prawej ręce wejście do archiwum, a wprost drzwi schody kamienne na pierwsze piętro. Tu znowu napotykamy sionkę, już wszystkie okna tarcicami zabite. Trzecie piętro niczem się od drugiego nie różni. Po nad dachem unosi się orzeł biały, brzegami pozłacany. Na parterze znajduje się archiwum, gdzie się mieszczą t. z. akta grodzkie, wejście doń stanowią żelazne drzwi na zawiasach i hakach z wrzeciądzami i skoblami. Sklepienie podpiera na środku słup dębowy. Tak wyglądał zamek piotrkowski w końcu XVIII w. Na dole w jednej z sal zachowała się do ostatnich czasów malowana al fresco figura Ukrzyżowanego Chrystusa, dobrego pędzla. W tejże sali zwracały uwagę piękne starożytne odrzwia. Na pierwszem piętrze dwoje drzwi z herbami i inicyałami Warszyckiego M. W. M. K. S. P. , t. j. Michał Warszycki Miecznik Koronny, Starosta Piotrkowski. Jak na pierwszem tak na drugiem piętrze przechowały się odrzwia Warszyckiego. Odrzwia te i węgary okienne należały do najciekawszych zabytków budownictwa z epoki przejścia od gotyku do renesansu. Obecnie z rozporządzenia władzy drugie piętro zniesiono a gmach przerobiono na odwach, przyczem poniszczono te ozdoby. Z zabytków budowlanych dawniejszych znajduje się jeszcze w P. dworek przy ulicy Łaziennej Mokrej, w którym nad dolnemi oknami wmurowaną jest tablica marmurowa z napisem Dworek ten przywilejem królów Zygmunta III r. 1590, Jana Kazimierza r. 1664 i Augusta III r. 1774 od wszelkich ciężarów miejskich jest zwolniony ob. Tydzień z 1881 r. Nr. 52, z 1882 Nr. 1, przez Ed. Dylewskiego; i Inwentarz Wielkopolski z lat 1569 1570. Pierwszy wyższy zakład naukowy otworzyli i tu pijarzy w 1674 r. Szkoła ta przetrwała; do r. 1774, t. j. do czasu przekształcenia jej na szkołę o 4 klasach. W r. 1778 szkołę 4klas. zamieniono na 7klasową, lecz z powodu małej liczby uczących się, klasy częstokroć były łączone, tak, że w rzeczywistości było jak i przedtem tylko 4 klasy, chociaż wykładane w nich były wszystkie przedmioty przepisano przez komisyą edukacyjną. W r. 1794 rząd pruski przekształcił szkołę pijarską na 6klasową. W r. 1798 wprowadzono do szkoły obowiązkową naukę języka niemieckiego. Od r. 1801 uczący się obowiązani byli wnosić opłatę szkolną. W r. 1806 wprowadzono obowiązujący wykład rysunków ręcznych i linearnych. Na mocy decyzyi izby edukacyjnej, w r. 1815 zapadłej, 6klasowa szkoła przekształconą została na 3kla8ową, lecz ówczesny rektor szkoły pijarskiej Kotowski, własnym kosztem utrzymywał 4tą i 5tą klasę. Komisya rządowa oświecenia, w uznaniu troskliwości rektora Kotowskiego o dobro powierzonej mu szkoły 5klas. , przekształciła szkołę podwydziałową na wydziałową okręgową, w jakim też stanie przetrwała do r. 1827, t. j. do czasu nowej reformy szkoły piotrkowskiej na 5 klasową wojewódzką. W r. 1832 szkoła ta znowu liczyła tylko 4 klasy, lecz w następnym już 1833 r. szkoła wojewódzka w P. przekształca się w 8 klasowe gimnazyum, trzy wyższe klasy którego dzielą się na dwa specyalne wydziały filologiczny i matematycznofizyczny, z wykładem prawa na obu wydziałach. W r. 1838 9 do kursu gimnazyalnego wprowadzono wykład historyi i statystyki Rossyi. W r. 1840 zniesiono klasę 8, jak również podział na specyalne wydziały. Współcześnie z kursu szkolnego usuwają się wykłady mechaniki, geodozyi, technologii, chemii, gospodarstwa wiejskiego i prawa; wprowadzono logikę i statystykę. Wszystkie przedmioty, z wyjątkiem religii i historyi polskiej, wykładają się w języku rossyjskim. W r. 1844 5 poczyna się i wykład historyi polskiej w języku rossyjskim. W r. 1851 2 do klas V, VI i VII wprowadzono kurs prawa obowiązującego. W r. 1852 3 przywrócono wykład chemii w klasach wyższych. W r. 1859 60 otwarto specyalną klasę VIII dla nauki prawa, lecz dodatkowa ta klasa istniała tylko dwa lata. Z początkiem r. 1862, w skutek reformy edukacyi publiczne, gimnazyum uległo całkowitemu przekształceniu. W pięć lat potem w 1867 r. wprowadzono nowe zmiany a w 1871 r. ustawę dotąd obowiązującą we wszystkich szkołach. W peryodzie w którym szkoła piotrkowska zostawała pod kierunkiem księży pijarów, największa liczba uczącej się młodzieży sięgała 336 w r. 1737, a najmniej uczących się było 99 w 1813 r. Średnia zaś liczba 200. W peryodzie świeckim, t. j. od chwili przekształcenia szkoły pijarskiej na gimnazyum, najwięcej uczniów 499 było w roku 1846 i najmniej 164 w 1833 r. Tydzień z r. 1880, 38. Od r. 1833 do 1885 ukończyło kurs gimnazyalny z patentem 1195 uczniów. Historyą kolegium pijarskiego skreślił kś. Gacki w sprawozdaniu szkolnem p. t, Popis publiczny uczniów szkoły wojewódzkiej ks. pijarów w Piotrkowie na rok 1829 30. Coroczne sprawozdania p. t. ,, Akty uroczyste zakończenia rocznego kursu nauk ogłaszała szkoła wojewódzka w Warszawie od 1834 do 1839 r. Nad historyą szkół pracuje J. Kański, który ogłosił w 1884 r. rozprawkę Szkoły piotrkowskie. Pierwszy obszerniejszy opis P. wraz z jego historyą skreślił Oskar Flatt Opis Piotrkowa Trybunalskiego pod względem historycznym i statystycznym, Warszawa 1850. Nad historyą miasta pracował młodo zmarły Wład. Wieczorkowski, który ogło

Piotrków