w moczarach, przerznięte mnóstwem rzek, rzeczek, jezior i błot. Na tych błotach rośnie sitowie i trzciniak, zwany tu oczeretem, używany na opał, na pokrycie budowli gospodarskich i pod tynk. Wciągając w siebie wiele wilgoci, przyczynia się do osuszenia przyległych łąk, czyniąc je zdatnemi na wypasy i siano. Sitowie używa się na podściółkę do obór. Komunikacya z Zarzeczem odbywa się czółnami i obijankami, które od upału i deszczu opatrują w budy, rohożą lub płótnem okryte. Na tych przestrzeniach błotnych odbywając drogę porą zimową, trzeba wielkiej ostrożności żeby nie zbłądzić z powodu mnóstwa krzyżujących się tu i plączących dróg, albo nie wpaść w tak zwane oparzelizny, czyli błota niezamarzające, chyba w bardzo wielkie mrozy. Ogólna przestrzeń powiatu wynosi 10, 261 wiorst kw. , podług zaś Stołpiańskiego 10, 276 w. kw. czyli 1, 068, 800 dzies. , w tej liczbie 7080 dzies. pod sadybami, 161, 550 ziemi ornej, 176, 970 łąk, 460, 510 lasów, 248, 530 błot, 14, 160 wód i nieużytków. Przed kilku laty należało 1 do skarbu 139, 526 dzies. , mianowicie ziemi 17, 310 dzies. i skonfiskowanej po 1863 r. 13, 826 dzies. ; lasów 90, 969 dz. i skonfiskowanych po 1863 r. 17, 421 dzies. ; 2 do włościan, dymisyonowanych wojskowych i t. p. 254, 269 dzies. , w tej liczbie do b. włościan obywatelskich 190, 176 dzies. i do b. włościan skarbowych 61, 948 dz. ; 3 do monasterów i cerkwi prawosławnych 5104 dzies. ; 4 do kościołów katolickich 295 dz. ; 5 do mta Pińska 460 dz. i 6 do właścicieli ziemskich 795, 700 dzies. Mniejszą własnością administrują prawie wyłącznie sami właściciele, co zaś do własności średniej i większej, to na 199 właścicieli tej kategoryi jest 49 prawosławnych, posiadających 56, 274 dzies. , 146 katolików, mających 571, 378 dzies. i 4 ewangelików, władających 14, 148 dzies. ; w tej liczbie 176 szlachty, 1 duchowny, 14 mieszczan i 8 włościan. W 93 posiadłościach rządzą sami właściciele, pozostałe majątki są w dzierżawie lub w administracyi oficyalistów. Wszystkie prawie majątki będące w posiadaniu osób wyzn. prawosławnego, nadane zostały po 1863 roku. W 1882 r. osoby pochodzenia rosyjskiego nabyły z wolnej ręki 1545 dzies. ziemi. Największe dobra w pow. pińskim posiadają hr. Potocki, Pusłowscy, Skirmuntowie, Szczyttowie, ks. Lubeccy i ks. Radziwiłłowie. W 1878 r. było 120, 039 mk. 61, 156 męż. i 58, 883 kob. , w tej liczbie prawosł. 49, 316 męż. i 47, 676 kob. , katol. 3205 męż. i 3, 371 kob. , prot. 156 męż. i 144 kob. i żydów 8479 męż. i 7692 kobiet. Obecnie ma być około 174, 000 mk. płci ob. Katolików Polaków jest około 6000. W 1866 r. było 10, 626 katol. Stołpiańskij a w 1863 r. w połowie zachoSłownik geograficzny Tom VIII Zeszyt 87. dniej powiatu stanowili oni 10 ogólnej liczby ludności Atlas Etnograficzny Erkerta, tab. II. Żydów jest około 10, 000, protest. przeszło 650; reszta są prawosławni, wszyscy prawie z unji wyłączeni, ostatecznie po 1839 r. W 1885 r. urodziło się 7491 dzieci 79 nieprawych, umarło 5094 osób, przyrost więc ludności wyraża się cyfrą 2397. Rdzenny lud Pińszczyzny jest zlewkiem Bużan, Drewlan i Dregowiczan, bo wtem miejscu zetknęły się powyższe starożytne plemiona słowiańskie. Gwara ludu nie wszędy jednakowa. Na do rzeczu Prypeci z prawej strony więcej się zbliża do małoruskiej, zaś z lewej strony rzeki przeważa ku białoruskiej. Lud to wielce roztropny, przedsiębierczy w skutek zawodu flisackiego i bywania na dalekim świecie; rozumie dobrze mowę polską, zwłaszcza w okolicy Pińska; nosi się patryarchalnie w długich sukmanach szarych, obszywanych kolorowemi wypustkami, w dużych kapeluszach słomianych latem. Pieśni jego obrzędowe i przypowieści zbierali Gołębiowski Łukasz, Marcinkiewicz Wincenty, Zienkiewicz Romuald, Bykowski Jaksa Piotr, Wójcicki Kazimierz i inni. Żaden powiat gub. mińskiej nieliczy tyle cerkwi prawosławnych z małym wyjątkiem wszystkie przedtem były unickie ile piński. Cerkwi murowanych jest 6, drewnianych 85, w tej liczbie 78 paraf. , mianowicie w Brodnicy, Borowej, Białouszy, Buczynie, Bychowie, Białej, Bostyniu, Chotyniczach, Chojnie, Cyrze, Chrapinie, Duboju, Dostojewie, Dubieńcu, Dziatłowiczach, Dobrosławce, Dubowiczach, Dolsku, Glinnem, Horodnie, Jaźwince, Kupiatyczach, Kożangródku, Kaczanowiczach, Kucheckiej Woli, Lachowiczach, Lemieszewiczach, Lubieszowie. Lubiaziu, Łohiszynie, Łunińcu, Łopatynie, Łuninie, Morowinie, Morocznej, Miasteczkowiczach, Mochrej, Małkowiczach, Małej Błotnicy, Nowym Dworze, Niańkowiczach, Newlu, Noblu, Ochowie, Obrowie, Ozaryczach, Ostrowiu, Olmianach, Pińsku, Porzeczu, Parszewiczach, Pińkowiczach, PohościeZahorodnym, Parochońsku, Płotnicy Wielkiej, Pniownie, Radczycach, Stawku, Świętej Woli, Swaryczewiczach, Sernikach, Stolinie, Stachowie, Strugach, Sudczu, Telechanach, Terebieżu, Uhryniczach, Wyhonoszczach, Wyłazach, Witowie, Wójwiczach, Wielatyczach, Wieżynie, Żabczycach, Żołkinie. Wyznanie katolickie miało do 1863 r. 5 kościołów parafialnych, mianowicie w Łohiszynie, z kaplicą w Stoszanach; w Pińsku, z filiami w Ochowie i Osowie, z kaplicami w Berdunach, Biżerewiczach, Duboju, Gaju, Koszewiczach, Krystynowie, Podhaciu, Piasecznej, Miasteczkowiczach, Tyrnowiczach, Zawidczycach i Żytnowiczach; w Karolinie pod Pińskiem; w Lubieszowie i w Horodyszczu klasztor benedyktyń12

Pińsk