1865 r. , niszcząc drewnianą, ciasną i brudną dzielnicę, przyczynił się do oczyszczenia i uporządkowania miasta przy odbudowywaniu. W miejsce drewnianych domów wzniosły się murowane kamienice. Przeniesienie zarządu gubernii w 1867 r. i pomieszczenie licznych władz rządowych, przyczyniło się do dalszego rozwoju miasta. Przy przekształceniu tem zaszła w 1867 r, z rozporządzenia gubernatora zmiana w nazwach ulic, które otrzymały rossyjskie miana Petersburska, Moskiewska, Odeska i t. p, Z przywilejów nadawanych miastu najdawniejszy pochodzi od Władysława Jagiełły, który w 1404 r. w Inowłodzu potwierdził mieszkańcom prawo magdeburskie i dawniejsze nadania. Zygmunt August w 1550 r. potwierdził przywileje pradziada. Następnie w 1569 r. , przywilejem wydanym w Lublinie, przepisuje porządek obierania burmistrzów i rajców, oraz uwalnia mieszkańców od sądów starościńskich i podstarościńskich, stanowiąc, iżby każdy sądzony byt w ratuszu, jako w miejscu competento et privilegiato. Podobne przywileje udzielają miastu Henryk Walezyusz w 1574 r. , Zygmunt III w 1588 r. , oraz Władysław IV w 1633 r. w Krakowie, Jan Kazimierz zaś w 1650 r. w Warszawie, Nadto Michał Korybut przywilejem wydanym w 1673 r. skład magistratu powiększa do 8 osób i urzędy ich doźywotniemi czyni. Wreszcie Jan III i August II, osobnemi przywilejami zatwierdzili wszystkie nadania poprzedników. Najważniejszym przywilejem, jaki akt Jagiełły nadawał, było tak zwane Jus braxandi et propinandi, na mocy którego mieszkańcy P. mogli bez żadnej opłaty wyrabiać i sprzedawać trunki krajowe; nikomu zaś obcemu nie było wolno przywozić do miasta, ani w niem wyrabiać. Kto chciał z propinacyi korzystać, obowiązany był podług konstytucyi z 1550 r. podlegać zwierzchności miejskiej i wszystkie ciężary, do jakich byli obowiązani obywatele, ponosić. Zagmunt Iszy przywilejem wydanym w P. 1544 r. , oprócz uwolnienia od opłaty ceł i targowego, dozwala obywatelom prowadzenia wolnego handlu po wszystkich miastach Rzplej; nadto stanowi siedmioniedzielny jarmark, trwający od niedzieli septuagesimae do św. Jana Chrzciciela, na który przybyłych kupców od opłaty targowego od koni i bydła na czas sześcioletni uwalnia. W 1563 r. Zygmunt August przywilejem wydanym w P. we wtorek po niedzieli misericordia zwanej, ustanawia opłatę brukowego od furmanów i kupców przyjezdnych, lub przejeżdżających, która Stefan Batory na żądanie obywateli przywilejem wydanym w Toruniu dnia 10 grudnia 1576 r. powiększa, a nadto wolnego wrębu na potrzebę miasta w lasach starościńskich dozwala. Słownik geograficzny Tom VIII Zeszyt 87. Tenże król przywilejem wydanym w Warszawie d. 4 lutego 1578 r. ratując miasto, chylące się prawie ku upadkowi, przez przeniesienie sejmów do Warszawy, pozwala pobierać opłatę od win, ryb, śledzi oraz wybudować publiczną łaźnię, z której by dochody do kasy miejskiej wpływały. Przywilejem z dnia 20 stycznia 1580 r. , udzielonym w Warszawie, dozwala mieszczanom w P. handlować smołą, pod warunkiem składania pewnej opłaty, z której dochód na zasiłek kasy miejskiej przeznacza. W 1585 r. Zygmunt III stanowi dwa jarmarki, którym dwutygodniowy czas trwania naznacza i co do swobód z toruńskiemi zrównywa, z tych jeden zaczynał się w poniedziałek po św. Franciszku, drugi na środopoście. Nadto miasto P. , jako miejsce posiedzeń trybunału, wolne było od wszelkich stacyi, stanowisk wojska, opłaty t. zw. hyberny z wyjątkiem przedmieść i jakichbądź ciężarów wojskowych, którym inne miasta zwykły były podlegać. Jan Kazimierz uniwersałem wydanym w 1655 r. nietylko miasto uwolnił od przechodu wojska i dostarczania prowiantu, ale nadto poleca wojewodzie sieradzkiemu i grodowemu staroście piotrkowskiemu, aby z każdym ten uniwersał gwałcącym, jako z nieprzyjacielem ojczyzny poczynali. Późniejsi panujący zatwierdzają nadania swych poprzedników. O ile można wnosić z zapisów, oblatowanych w księgach dawnego magistratu piotrkowskiego, a sięgających początku XVI w. , ludność miasta P. była przeważnie polskiego pochodzenia. Za Zygmunta I zaczęli się tu i Niemcy osiedlać, ale wkrótce utonęli pośród miejscowej ludności. Na wszystkich też dokumentach spotyka się same polskie nazwiska. Później pojawili się tu Szkoci, a następnie Ormianie i Węgrzy, ale tylko w czasie sejmów lub trybunalskich kadencyi. Ktokolwiek kupczył lub się jakim procederem zajmował, musiał zapisywać się do właściwego cechu. To też panujący chętnie zatwierdzali podawane sobie ordynacye cechów, tytułem szczególnego przywileju. Ztąd też i piotrkowskie cechy posiadały zadziwiającą ilość pargaminów, warujących ich byt i swobody. Z tych cechów najdawniejsze zdają się być szewcki, krawiecki, kuśnierski, garbarski i białoskórniczy, gdyż posiadały przywilej z 1474 roku, na objęcie w posiadłość łąk i trzęsawisk, przeznaczonych na założenie ogrodu; przecież ordynacye ich do późniejszych czasów należą. I tak kupieckiego cechu zatwierdzoną została w 1487 r. , krawieckiego w 1590 przez Zygmunta III. Poprzednie snać w pożarach zatracone zostały. Cechowi kowalskiemu, ślusarskiemu, oraz wszystkim około żelaza pracującym, przez Kazimierza IV nadana, pochodzi z 1478 r. Zygmunt I w 1532 13

Piotrków