właściciele więksi hodują poprawne rasy, mianowicie Sadowscy, w powiecie kamienieckim, Mańkowscy, Starorypińscy, Giżyccy i inni. W całej gubernii liczy się w ogóle 114, 628 koni; z tej liczby 10, 531 w miastach. Najwię cej posiada pow. bałcki 15, 868, proskurowski 12, 016, kamieniecki 11, 115 w 1885 r. matek rozpłodowych liczono w tym powiecie 460 sztuk, jampolski 10, 755, hajsyński 9, 752, lityński 9, 741, winnicki 9, 127, olhopolski 8, 700, mohylowski 7, 425, uszycki 7, 317, bracławski 7, 005, latyczowski 5, 804. Porównywając obszar gubernii z ilością koni, wypada bardzo mały stosunkowy procent, Stryjkowski wspomina, że za czasów Koryatowiczów w lasach Podola znajdowały się żubry, jelenie, dzikie konie i kozy, bobry, osobliwie w powiecie uszyckim, koło Studenicy. W pow. latyczowskim około Bilikowiec w XV wieku znajdywano jeszcze gony bobrowe. Dziś dzikie zwierzęta spotykają sią bardzo rzadko; dzikie kozy widywane do niedawna w pow. hajsyńskim, borsuki w lasach nad wodami; w kamienieckim i latyczowskim dziki i kozy; wilki są w całej gubernii i znaczne robią szkody; są także lisy, kuny, zające i inne. Z ptastwa znajdują się puhacze, kuropatwy, czaple, toruhtany tringa pugnax około Jahorłyka, cietrzewie, dropie i inne gatunki. Płazy i gady spotykają się rzadko; o żmii połozie pozostało tylko podanie ludowe. Jaszczurek, węży, osobliwie w południowych powiatach, jest dosyć, po większej części nieszkodliwe. Rzadkie także węże czarne, zwane przez włościan hadiuki. W rzekach znajdują się różne gatunki ryb; z mniej pospolitych poławiają się pstrągi w pow. uszyckim w Kurzelowy i sterlety w Dniestrze. Głównym przedmiotem handlu wywozowego są produkty rolne, przedewszystkiem pszenica, oraz cukier i t. p. Największym rynkiem zbożowym dla Podola jest Odessa, dokąd transporty dostają się albo Dniestrem, albo też koleją żelazną. Dużo zboża przewozi się przez komory celne pograniczne Husiatyn, Isakowce, Wołoczyska, osobliwie z powiatów bliżej lezących. Tak w 1878 r. przez Wołoczyska przewieziono ze stacyj kolei odeskowołoczyskiej za granicę 10, 337, 000 pud. , chociaż w ilość tę wchodzą i pograniczne powiaty gubernii wołyńskiej. W ogóle wykazy urzędowe podają ilość zboża wyprodukowanego na Podolu i wywiezionego za granicę na 1 1 2 do 2 milionów berkowców. Tą samą drogą wywozi się spirytus, najczęściej do Hiszpanii. W 188 1 2 r. wydano biletów na prawo handlu wewnętrznego 27, 508 sztuk, na sumę 217, 641 rs, z tej liczby na mto Kamieniec 1875, reszta dla gubernii. Na prawo sprzedaży wódki wydano 4736 biletów; w ogóle na Podolu 1 szynk wypada na 473 mk. Szynki po większej części znajdują się w rękach żydów, co zgubnie oddziaływa na moralność włościan. Wewnętrzny handel skupia się najwięcej w miejscowościach mających znane w kraju jarmarki, osobliwie w Bałcie i Jarmolińcach. W Bałcie na św. Trójcę w 1881 r. przywieziono różnych towarów za 2, 196, 160 sprzedano za 1, 209, 011 rs. ; w Jarmolińcach na św. Piotra i Pawła przy wieziono za 1, 903, 150, sprzedano za 883, 000 rs. wykazy urzędowe. Handel znajduje się po większej części w rękach żydów, chociaż na powyższo jarmarki zjeżdżają się kupcy z Moskwy, z Łodzi, z Galicyi i innych miejscowości. Sprzedaje się tu dużo koni, bydła stepowego z Bessarabii i południowej Rossyi. Handel bydłem znacznie w ostatnich latach upadł skutkiem zorania stepów, tak że gdy w 1862 r. przepędzono przez komorę Husiatyn bydła i koni 83, 300 sztuk, w 1874 r. zaledwie 35, 000, a w ostatnich latach jeszcze mniej. W ogóle handel bydłem, skórami i szerścią oceniają rocznie na 700, 000 rs. Pod względem oświaty gub. podolska należy do okręgu naukowego kijowskiego i dla szkół ludowych posiada 4 inspektorów, mających nadzór nad wychowaniem włościan. W 1881 r. gubernia posiadała 797 zakładów naukowych, w których kształciło się 23, 335 dzieci, stąd wypada 1 uczący się na 110 mk. Z wyższych zakładów gubernia nie posiada żadnego, ze średnich znajdują się gimnazya 8klas. w Kamieńcu i Niemirowie, pobierało. w nich w 1881 r. naukę 1193 uczniów, w 1885 r. 1217; dalej gimnazyum żeńskie z 306 uczennicami, gimnazyum realne w Mohylewie nad Dniestrem 4 kl. , otwarte w 1886 r. , seminaryum duchownoprawosł. z 427 uczniami, niższe szkoły duchowne z 625 uczącymi się; 2 szkoły duchowne prawosł. żeńskie 244 uczen. ; 13 szkół 2kl. powiatowych, w których pobierało naukę w 1881 r. 1385 chłopców i 692 dziewcząt; 186 szkółek jednoklasowych, w których kształciło się 916 dziewcząt i 7855 chłopców; 574 szkółek elementarnych przy cerkwiach, w których było uczących się 8160 chłopców i 434 dziewcząt; szkoła żydowska 1klas. z 90 uczącymi się; szkoła prywatna żydow. z 343 ucz. ; szkoła ewangielicka 3klas. z 203 uczniami; szkoła akuszerek w Kamieńcu z 23 uczen. ; szkoła rzemieślnicza i kilka prywatnych pensyi męz. i żeńs. Według raportu ober prokuratora synodu w 1883 r. liczba szkół cerkiewnych wzrosła do 793 z 17, 772 uczącymi się, a w 1884 r. było już 854 szkółek. W 1885 r. miało być uczących się w całej gubernii 4915 dziewcząt i 41598 chłopców, stosunek więc uczących się do ogólnej ilości mieszkańców byłby nierównie korzystniejszy. Pod względem wyznania katol. uczyło się w 1881 r. zaledwie 1323 ewangie

Podole