ordynacyą, w 1716 r. postarało się miasto o potwierdzenie dawnych przywilejów. W 1720 r. zapiaszczyła Głda 750 mr. miejskich, w skutek czego mieszczanie płacić nie mogli podatków. Podczas wojny siedmioletniej w 1758 r. przechodziły wojska rossyjskie przez P. W 1759 r. stanęła ugoda między miastem a starostą co do wolnego wrębu i pastwiska w lasach Żelgniewskich; ugodę tę potwierdził w 1766 r. Stanisław August W 1765 r. płacili żydzi pilscy 822 złp. pogłównego. W 1772 r. , po okupacyi pruskiej, sprowadzał Fryderyk II osadników Niemcówprotestantów, którym darował wzniesione z jego rozkazu domostwa. Gdy zwiększyło się grono tych przybyszówj stanął kościół protestancki 1824 i przybył predykant; odtąd szerzy się tu protestantyzm kosztem katolicyzmu i polskości. Wkrótce po okupacyi otzymała P. załogę huzarów. W 1806 r. przybyli do P. Francuzi. W 1834 r. podczas pożaru, który wybuchł dnia 7 lipca, spłonęło 200 domów. W 1835 r. , dnia 16 sierpnia, uzyskała P. ordynacyą miejską. W 1844 r. odszczepił się tu od kościoła katolickiego Jan Czerski, tworząc gminę chrześciańskoapostolsko katolicką; kościół jego stoi w starym rynku; obszerną literaturę, odnoszącą się do tego odszczepieństwa i zaburzeń, jakie ztąd wynikły, podaje Bibliografia Estrajchera. W 1848 r. , podczas ruchów poznańskich, odznaczali się Niemcy tutejsi nienawiścią do Polaków i przystąpili do t. z. Netzbruderów, którzy z bronią w ręku bronić chcieli swej niemieckiej ojczyzny, zdobytej na Słowianach. P. jest miejscem urodzenia Stanisława Staszyca. Wykopano tu słup koryntyjski z bronzowym nadgłówkiem, popielnicę bronzową, takiż celt z napisem i grot z ostrzem do cięcia, niezwykłego kształtu. P. par. , dek. czamkowski, miała w 1873 r. 3746 dusz; kościoły filialne Pokrzywnica, Biała Góra, Daleszewo, Zawada. W skład okręgu miejskiego wchodzą folwarki Bergenhorst, Gruenthal i Neufier; dworki Bukówko, Dębowiec, Kiebitzbruck, Kossenwerder, Lehnsruh, Weidenbruch i Wiesenthal; leśnictwa Dreisec i Motylewski Most; domki poborców szosowych Koszyce i Śmiłowo; strzelnica, cegielnia miejska i folusz. Cały okrąg liczył w 1871 r. 567 dm. , 7538 mk. 2260 katol. , 4507 prot. i 771 żydów. Co do płci 3677 męż. i 3861 kob. Nowsze spisy ludności podają 11610 mieszk. 7308 prot. , 3497 kat. i 805 żydów. Do sądu ziemiańskiego pilskiego należy 13 okręgów sądowych Chodzież, Czarnków, Człopa, Frydland Marchijski, Jastrowie, Łobżenica, Margonin, Nakło, Piła, Trzcianka, Wałcz, Wieleń i Wyrzysko. 2. P. , niem. Sagemuehle, posiadłość w pow. chodzieskim, o 4 klm. od Margonina, l0 klm, od Chodzieża; 3 dm. , 31 mk. 14 katol. i 17 prot. ; obszaru 74, 46 ha, czysty doch. grunt. 267 mrk; młyn wodny, chów bydła i owiec. 3. P. , niem. Muehlheim, Diłyn, pow. gnieźnieński, o 9 1 2 klm. na północ od Powidza i tyleż na południo wschód od Trzemeszna, na odpływie jeziora Skorzęcińskiego, par. Powidz, poczta w Skorzęcinie, st. dr. żel. w Trzemesznie, okr. wiejski Piłka; 2 dm. , 36 mk. ; należał niegdyś do klasztoru trzemeszyńskiego. 4. P. , niem. Schneidemuehle, młyn, do Radomicka, pow. kościański, w okolicy Szmigla i Starego Bojanowa. Nie wykazany w spisie gmin i okręgów. 5. P. , niem. Schneidemuehle, młyn, pow. międzychodzki, o 7 klm. na zachód od Sierakowa, na strumieniu, który naprzeciw Między choda wpada do Warty; okr. wiejski Kaplin, 2 dm. , 26 mk. 6. P. , niem. Schneidenmuehle, młyn, pow. międzychodzki, w pobliżu m. pow. ku zachodowi; okr. wiejski Muchocin; 1 dm. , 8 mk. 7. P. , wś, domin. i okr. domin. , pow. obornicki, tuź pod Gośliną Murowaną, ku południowi, nad Goślinką, która pod młynem Mściszewskim wpada do Warty, w okolicy wznies. na 88 mt. npm. , par. i poczta w Goślinie Mur. , st. dr. żel. o 19 kim. Obornikach. Należała przy schyłku zeszłego stulecia do Władysława Gurowskiego. Wieś ma 18 dm. i 204 mk. 176 kat. i 28 prot. . Dominium ma 163 mk. , 6 dm. Dobra pilskie składają się z Boduszewa, folwarku Leśnego, Goślinki, Gośliny Murowane, Piły i Rakowni; mają obszaru 2208, 80 ha, t. j. 1429, 81 roli, 121, 41 łąk, 52, 48 pastw. , 474, 70 lasu, 54. 43 nieuż. i 75, 97 wody; gorzelnia parowa, cegielnie, młyn wodny i piekarnia, chów bydła i koni. Właścicielem jest książe SachsenAltenburg. W skład okr. dom. wchodzi folw. Rakownia, cały okr. liczy 8 dm. i 217 mk. 164 kat. i 53 prot. . 8, P. al. Piła Trzcińska, niem. Pilamuehle, młyn, pow. ostrzeszowski, o 10 klm. na południowschód od Baranowa, par. i poczta w Trzcinicy, st. dr. żel. w Łęce Opatowskiej o 5 klm. , okrąg wiejski Kuźnica Trzcińska, 2 dm. , 25 mk. 9. P. , młyn, pow. ostrzeszowski, par. i poczta w Doruchowie, okr. wiejski Rudniczysko, 1 dm. , 10 mk. 10. P. , młyn, pow. ostrzeszowski, o 2 klm. na północozachód od Ostrzeszowa, na strudze Leśnej al. Strzygowej, par. , pocz. ist. dr. żel. w Ostrzeszowie, okr. wiejski Rojów. 11. P. , niem. Pilamuehle, młyn, tuż pod Ostrzeszowem, na strudze Strzygowej, okr. wiejski Borek, przedmieście Ostrzeszowa, 2 dm. , 29 mk. 12. P. , niem. Schneidemuehle, os. młynarska, pow. szamotulski, o 2 1 2 klm. na wschódpółnoc od Wronek, na strudze, która tam wpada do Warty, par. i poczta w Wronkach, okr. wiejski Obelżanki, 5 dm. , 48 mk. 13. P. al. Pilski Młyn, niem. Schneidemuehle, młyn, pow. wągrowiecki, o 2 klm. na wschódpołu

Piła