owruckiego; gub. kijowskiej pow. radomyski i wreszcie z gub. mohylewskiej części pow. rohaczewskiego, homelskiego i bychowskiego. ścisłe oznaczenie granic Polesia jest bardzo trudne i tylko w przybliżeniu można powiedzieć, że tworzy ono trójkąt, wierzchołki którego stanowią miasta Brześć Litewski, Mohylew nad Dnieprem i Kijów. Wschodnią grani cę trójkąta stanowi Dniepr na przestrzeni od Kijowa do Mohylewa 400 klm. , od północy zamknięty jest przez szereg wyniosłości, idących od wyżyny Ałauńskiej, na południe zaś przez północne stoki gór Awratyńskich. Na zachodzie wreszcie boki trójkąta schodzą się pod Brześciem Litewskim. Cały ten kraj przedstawia w ogóle niską równinę, której powierzchnia zajmuje 8740 klm. kw. 8, 000, 000 dzies. , i jest przeto trzy razy większą od Belgii a sześć razy od Saksonii. Pospolicie dzielą P. na północne litewskie, w którem odróżniają górne pińskie, od dolnego mozyrskiego, i południowe ruskie, dzielące się znów na wołyńskie i drewlańskie czyli kijowskie dawna ziemia owrucka. W potocznej mowie rozróżniają P. właściwe, głębokie al. głuche, t. j. takie, gdzie lasy wszystko pokrywają a polany leśne są tylko wyjątkiem, i P. zapadłe, tam, gdzie lasy są gęsto poprzerzynane odkrytemi bagnami i jeziorami. Środkiem Polesia płynie rz. Prypeć z mnóstwem dopływów, z których znaczniejsze z prawej strony Turya, Stochód, Styr, Horyń ze Słuczem, Świha, Uborć, Słoweczna i Usza; z lewej zaś Jasiołda, Cna, Łań, Słucz Litewski, Ptycz z Oressą, Ipa i Wić; prócz tego, bardziej na północ od Prypeci, wpada do Dniepru Berezyna ze Świsłoczą, bardziej zaś na południe, jeszcze w obrębie Polesia, Teterów. Brzegi tych wszystkich rzek są niskie i dla tego podczas przyboru wiosennego woda rozlewa się na ogromnej przestrzeni, zatapiając okoliczne lasy i błota. Punkty mieszkalne są rozrzucone, jak wyspy, po bardziej wyniesionych częściach Polesia. Miejscowość ta pod względem geologicznym zupełnie prawie nie była dotąd badaną i poszukiwania o tyle tylko miały miejsce, o ile miały związek z odległejszemi stronami, które w danym razie były bezpośrednim celem poszukiwań. P. oddawna już ściągało na siebie uwagę uczonych i mężów stanu. I tak w 1560 r. niejaki dr. Zwicker wydał w Gdańsku mapę Polesia Tabula Paludum Polesiae, 2 wyd. przy rozprawie, , Wiadomość histor. o czerwcu araratskim i polskim przez Hamela, Wilno 1837 r. . Pod 1598 r. znajdują się w Vol. Leg. wzmianki o oczyszczeniu i uspławnieniu rz. Styru, praw. dopł. Prypeci W 1653 r. Jerzy Ossoliński, kanclerz w. kor. , wnosi na sejmie koronacyjnym projekt połączenia drogą wodną, za pomocą rzek i kanałów, morza Czarnego z Baltyckiem. Następnie znane są prace dokonane w ostatnich latach zeszłego i początkowych bieżącego stulecia przez ks. Ogińskiego ob. OgińskiKanał; ks. Massalskiego, bisk. wileńskiego regulacya rz. Uborci; Butrymowiczą liczne kanały i groble w okolicach Pińska i innych; atoli ze względu na geologiczny ustrój P. pierwszą pobieżną wzmiankę spotykamy dopiero w 1815 r. w dziele Staszyca O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski. W 1823 r. wyszło w Wilnie dziełko prof. Andrzejewskiego Objazd w przedmiocie historyi naturalnej i t. d. , w którem autor wspomina między innemi, że P. wołyńskie i kijowskie leży na granitach. W 1830 r. ogłosił w Dzienniku Wileńskim prof. Ig. Jakowicki rezultaty poszukiwań mineralogicznych i geologicznych, dokonanych z polecenia uniwersytetu wileńskiego w guberniach południowozachodnich, przyczem podał nieco szczegółówsze wzmianki o P. , jakkolwiek również zbyt ogólnikowe i nieokreślonej nieporuszające wcale kwestyi pokładów, które należy uważać za łożysko błot. W 1829 r. wydał urzędnik banku polskiego Kontrym w odbitkach litografowanych opis P. , w którym zamieścił liczne wzmianki o geologicznym jego ustroju. W 1830 r. ukazało się dzieło prof. Eichwalda Naturhistorische Skizze von Lithauen, Volhynien und Podolien, w którem jednak P. prawie zupełnie zostało pominięte i tylko w paru miejscach pobieżnie wspominane. W nowszych czasach podał Pusch w dziele swem Geognostische Beschreibung v. Polen cały szereg skamieniałości, cechujących pokłady niektórych kresów Polesia. W ogóle, jak z tego widzimy, badania wszystkich tych uczonych miały za przedmiot tylko miejsca przyległe Polesiowi, nie zaś same błota i pokłady, śród których one się znajdują. W ostatnich dopiero czasach, skutkiem przedsięwziętych prac kanalizacyjnych, dokonano ściślejsze badania geologiczne za pomocą otworów świdrowych, rezultaty których ogłosił inżynier Choroszewski w art. Poszukiwania geologiczno dokonane w ostatnich latach na Polesiu, z mapką Pamięt. Fizyograficzny, t. I, str. 115 132, streszczenie którego podajemy poniżej. Wierzchni pokład błot poleskich stanowi wszędzie torf, rzadziej ziemia torfowa lub ziemia rodzajna. Wszędzie na P. , gdzie tylko wierzchnią warstwę stanowi torf, przedstawia się on w postaci łatwo dających się rozróżniać słabo splecionych ze sobą części roślin z rodziny mchów, nieraz ledwo zaczynających się rozkładać, a zmieszanych z piaskiem lub iłem. Są to gatunki torfów mchowych, niekiedy bardzo jeszcze niedawno utworzone a nawet i tworzące się obecnie. W normalnym stanie rzeczy torf poleski jest niezmiernie gębczasty, cały przesiąknięty

Polesie