funduszów. Po skasowaniu jezuitów, długi czas eksjezuici utrzymywali szkołę podwydziałową, której rektorem był uczony Jaxa. W 1804 r. senat uniwersytetu wileńskiego szkołę tę powierzył franciszkanom z tytułem powiatowej o 4 kl. W 1832 r. objęli ją świeccy nauczyciele. Szkoła ta w 1855 r. zamieniona została na gimnazyum klasyczne, a w lat kilka na szkołę realną o 6 klasach. Liczy ona 184 uczniów i 10 nauczycieli, posiada bibliotekę, liczącą około 1600 dzieł w różnych przedmiotach i językach, gabinet mineralogiczny i zoologiczny 404 okazy, fizyczny i chemiczny 120 narzędzi. Do szkoły należą dwa piętrowe murowane domy. Prócz szkoły realnej są jeszcze w P. następujące zakłady naukowe szkoła duchowna prawosławna, z klasycznym kierunkiem, o czterech klasach 154 uczniów, 4 nauczycieli; szkoła parafialna 2 nauczycieli, 34 uczniów; dwa pensyonaty żeńskie jeden o 3 klasach, z 46 uczennicami, przeważnie żydówkami, drugi o 2 klasach, z 16 uczennicami; szkoła rządowa żydowska z dwoma oddziałami uczniów 43; 57 szkół prywatnych żydowskich chederów, w nich 291 uczniów i żydowski pensyonat dla dziewcząt uczennic 48. Dla celów rozrywki służy klub szlachecki, teatr, w którym w ciągu kilku miesięcy corocznie dają przedstawienia rozmaite trupy prowincyonalne, a niekiedy miejscowi amatorzy, oraz niezła orkiestra miejscowa. Z ogrodów odznacza się obszerny, piękny, bo gaty w rośliny i drzewa owocowe wybornych gatunków, z oranżeryą i cieplarnią, będący własnością kupca miejscowego M. Luria. Prócz tego jest w mieście kilka mniejszych ogródków kwiatowych i fruktowych. Nadto na przedmieściu Karolinie znajduje się ogród włoski, do zamku książąt Wiszniowieckich niegdyś należący, który w części czas i Szwedzi, a w części przed laty kilkunastu panująca tu powietrzna burza zniszczyła, a ręka ludzka do poprawienia jego przyłożyć się nie chciała. Przechodził on przez ręce kilku właścicieli, obecnie, jak i znaczna część placów przedmie ścia, jest własnością Skirmuntów. Położony na znacznie wzniesionem, wesołem, przy samej Pinie miejscu, kilkanaście zajmuje morgów; umiejętnie poprawiony, nowemi, na miejsce zniszczonych zasadzony drzewy, mógłby się stać pięknym ogrodem publicznym. Drukarnią i litografią utrzymuje wdowa Wilkowicz. Nie wyszło z niej dotąd żadne większych rozmiarów pismo, drukują się tylko afisze, ogłoszenia urzędowe, regestra gospodarskie, bilety wizytowe. i t. p. Tak handel, jak przemysł i rękodzieła są prawie wyłącznie w ręku żydów. Mieszkańcy chrześcijanie zajmują się najwięcej uprawą roli, ogrodnictwem i rybołówstwem. Kilku tylko między nimi szewców, mularzy i stolarzy. Pod względem. fabrycznym znajduje się w Pińsku 1 garbarnia, zatrudniająca 10 ludzi i mająca dochodu rocznego 2000 rs. ; 2 browary piwne, za trud. 6 ludzi, mając doch. rocz. 2235 rs. ; fabryka mydła, wyrab. rocz. kilkaset pudów, daje dochodu 2000 rs. ; fabryka tabaczna cygar, papierosów, zatrud. 10 robotn. , doch. rocz. 6000 rs. ; 12 fabryk olejnych, zatrud. 64 robotn. , dających dochodu 184980 rs. ; i miodosytnia, dająca doch. rocz. 208 rs. ; dwie krupiarnie, dające rocz. dochodu 318 rs. ; kilka fabryk świec tak zwanych szabasówek; 1 cegielnia, ale wyroby jej, jako z gliny zmieszanej z marglem, niezalecają się dobrocią i mało są używane. Lepsza cegła sprowadza się z pow. kobryńskiego, a najlepsza z Kijowa. Nadto znajduje się młyn parowy, przerobiony z klasztoru karmelickiego, własność kupca M M. Luryi, z machiną parową o sile 40 koni, przerabia rocznie na mąkę pszenicy 155000 pudów, żyta 90000 pudów. Przy nim olejarnia, z machiną parową o sile 15 koni, przerabia na olej rocznie 155000 pudów rzepaku. Pod względem rzemiosł jest w P. 64 piekarzy z czeladnikami, wyłącznie żydów; 33rzeźnikow, mających rocz. doch. 10, 000 rs. ; 8 cukierników żydów, mających rocz. doch. 186 rs. ; 90 krawców z 82 pomoc, maj. rocz. doch, 4900 rs. ; 17 przewoźników, maj. rocz. doch. 430 rs. ; 80 szewców z 90 pomocn. , maj. rocz. doch. 2300 rs. ; 7 modystek, maj. rocz. doch. 519 rs. ; 7 kuśnierzy i czapników 12 ucz. , maj. rocz. doch. 450 rs. ; 15 rybaków, maj. rocz. doch. 560 rs, ; 15 kominiarzy; 30 malarzów 19 ucz. , maj. rocz. doch. 800 rs. ; 20 stolarzy i będnarzy 19 ucz. , maj. rocz. doch. 400 rs. ; 43 kowalów i ślusarzów 25 uczn. , maj. rocz. doch. 600 rs. ; 20 blacharzów 25 uczn. , maj. rocz. doch. 500 rs. ; 19 rymarzów; 5 kołodziejów; 6 8zklarzów 2 uczn. , maj. rocz. doch. 2000 rs. ; 10 introligatorów 14 uczn. , maj. rocz. doch. 400 rs. ; 81 dorożkarzy i furmanów; 6 zegarmistrzów 10 uczn. , maj. rocz, doch. 1500 rs. ; 40 cieślów 50 uczn. , maj. rocz. doch. 1200 rs. ; 7 farbiarzy, maj. roczn. doch. 400 rs. ; 4 waciarzy, z doch. rocz. 350 rs. Przemysł szewcki i krawiecki najwięcej tu jest rozwinięty. Dawniej P. słynął z doskonałych juchtów i safianów, obecnie jedna tylko jest i to małego znaczenia garbarnia. Kupców 1 gildyi było w P. pięciu, z kapitałem 72000 rs. , oraz 56 kupców 2 gildyi, obracających kapitałem 336000 rs. Nadto było 117 mieszczan zajmujących się handlem. Roczny dochód P. wynosi 14969 rs. , rozchód zaś 13512 rs. Podług danych z 1877 r. kapitały miasta wynosiły w niedoborze 9170 rs. , na procencie w banku 1754 rs. 81 kop. , w kasie magistratu dumy 1679 rs. 51 kop. Miasto posiada swoje grunta, place i łąki. W P. znajduje się stacya

Pińsk