konsekrowany przez wspomnianego Gniazdowskiego, już od dawna nie istnieje. Runęła także kaplica p. w. N. M. Panny, z cudownym obrazem, uposażona r. 1594 przez Agnieszkę Eburę, mieszczankę pobiedziską, i odbudowana z drzewa r. 1746. O szkole wspomina kronika z r. 1331, a szpital założył przy kościele św. Ducha król Jagiełło około 1423. P. , których sama nazwa wskazuje na stoczoną tu niegdyś zwycięzką bitwę, są, według domysłu p. Maryana Sokołowskiego, grodem, który Kazimierz Odnowiciel zbudował na miejscu zwycięstwa odniesionego nad Masławem. Prawdopodobniej atoli stoczono tu bitwę nie z Masławem lecz z Pomorzanami. P. były zdawna dziedzictwem ks. wielkopolskich i miały zamczysko, w którem nieraz gościli panujący. W r. 1233 Władysław Odonicz, nadając klasztorowi lędzkiemu wieś dziedziczną Calpino, dorzucił do tego daru różne części swoje na P. ; r. 1246 Przemysław I, wystawionym tu dnia 7 kwietnia przywilejem, pozwolił Boguchwałowi, bisk. poznańskiemu, osadzić wsie kościelne na prawie niemieckiem. Następnego roku 1247, w lutym, zwolnił poddanych klasztoru oberskiego od różnych ciężarów państwowych; roku 1251, w listopadzie, nadał przywilej lokacyjny miastu Kostrzynowi; r. 1253, wspólnie z bratem swoim Bolesławem, ułożył tu podobny dokument dla miasta Szrema, następnego roku 1254 potwierdził dawne przywileje, zwalniające od opłaty myta przybywających do Poznania kupców, a w lutym 1258 r. sprzedał wójtostwo pobiedziskie, nadając mu różne przywileje i przyłączając do niego młyn na Głównie, stojący poniżej młyna książęcego. W r. 1253, przy podziale ziem wielkopolskich, dostały się P. Bolesławowi, synowi Władysława Odonicza, który bawiąc tu w 1258 r. potwierdził klasztorowi kołbackiemu rożne nadania; r. 1266 pozwala tenże Bolesław sprzedawać sukno w P. sołtysowi Antoniemu, któremu poleca osadzać Jerzyn, Jerzykowo i Siemionowo na prawie niemieckiem. W 1278 r. odbył się w P. zjazd dostojników, wobec których ks. Bolesław i Przemysław II pozwalają wwodzie Beniaminowi nowy klasztor zakładać w Wieleniu; r. 1294 potwierdza w P. Przemysław II zamianę Oczko wic na sołectwo krobskie. W r. 1306 poddała się Wielkopolska Henrykowi, księciu szląskiemu; r. 1312 dzielą się nią synowie jego; P. dostały się Bolesławowi i Konradowi, lecz niebawem wróciły do korony polskiej. W r. 1331 Krzyżacy, najeżdżając kraj, zburzyli kościół, zamczysko i całe prawie miasto; r. 1355 Przybigniew, kanonik poznański, proboszcz pobiedziski, poleca osadzać na prawie niemieckiem Wagowo, posiadłość kościoła pobiedziskiego. W 1410 r. bawił w P, król Władysław, a r. 1418 witał tu wspólnie z królową Elżbietą i całym dworem swoim biskupów wracających z soboru w Konstancyi. W 1419 r. dnia 1 sierpnia szedł z Mogilna pieszo do P. a dnia następnego stanął w Poznaniu; r. 1422, podczas podróży swej z Inowrocławia do Wolborza, gościł także w P. W r. 1425 składa miasto przysięgę wierności królowi. Około tego czasu zastawia król P. Dobrogostowi z Kolna; r. 1433 pozwala Wojciechowi z Tuliszowa wykupić je z rąk tegoż Dobrogosta, a następnego roku 1434 dopisuje Wojciechowi 50 grzywien na P. , które w 1442 r. wraz z przyległościami oddaje Władysław II w dożywocie Łukaszowi Górce, wwdzie poznańskiemu, a w dwa lata później 1444 dopisuje mu jeszcze 500 grzywien na P. W 1458 r. dostawiło miasto 25 żołnierzy pieszych na wyprawę malborską. W 1471 r. Łukasz Górka, nabywszy P. na wieczne czasy od króla Kazimierza za 4636 zł. węg. , przyrzeka, że jeżeli król odda mu tę sumę na św. Jakub przyszłego roku, zrzecze się wieczystej własności, zastrzegając sobie wszelako posiadanie dóbr, obciążonych dawniejszemi sumami. W r. 1492 7 wracają P. do króla; w r. 1499 1500 zastawia je Jan Olbracht za 1800 zł. węg. Rafałowi Leszczyńskiemu; r. 1511 król Zygmunt I umorzywszy dawne długi, ciążące na P. , zapisuje na nich 2020 złp. i 200 zł. węg. Łukaszowi Górce kasztel. poznańskiemu. W r. 1513 odnawia król nadane już dawniej miastu prawo niemieckie; mocą tego przywileju przypadały miastu dochody z jatek rzeźnickich, piekarskich i szewskich, z ustawionych w rynku bud, od łaźni i z pobliskich lasów, a mieszczanie uwolnieni byli od myt i opłat targowych w promieniu 7 mil; w zamian za te dobrodziejstwa musieli rocznie 3 dni kosić łąki i dostarczać podwód. Targi odbywaly się co wtorek i jeden jarmark do roku. Przywilej ten potwierdzili Zygmunt August r. 156, Stefan Batory r. 1576 i Zygmunt III w r. 1598. Około r. 1580 zgorzało miasto do szczętu. Przy schyłku zeszłego stulecia było w P. 34 szewców, po 7 rzeźników i piwowarów, po 6 gorzelników i płócienników, 5 krawców, po 4 kuśnierzy i muzykantów, po 3 kołodziei, płócienników i kowali, 1 winiarz i 9 różnych innych rzemieślników. Starostwo niegrodowe pobiedziskie należało do pow. gnieźnieńskiego, wwództwa kaliskiego; składały je następujące osady Bociniec, Borówko Borowskie Holendry, Główna. Jerzyn, Kocanowo, Nadrożny Młyn, Olszak, Pobiedziska, Polska Wieś, Rybitwy, Węglewo i Wójtostwo; r. 1771 opłacało 1875 złp. 15 gr. kwarty, 608 złp. 18 gr. hyberny i 200 złp. łanowego. Trzymał je wówczas Felicyan Niegolewski; około 1773 5 r. dostał je prawem

Pobiedziska