa swego, mieścinę, którą od imienia swego nazwał Baturynem i przeznaczył na siedzibę atamanów kozackich. W r. 1577 zajmuje Inflanty Iwan Wasilewicz, car moskiewski. Następnego roku król Batory organizując Kozaków, dał im zamek Trechtymirów czyli Czerechczymerów, na prawym brzegu Dniepru, w okolicy Chodorowa i Perejasławia; dnia 21 października t. r. odniosło wojsko polskie nad moskiewskiem zwycięstwo pod Kiesią Wenden w Inflantach, na wschódpółnoc od Rygi. Sejm z r. 1579 potwierdził ordynacyę ks. Radziwiłłów na Olyce i Nieświeżu; w dniu 31 sierpnia t. r. król Batory odzyskał Połock; około tego czasu Mikołaj Mielecki, wojewoda podolski, zdobył zamek Sokół przy ujściu Niszczy do Drysy Sokaliszcze, o milę na południe od Klasic, a zamek Susza, na południe zachód od Uły i o 1 1 1 2 mili na północ zachód od Boczejkowa, poddał mu się w dniu 6 października. Podczas wojny moskiewskiej wojska polskie zająwszy w r. 1580 Uświat, Wielkie Łuki, Jezierzyszcze, Zawołocie i Toropiec, poruszyły się następnego roku ku północy pod Ostrów i Paków. W r. 1582 na dniu 15 stycznia stanął za pośrednictwem jezuity Possewina rozejm w Zapolu nad Łowatem, o przeszło ośm mil na północ od Wielkich Łuków; Moskwa ustąpiła z Inflant a król Batory zwrócił jej zabrane zamki; z Inflantami przybyły Dorpat i Parnawa; Połock, Wieliż i Jezierzyszcze zostały przy Polsce. Dnia 3 grudnia t. r. ustanowił Batory biskupstwo na ca łe Inflanty z stolicą w Kiesi Wenden. Przy śmierci króla Stefana Batorego w r. 1586 dosięgała Polska szczytu swej potęgi. W r. 1587, gdy arcyksiążę Maksymilian z hufcami swymi podstąpiwszy pod zamek olsztyński, wzywał dowódcę Kaspra Karlińskiego do poddania się, odpowiedział tenże grzmotem dział, który rozproszył wojsko pretendenta do korony polskiej; Olsztyn leży na południewschód od Częstochowy. Podobnież przywitał Maksymiliana Gabryel Hołubek, dowódca zamku rabsztyńskiego pod Olkuszem. W r. 1596 dnia 18 marca przeniesiono stolicę państwa polskiego do Warszawy z Krakowa; w r. 1600 król Zygmunt III, jako równoczesny król szwedzki, odstąpił Polsce Estonii z wyspą Ozylią Oesel. Stąd wynikła wojna tak zw. inflancka z Karolem, księciem Sudermańskim. Szwedzi nienapotkawszy odrazu na silny opór, opanowali prawie całe Inflanty. Wtem zebrało się też wojsko polskie i poszło w zapasy z najazdem. Dnia 3 stycznia 1601 r. DębińskiRawicz wojewoda czy kasztelan parnawski, rozbił oddział Szwedów pod Karkusem Karkhus, Karchusia, zamkiem leżącym między Felinem i Dorpatem, a następnie w d. 7 stycznia t. r. pod Kiesią Wenden, na północwschód od Rygi zapędziwszy nieprzyjaciela na słabe lody Gojwy Gawija, TreiderAa, gdzie mnóstwo Szwedów potonęło. Dnia 23 czerwca t. r. odniósł zwycięstwo nad Szwedami ks. Radziwiłł, w. hetman lit. , pod Kokenhuzen, na prawym brzegu Dźwiny, na wschódpołudnie od Rygi; w dniu 8 grudnia t. r. hetman Zamoyski odzyskał Wolimirz Wolmar nad Gojwą, na północ od Kiesi, a następnie Felin, na wschód od Parnawy, i inne zamki. Tegoż roku ustanowioną została ordynacya Myszkowskich na Pińczowie nad Nidą. W r. 1602 oczyszczono Inflanty od nieprzyjaciół, którzy usadowili się w Estonii. Tam pociągnął z wojskiem polakiem hetman Zamoyski i obsaczył twierdzę Biały Kamień Weissenstein, na północwschód od Parnawy, która mu się poddała w d. 27 września t. r. Szwedów zdążających tej twierdzy na odsiecz, pobił Żółkiewski pod Rewlem czyli Koływaniem, nad zatoką Fińską, na północ od Parnawy. W ręku Szwedów zostawały jeszcze Parnawa, Rewel, Narwa i Dorpat W r. 1604 Karol Sudermański odnawia zawieszoną na chwilę wojnę; hetman Chodkiewicz gromi Szwedów pod Białym Kamieniem; Ryga i Dyament Duenamuende, twierdza nad zatoką Rygską, przy ujściach Dźwiny i Muszy, odpierają napady Szwedów. Wojnę tę prowadzono z rożnem powodzeniem; Polacy utrzymali się dotąd przy Inflantach. Następnego roku 1605 w dniu 27 września odniósł J. K. Chodkiewicz, w. hetman litewski, świetne zwycięstwo nad Szwedami pod Kirchholmem, na prawym brzegu Dźwiny, na południewschód od Rygi; w r. 1609 na dniu 19 lutego odzyskał Parnawę nad zatoką Rygską; następnie spalił Szwedom flotę, pobił ich pod Rygą i raz jeszcze oczyścił z nich Inflanty. Dnia 29 września t. r. 1609 stanął król j Zygmunt III pod Smoleńskiem i rozłożył się

Polska