29 października 1698 r. Najstarożytniejszą świątynią P. jest kościół farny, niewiadomo przez kogo erygowany. Podług świadectwa wizyty ks. Andrzeja Łąckiego, kanclerza gnieźnieńskiego, odbytej w 1699 r. , istnieć ona miała jeszcze przed 1300 r. Dwa prostokąty, z których mniejszy stanowi prezbiteryum, przedstawiają poziomy przekrój rzeczonej świątyni. Pian taki przypomina budowle romańskie z XII w. ; z drugiej znów strony długie prezbiteryum zamknięte połową ośmiokąta, zwyczajem ostrołuku, jest z tem w sprzeczności. Ztąd początek budowy świątyni odnieśćby należało do czasu, w którym forma ostrołuku przeważnie już u nas panuje, Styl romański przejawia się zatem w planie i oknach stosunkowo niskich, zakończonych w półkole, gotycki zaś odbija się w zamknięciu prezbiteryum, sklepieniu i oknach pierwszego piętra wieży. Wieża wysoka na 183 stóp nie przedstawia jednolitego charakteru stylowego; dolna jej część stanowiąca kruchtę, ma dwa wielkie wchody, po nad kruchtą znajduje się sklepiona izba, w której mieściły się akta trybunalskie i ziemskie. Kaplice boczne, z których jedna wzniesioną była w XV w. , przedstawiają utwory renesansowe, z kopułkami zdobnemi w gurty i rozety stylu odrodzenia. Długość świątyni wynosi 142 stóp, szerokość bez kaplic 53 stóp. W 1872 r. kościół został z gruntu odnowiony, przyczem znajdujący się w wielkim ołtarzu obraz staro włoskiej szkoły, przedstawiający zaśnięcie N. Maryi P. , a podarowany kościołowi przez Bonę, został odświeżony. Na zasuwie w tymże ołtarzu mieści się Ukamienowanie św. Jakuba, pędzla Hadziewicza. Tegoż artysty są jeszcze trzy obrazy w kościele farnym. Pod względem starożytności po farze pierwsze miejsce zajmuje kościół oo. dominikanów. Podług jednych był on zbudowany przez Kazimierza W. w 1340 r, , według innych w 1370. Opis jednak parafii z końca XVIII w. odnosi jego założenie do 1349 r. Jestto trzechnawowa świątynia ostrołukowego charakteru. Nawa główna, dwie boczne i prezbiteryum zamknięte są przeto połową ośmiokąta. W nawie głównej znajduje się sześć ciężkich kolumn i ośm okien półkolistych. W prezbiteryum, oprócz absydowych, jest 6 okien bocznych, również kolisto zakończonych. Ostrołukowe sklepienie świątyni runęło podczas pożaru 1642 r. , zastąpiono je beczkowem. Linie i łuki gotyckie zastąpiły też tu półkola, gzymsy i arkady renesansowe, a ostrołukowe profile filarów zastąpiono ciężkiemi pilastrami. Nawy boczne są niskie, z krzywemi ostrołukowemi sklepieniami. Kaplica Matki Boskiej, ciągnąca się wzdłuż lewej nawy bocznej, nosi w budowie cechy ostrołuku. Sklepienie jednak ma beczkowe. Obraz Wniebowstąpienia Pańskiego, pochodzenia włoskiego z XIV lub początku XV w. W 1880 r. kościół został odrestaurowany. Tu w 1488 r. odbył się obrzęd konsekracyi na biskupa krakowskiego Fryderyka Jagiellończyka. Podczas lustracyi z 1659 r. dominikanie posiadali przywilej Jana Kazimierza w Warszawie na dniu 5 czerwca 1650 roku, w którym dosłownie jest zacytowany przywilej Zygmunta Augusta w P. dnia 1 marca 1064 r. tymże ojcom dany na place i grunta ich kościołowi i klasztorowi służące jako też konfirmacya tego przywileju przez Władysława IV w Warszawie na dniu 4 marca 1642 r. dopełniona. Drugi przywilej przez Zygmunta I w P. na sejmie walnym r. 1531 wydany, nadawał młyn podle Bugaja z łąkami i ogród z dwoma zagrodnikami, a także na dwóch zagrodników i ogród z drugiej strony rzeczki na folw. bykowskich. Dziś w murach klasztoru mieści się szkoła aleksandryjska. Kościół Panny Maryi na przedmieściu Krakowskiem, zbudowany przez Jana Kmitę, starostę sieradzkiego, w 1375 r. , jestto niewielka budowa, obecnie grożąca ruiną. W przeciwległej stronie miasta, w pobliżu dawnej bramy Sieradzkiej, powstały dwa klasztory pp. dominikanek i oo. bernardynów. Pierwszy z nich ufundowany został przez podkomorzynę sieradzką Katarzynę Warszycką z Rokszyc, która w 1625 r. zakupiła w P. trzy place pod budowę klasztoru, a 1626 r. sprowadziła zakonnice. W r. 1627 zaczęto budowę kościoła, która z różnemi przerwami ciągnęła się aż do 1648 r. W tymże roku świeżo wybudowany klasztor zniszczony został przez pożar, a restauracya dopiero w 1685 r. dokończoną została. Podczas lustracyi w 1659 r. pp. dominikanki okazały list króla Władysława IV, w Warszawie d. 12 czerwca 1637 r. pisany, pozwalający im budynki do klasztoru potrzebne stawiać na murach miejskich, bez trudności i przeszkody magistratu piotrkowskiego, za co płaciły trzy miary owsa a następnie 20 zł. do kasy miejskiej, podatek ten wnosiły aż do 1864 r. Nadto w 1664 r. komornik graniczny łęczycki Piotrowski, oddał dominikankom darowizną dworek przy ulicy Łaziennej Mokrej stojący, a przywilejem króla Zygmunta III z 1590 r. od wszelkich ciężarów miejskich zwolniony. Od chwili przybycia do P. aż do 1874 r. dominikanki zajmowały się nauczaniem; do r. 1794 innej szkoły żeńskiej w P. nie było Kś. Gacki. W r. 1869 zakonnice wywiezione zostały z P. i odtąd mieści się tu gimnazyum żeńskie. W kościele zamkniętym aż do r, 1882, obecnie odprawia się msza dla uczniów Historyą kościoła i klasztoru podał Tydzień z 1882 r. . Za bramą już Sieradzką, a więc za dawnemi murami

Piotrków