mią łęczycką, nadało dworowi myśliwskiemu książąt znaczenie politycznego ogniska. Założone w pobliżu klasztory Sulejów, Witow, sąsiadujące dobra i dwory biskupie Wolbórz, Pabianice, pomagały do kolonizacyi puszczy i dostarczały dworowi książęcemu odpowiedniego otoczenia i ułatwiały zaspokajanie potrzeb tego dworu. Najstarsze dokumenty wspominające o P. sięgają początku XIII w. Bolesław syn Konrada, ks. sieradzki, wydaje w Piotrkowie 1233 r. przywilej dozwalający cystersom sulejowskim łowić bobry na Nerze w okolicy Bałdrzychowa Muczk. , Rzysz. , I, 38. W tymże roku tenże Konrad potwierdza w P. przywilej dany cystersom sulejowskim przez Leszka Białego w 1224 r. Kod. Małop. Piekosińskiego, II, 53. Konrad, ks. krakowski i łęczycki, wraz z synem Ziemowitem w Piotrkowie 1241 r. uwalniają wś klasztoru sulejowskiego Kępinę od ciężarów publicznych, jak povoz, naramb, nastawa, veznica i innych. W 1291 r. rozsądza Władysław Łokietek spór o wś Lacynów, między opatem a synami Mścibora Mucz. Rzysz. , 44, 136. Prawdopodobnie w tym czasie otrzymał P. prawo miejskie niemieckie. Z dokumentu, którym Łokietek w 1306 r. potwierdza dawniejsze przywileje klasztoru sulejowskiego i dodaje nowe swobody, dowiadujemy się, że P. był wtedy już miastem, gdyż klasztor zwolniony został od opłaty, , targove specialiter in Pyotrkow Kod. Małop. Piekosińskiego, II, 214. Z opisu uposażenia parafii piotrkowskiej w Lib. Ben. Łask. II, 221 227 można wnosić, iż w czasie założenia klasztoru w Witowie, w końcu XII w. , nie było jeszcze kościoła parafialnego w P. , gdyż większa część wsi składających parafią piotrkowską płaci dziesięciny z łanów kmiecych klasztorowi Witowskiemu a po części na stół arcybiskupów gnieźnieńskich, tylko łany folwarczne, jako późniejsze, dają plebanowi w Piotrkowie. Pierwotnie należała osada ta do jednej z poblizkich a dawniej utworzonych parafii Rozprza, Milejów, Sulejów, Ręczno. Dziesięcina z łanów miejskich należała w jednej części do klasztoru w Witowie, w drugiej do stołu arcybiskupiego a w trzeciej dopiero do plebana. Wzrastającą osadą zaopiekował się Kazimierz W. , który opasał miasto murem i wzniósł kościół parafialny murowany, na miejsce drewnianego. On również zbudował tu nowy murowany gród książęcy. Z tych czasów pochodzi także klasztor i kościół dominikanów, któremu kronika klasztorna przypisuje datę 1319 r. , Bzowski 1370 u. a Nowowiejski 1340 r. Gdy pożar zniszczył miasto i jego przywileje, Władysław Jagiełło wydał w 1404 r. nowy przy wilej, stwierdzający dawniejsze. Kazimierz W. zwołał do P. w lutym 1347 r. zgromadzenie, na którem wielkopolscy panowie spisali prawa obowiązujące Wielkopolskę. Prawa te, tymże samym roku, wraz ze statutem małopolskim, zatwierdzone w Wiślicy, za powszechnie obowiązujące ogłoszone zostały. Odtąd P. przez długi czas nie pojawia się na kartach dziejów. Szereg walnych zjazdów rozpoczęło zgromadzenie panów polskich i litewskich w d. 8 grudnia 1438 r. , na którem Władysław III, uznany za pełnoletniego, zaprzysiągł wszystkie prawa i swobody. Jedyny to zjazd za jego panowania odprawiony w P. Gdy po klęsce warneńskiej 1444 r. Kazimierz Jagiellończyk zwlekał z przyjęciem korony, wówczas panowie duchowni i świeccy złożyli zjazd w P. , na którym, pomimo pogróżki królewicza, iż każdego ktoby przyjął godność króla, za nieprzyjaciela poczyta, przystąpili do obioru nowego władzcy. Było to d. 28 marca 1446 r. Po wysłuchaniu mszy do Ducha św. rozpoczęto obrady, w końcu których Wincenty Kot, arcyb. gnieźnieński, obwołał królem Bolesława, ks. mazowieckiego, poczem wyznaczono poselstwo mające go na tron zaprosić. Wybór wszakże ks. mazowieckiego uważano raczej jako środek do złamania oporu Jagiellończyka i zamiast do Płocka, wysłano posłów do Kazimierza na Litwę. Wreszcie przyszło do porozumienia się w Parczewie a następnie koronacyi w Krakowie w 1447 r. Naznaczono walny zjazd do P. na 24 sierpnia, na którem król miał potwierdzić przysięgą przywileje panów i szlachty. Gdy Litwa obstawała przy dawnem żądaniu, by przy niej Wołyń i Podole zostały, król stanął po jej stronie i wykoniania przysięgi odmówił. Tymczasem zaszły ważne wypadki na Multanach i w Węgrzech, a Tatarzy ziemie koronne niszczyli, naznaczono przeto w 1449 r. nowy zjazd do P. Na samym początku obrad zaszedł spór o miejsce w senacie pomiędzy Zbigniewem Oleśnickim, biskupem i kardynałem, a Władysławem Oporowskim, arcyb. gnieźnieńskim. Wielkopolanie, z arcybiskupem na czele, opuścili salę obrad, w skutek czego Kazimierzowi łatwo przyszło wymówić się od przysięgi. Nie wykonał jej i na następnym walnym zjeździe w 1451 r. w P. na Zielone Świątki odbytym i dopiero po wielu zwłokach naznaczył nowy zjazd do P. na dzień św. Jana 1453 r. , na którym, zagrożony zawiązaniem konfederacyi, zgodził się nareszcie wykonać przysięgę. Po niejakiej przerwie, wywołanej wybuchem wojny prus kiej, gród piotrkowski na nowo ożywił się gwarem sejmowym. Potrzeba nakładania coraz to nowych podatków, wywoływała konieczność zwoływania coraz to nowych zjazdów. W 1455 zgodzono się w P. na podatek łanowy, w 1456 r. oprócz nowego podatku postanowiono pospolito ruszenie z wszystkich

Piotrków