płacono do 5000 rubli. W ciągu zaś ostatnich trzech lat cena obniżyła się o połowę. Handel inwentarzom koncentruje się tylko w powiecie, z wyjątkiem trzody chlewnej, która w niewielkiej ilości wychodzi po za obręb powiatu. Przemysł fabryczny jest mały, ogólny obrót roczny wszystkich fabryk w powiecie i miastach wynosi 1, 139, 771 rs. ; przytem w fabrykach pracuje 425 robotników. Największym zakładem w powiecie jest fabryka odlewów żelaznych Kopelmana w miejscowości zwanej Myza pod Zakroczymiem. Fabryka ta prowadzona była od 1861 r. , wyrabiała specyalnie przyrządy i pociski artyleryjskie. Wartość wyrobów dochodziła do 250, 000 rubli rocznie, pracujących było w niej 155. Fabryka ta obecnie od kilku miesięcy jest nieczynną. Gorzelni w powiecie jest 7, we wsiach Załuski, Smoszewo, Trębki, Kroczewo, Radzymin, Wrońska, Cieksyn i Gościmin. Największą jest gorzelnia parowa w Kroczewie, z roczną produkcyą na 220, 000 rs. Oprócz tego w Kroczewie jest młyn parowy i browar, którego obrót roczny wynosi 30, 000 rubli. Jest jeszcze jeden browar piwa zwyczajnego w Płońsku. Piwo bywa sprowadzane z Płocka i z Warszawy. Z innych zakładów przemysłowych jest kilka młynów wodnych, dystylarnia, kilka cegielni, fabryka cykoryi i kilka tartaków. Fabryka cykoryi w Zakroczymiu produkuje rocznie tylko za 1300 rs. W Płońsku jest także fabryka miodu, której obrót roczny wynosi 420 rubli i fabryka octu, której obrót roczny wynosi 600 rubli. Pszczelnictwo w powiecie bardzo mało rozwinięte. Z 1347 uli dochód roczny 5814 rubli. Przemysł rzemieślniczy nie zaspakaja miejscowych potrzeb. Z rzemiosł zasługuje na uwagę bednarstwo, które najwięcej jest rozwinięte w Płońsku i w Czerwińsku. Roczny wyrób wynosi około 3000 rs. Z innych rzemiosł większe znaczenie mają garncarstwo i szewctwo, które najwięcej jest rozwinięte w Płońsku, ale wyroby nie są przedmiotem handlu, a tylko zaspakajają potrzeby miejscowej ludności. Na jarmarkach tutejszych odbywa się przeważnie handel zbożem i inwentarzem, w zamian którego rolnicy kupują wyroby rzemieślnicze, narzędzia gospo darcze, odzież i produkty przerobione spożywcze. Co do środków komunikacyjnych powiat posiada szosę z Płońska do Zakroczymia, idąca w kierunku płd. wschodnim; z Zakroczymia zaś ta sama szosa prowadzi do Warszawy. Od szosy prowadzącej z Płońska do Zakroczymia w kierunku wschodnim od wsi Przyborowic oddziela się szosa do Nasielska. Oprócz tego z Płońska w kierunku zachodnim idzie szosa do Płocka. Do drugorzędnych dróg czyli traktów zwykłych należą droga w kierunku północnym z Płońska przez Sochocin do Ciechanowa, trakt w kierunku płd. zachodnim z Płońska do Wyszogrodu, trakt z Płońska do NowegoMiasta i trakt z Płońska do Raciąża, Z Płońska chodzą codziennie karetki pocztowe do Płocka i Modlina, Zakroczym ma stacyę statków parowych chodzących między Warszawą a Płockiem. Mieszkańców powiat ma 80, 609, w tej liczbie 74, 923 stałych i 5686 niestałych. Co do wyznań katolików stałych 55, 970, niestałych 1686, razem 57, 656, żydów stałych 13, 436, niestałych 897, razem 14, 333, protestantów stałych 4737 i 704 niestałych, razem 5441 i prawosławnych 780 stałych i 2399 niestałych, razem 3179. Jest w powiecie kilka wsi zamieszkałych przez żydów, a mianowicie Kuchary i Idzikowice nad rz. Wkrą w gm. Sochocin. We wsi Kuchary była dawniej fabr. sukna, obecnie budynek ten zajęty na koszary wojskowe. Ponieważ fahr, należała do żydów i handel był w ich rękach, więc potomkowie ich po zniesienia fabryki zamieszkali w tych wsiach i wzięli się do uprawy roli. W Kucharach był urząd gminy Kuchary, która to gmina miała przywilej obierać z pomiędzy żydów wójta, obecnie gmina ta jest przyłączona do gminy Sochocin. W obecnym czasie, kiedy rolnictwo wskutek stagnacyi zaczyna upadać, większe majątki ziemskie, obciążone żydowskiemi długami, zaczynają przechodzić w ręce żydów. Niemcy osiedlili się po wsiach, są to po większej części koloniści i zajmują się uprawą roli. Prawosławna ludność mieszka w koloniach położonych w okolicy Modlina Nowogieorgiewsk. Szkoły początkowe istnieją w następujących miejscowościach Aleksandryjska kolonia, Boguszyn, Błonimo Jeże, kol. Boguszyn, Baboszewo, Biele Brzeznickie, Cieksyn, Czarnowo, osada Czerwińsk trzy szko ły, Dzierzązna, Garwolewo, Gałachy, Gaworowo, Gumino, Joniec, Karolinowo, Kroczewo, Krościn, Kossewo, Kikol, Nacpolsk, os. Nowe Miasto, Płońsk trzy szkoły, Pomiechowo, Radzikowo, Szczypiorna, Sochocin, Zakroczym. Pod względem kościelnym płoński dekanat dyec. płockiej składa się z 27 parafii Baboszewo, Cieksyn, Chociszewo, Czerwińsk, Dziektarzewo, Gralewo, Grodziec, Gumino, Joniec, Kamienica, Kroczewo, Królewo, Kryska Kucice, Naruszewo, Nowemiasto, Płońska Pomiechowo, Radzikowo, Radzymin, Sarbiewo, Skołatowo, Sochocin, Wierzbowiec, Ukrna, Zakroczym i Żukowo. Z tych Kucice, Wierzbowiec, Żukowo leżą po za obrębem powiatu. Pod względem sądowym powiat dzieli się na 4 okręgi sądów gminnych. Do pierwszego należą gminy Sarbiewo, Sarnowo i Strożencin, sąd gminny we wsi Baboszewo; do drugiego nale żą gm. WójtyZamoście, Naruszewo, Sielec i Wychode, sąd we wsi Potyrach; do trzeciego gm. Sochocin, Modzele i Szumlin, sąd

Płońsk