zwyczaju obite obręczami żelaznemi. Cudownego wyleczenia doznał Klemens proboszcz premonstrateński od Maryi Magdaleny, dziewczyna z zamku płockiego, Pączka, opętana od dyabła, a uzdrowiona w obec pary książęcej, inna Goszka z ręką uschłą Mon. Biel. , IV, str. 753. Imiona te, dają wskazówkę co do narodowości mieszczan płockich. Przekonywa; my się też że nietylko klasztory, ale i domy prywatne znajdowały się na zamku płockim. Na czasy Jędrzeja II Ciołka, przypada w 1260 r. najazd trzydziestu tysięcy litwinów pod wodzą Mendoga; Pierwszą ich ofiarą padło miasto Płock Mon. Biel. , II, 586. Drugi pochód sięgnął aż do Jazdowa, rezydencyi Ziemowita ks. czerskiego; tam zginął ten książę 1262 r. , za zdradą swego sekretarza Goszcza Mon. Biel, II, 588, III, 362. Lubo kronika nie wspomina o zniszczeniu Płocka, musiało miasto wiele ucierpieć, bo w końcu września t. r. Bolesław Pobożny, wielkopolski, na prośbę wdowy po zabitym księciu Gertrudy, wszedł z wojskiem do jego dzielnicy, odbudował i obwarował zrujnowany zamek płocki i oddał go rodzinie zabitego, bez żadnej pretensyi do podległości politycznej II, 588. Już w tej epoce, Piotr III, był biskupem w Płocku, bo 1262 r. znajduje się na synodzie w Sieradzu Kod. Wielkop. , 402. Czasy Bolesława, syna Ziemowita, kandydata do Krakowa, a współczesnego z bisk. Tomaszem znanym 1282 1290 i Gostkiem archidyjakon 1288 i 1289, a jako biskup, asystent koronacyi Przemysława II, sprowadziły nowe klęski na Płock. Litwini z Rusinami zawezwani przez Konrada czerskiego, spustoszyli Sochaczew i Płock. Łokietek ks. brzeskołęczycki, odbił Gostynin i w połowie kwietnia 1286 r. w samo Wniebowzięcie zdobył zamek płocki Mon. Biel, II, str. 851, Długosz, VII, 482 3. Śluby Bolesława płockiego z Zofią Litwinką, zmarłą wedle Długosza 1288 r. , niepowstrzymały Litwinów od najazdów na ziemie mazowieckie. Mamy jednak ślady osiedlania się Litwinow i wychodźtwa Płoczczan. Tak np. 1326 r. w Brześciu kujawskim, zjawia się Mikołaj zwany Litwinem, w godności wójta i mieszczanin brzeski Teodoryk z Płocka, także pewno już dawniejszy mieszkaniec Brześcia Kod. Wielkop. , 1091. Kilka lat wcześniej szy dokument z 1314 r. , z czasów Jana biskupa Kod. Wielkop. , 304 Kod. Maz. , 45, 51, r. 1300 i 1314, Rzyszcz, II, 150, wskazuje nam w Płocku samym ludność niemieckie go pochodzenia. Herman jest sołtysem płockim, ławnikami zaś jakiś Jesson i Konrad ze Strosberka Strasburg, Brodnica. Za bisk. Floryana, który z proboszcza na tę godność został wyniesiony, Kod. Wielkop. , 989, 1061 i był obecnym na synodzie uniejowskim 1326, spotykamy się z faktem zagadkowym. Mianowicie w 1321 r. zjawia się Gunter, kanonik i pleban płocki Kod. Maz. , 55, jakkolwiek parafialny kościół płocki św. Bartłomieja, tak jest tytułowany dopiero 1412 r. Kodeks Mazowiecki 150 i powstał dopiero 1356 roku Monumenta Bielowskiego IV 120. W 1322 roku nastąpiły nowe zmiany w juryzdykcyach miejskich, które wskazują zarazem granice obszaru Płocka. Rozciąga się on od ujść rzeczki Brzeźnicy do Wisły i wzdłuż jej biegu, do kościoła św. Marcina, i łanu kmiecia Ne glosa. Od tej do drugiej rzeczki Jaszczkownicy, do Wielkiego Kamienia, przez wielką drogę ku miastu idącą, do bagna książęcego. Przez bagno i wzgórki piaszczyste do sadzawki książęcej i rzeczki, wpadającej do Wisły. W obrębie tym istniał prócz kościoła św. Marcina por. 1388, Kod. Maz. , 114, drugi kościół św. Filipa i Jakuba apostołów. Co do przedmieścia, obejmującego role kapituły, a leżącego między miastem i zamkiem, mieszkańcy tych roli mogą produkty swe sprzedawać w Płocku. Za to książę Wancko, ówczesny, niepozwala na tem przedmieściu mieszkać karczmarzom, piekarzom, szewcom, kowalom, kuśnierzom i sukiennikom, i rzemiosła swego prowadzić Kod. Maz. , 57. Wykaz ten pokazuje, jakie rzemiosła uprawiano w XIV w. w Płocku. Wykaz z 1323 r. Gawarecki, Pisma, str. 81, podaje bardzo poważny spis rzemieślników płockich piekarzy katolików jest 19, żydów 10; rzeźników kat. 16, żydów 5; szewców 34 2; krawców 18 75; stolarzy 25, ślusarzy 15, kowali 11, zdunów 14, zegarmistrzów katol. 3, żyd. 1; puszkarz 1, mosiężników 3, złotników kat. 1, żyd. 2; tokarzy 2, mechanik 1, mydlarzy 4, kapeluszników 3 1, powroźników 4, kuśnierzy 2 7, bednarzy 5, iglarz 1, kołodziejów i stelmachów 4, kominiarzy 2, rękawiczników 2, kotlarz 1, blacharzy kat. 1, żyd. 2, garbarzy 1 3, sukienników początkowych 1 1, cyrulików 5 2, akuszerek 2 1, nożownik 1, ślufirzy 2, brukarzy 2, mularzy 20, cieśli 10, rybaków 21, młynarzy wodnych i wietrznych 19, szklarzy 1 3, perukarz 1, konwisarz 1, gwoździarzy 2, malarzy pokojowych 3, lakierników 3, grzebieniarz żyd 1, grabarzy 3. Gdyby data 1323 r. była prawdziwą, okazywałoby się ze spisu w t. r, dokonanego, ze szewców katolików było najwięcej 34, a krawców żydów 75; z innych fachów najwięcej uprawiane byłoby stolarstwo, rzeźnictwo, ślusarstwo, zduństwo i t. d. Wojny z królem czeskim Janem, przyjaciolom zakonu krzyżackiego i pretendentem do korony polskiej, zakończyły się dla Wancka hołdem jego Janowi z zamków Płocka, Wyszogrodu, Gostynina i ziem podległych Narusz. , Historya pol. , VIII, str. 207;

Płock