z gminą Kromołów, przyłączoną w 1885 r. . Największą przestrzeń zajmuje pow. noworadomski 193, 417 dz. , następnie idą piotrkowski 181, 073 dz. , częstochowski 176, 136 dz. , będziński 130, 874 dziesięc. , łaski 128, 406 dz. , rawski 118, 896 dz. , brzeziński 102, 250 dz. i nakoniec łódzki 85, 948 dz. , Z ogólnej cyfry przypada na ziemię uprawną 748, 000 dz. 66, 47, na lasy, krzaki i pastwiska 333, 900 dz. , na nieużytki 45, 100 dz. Większa własność zajmuje 513, 000 dz. , włościańska 518, 000 dz. Gruntów rządowych i będących własnością instytucyi publicznych 96, 000 dz. Tak więc własność większa równa się prawie własności mniejszej, przyczem z ogólnej przestrzeni gruntów uprawnych 60 przypada na majątki drobno. W pow. będzińskim przeważa własność mniejsza, w pow. brzezińskim i noworadomskim własność większa. Głównym produktem rolniczym jest żyto oraz kartofle, uprawiane w ogromnej ilości, głównie dla 54 gorzelni, 45 browarów i 5 fabryk krochmalu. Urodzaj w 1885 r. według danych urzędowych przedstawia się jak następuje oziminy sprzątnięto 1, 220, 000 czetwierti, zboża jarego 1, 257, 000 cz. , kartofli 3, 227, 000 cz. Stan ekonomiczny własności większej, jak wogóle w całym kraju tak i w gubernii nieświetnie się przedstawia ogólne obciążenie hypoteczne, w stosunku do szacunku taksowego Tow. Kred. z r. 1884 wynosi 76. Z tego na Tow. Kred. przypada 44, 5, na prywatne długi 31, 57 Dług Tow. Kred. Ziem. w obecnej chwili wynosi 10, 243, 200 rs. W ogólnej liczbie 749 stowarzyszonych 12 otrzymało kredyt wyższy nad 50, 000 rs. , 82 stowarzyszonych od 25, 000 do 50, 000 rs. , 317 od 10, 000 do 25, 000 rs. Z kredytu niższego niż 10. 000 rs. korzysta 338 stowarzyszonych. Majątki sprzedawane bądź to z wolnej ręki, bądź przez subhastę sądową, bądź na licytacyach Tow. Kred. , po większej części zakupywane bywają przez cudzoziemców, tak że do dnia 1 stycznia 1886 r. w rękach cudzoziemców było 52, 000 dz. a w ręku żydów 21, 000 dz. Własność ta w następujący sposób rozkłada się po powiatach w będzińskim 43 07, częstochowskim 31, 3, piotrkowskim 14, 7, w noworadomskim 10, 4 w łódzkim 8, 1, w rawskim 6, 0, w łaskim i brzezińskim 5 0. Tak więc w będzińskim cudzoziemcy mają prawie połowę a w częstochowskim trzecią część powyższej ilości. W 1885 r. w 52 gorzelniach obecnie jest ich 54 wypędzono 43, 677, 922 spirytusu, przyczem zużyto mąki żytniej 139. 512 1 2 pud. , słodu 201, 718 pud. , kartofli 2, 127, 177 P. , melasy 21, 450 Pud. , kukurydzy 10, 009 3 4 Pud. W dwóch znajdujących się w gub. cukrowniach, w Silniczce i Rudzie Pabianickiej, przerobiono 1, 625, 600 p. buraków. Zwinięta w 886. r. fabryka syropu w P. wypotrzebowała w 1885 r. 55, 000 korcy kartofli. Produkcya pięciu fabryk krochmalu wyniosła w. tymże czasie 146, 765 rs. Przemysł bawełniany największą ilość rąk zatrudnia. Głównym siedliskiem jego jest Łódź. W Tomaszowie zato rozwinął się przemysł sukienniczy. Fabryki, zakłady i oddzielne warsztaty przerobiły bawełny, lnu i jedwabiu w 1885 r. za sumę 38, 548, 000 rs. , wełny za 17, 458, 000 rs. , produktów roślinnych oprócz lau i bawełny za 13, 322, 000 rs. , zwierzęcych oprócz wełny i jedwabiu za 333, 000 rs. , mineralnych za 2, 944, 000 rs. Produkcya prywatnych kopalni i fabryk żelaza wyniosła 12, 020, 000 rs. Wogóle zatem produkcya fabryczneprzemysłowa gubernii przedstawia cyfrę 84, 625, 000 rs. , łącznie zaś z produkcyą fabrycznoprzemysłową gm. Kromołów os. Zawiercie, wynoszącą 3, 612, 000 rs. , produkcya gubernii wyniesie 88, 237, 000 rs. Wyroby z bawełny, lnu i jedwabiu zajmowały w 1885 r. 38, 480 robotników, wełniane 9776 rob. Przerabianie pozostałych produktów roślinnych zajmowało 6454 robotników, zwierzęcych 253 rob. Przemysł kopalniany zatrudniał 15, 518 ludzi. Tym sposobem 70, 481 ludzi znajdowało zatrudnienie w przemysłuwofabrycznych zakładach gubernii. Fabryk zajmujących więcej jak 100 robotników znajduje się w gub. 95, z tych 49 należy do poddanych krajowych, 46 do cudzoziemców, przyczem robotników cudzoziemców jest 17. Fabryk zajmujących od 10 do 100 rob. jest 333, z tych 119 należy do cudzoziemców, procent obcych rob. wynosi tu 9, 9. Innych fabryk jest w gub. 12, 695; ogółem więc 13, 123. Fabryk pierwszego rodzaju więcej nad 100 rob. przypada na powiat będziński 35; Łódź liczy ich 28, pow. łódzki 9, częstochowski 8, noworadomski i brzeziński po 5, laski 4. Fabryk zatrudniających od 10 do 100 robotników najwięcej bo 138 liczy miasto Łódź, dalej powiat brzeziński 63, łódzki 46. będziński 39, piotrkowski 20, częstochowski 18, noworadomski i łaski po 4, nakoniec rawski jedną. Przemysł drobny, zasadzający się na rozwinięciu fabryk i warsztatów, liczących niżej 10 robotników, najwyżej stoi w pow. łódzkim, liczącym 3916 takich fabryk, dalej noworadomski ma ich 3630, brzeziński 2540, łaski 1001, miasto Łódź 576, pow. częstochowski 403, piotrkowski 263, będziński 261 i nakoniec rawski 99. Procent robotników cudzoziemców najwyższy wypada na pow. będziński 1 3 część i na pow. łódzki 1 15 część. Wybitną cechą przemysłu przędzalnianego i tkackiego jest to, że 1 4 część, a nawet w pow. łódzkim bez Łodzi i brzezińskim połowa robotników, pracuje na oddzielnych warsztatach. Dowodzi to, że w promieniu fabrycz

Piotrków