targów we wtorki i piątki, jarmarków zaś na Zielone Świątki i nazajutrz po Trzech królach. J. Krz. Niemirów, miasto, pow. bracławski, przy trakcie poczt. z Bracławia do Winnicy, o 240 w. od Kamieńca, o 45 w. od m. Winnicy st. dr. żel. odeskokijowskiej, o 35 w. od Rachen st. dr. , żel. odeskiej, o 17 1 2 na płn. od Bracławia, o 1438 w. od Petersburga a 1141 w. od Moskwy. Miasto leży nad rz. Zamczykiem która tu rozlewa się w duży staw, dopł. Bohu, pod 49 płn. szer. i 46 26 wsch. dłg. , w pięknem położeniu na wzgórzach, otoczone wioskami i polami, ma 843 dm. , 5409 mk. stałych, w tej liczbie znaczna częśc żydów, z 2ma przedmieściami Podolem i Sztylówką, w których przeszło 1000 jodnodworców, dawnej szlachty polskiej, zamieszkuje. W N znajduje się cerkiew murowana, kościół par. kat. , w 1805 r. wymurowany przez Szczęsnego Potockiego pod wcz. Opieki ś. Józefa a w 1838 r. przez biskupa Mackiewicza konsekrowany. W 1880 r. d. 8 20 grudnia uległ on spaleniu, obecnie odnowiony ze składek pobożnych za staraniem teraźniejszego proboszcza kś. kan. Dyonizego Macińskiego. Dalej kościół ewang. , wymurowany przez Wincentego Potockiego, spalony w 1811 r. i odnowiony. Gimnazyum męskie filolog. 8mio klasowe, w którym kształci się do 500 uczniów. W 1881 r. było tu 22 nauczycieli i 444 uczniów, w tej liczbie 173 prawosł. , 193 katol. , 63 żyd. , 15 ewang. Utrzymanie gimnazyum kosztuje rocznie 38, 841 rubli, na co dawniej dziedzic N. Bolesław Potocki a obecnie jego sukcesorowie płacą 33, 000 rub. resztę dopłaca rząd. Jest tu także szkoła ewang. , progimnazyum żeńskie, pensya dla panien prywatna, urząd policyjny stan, zarząd gminy, kantor pocztowy i st. poczt konna, st. telegr. , sąd pokoju, apteka i kilku le karzy stałych. Pod względem przemysłowym znajduje się w N. , gorzelnia parowa z aparatem Blumentala, zatrudn. 26 ludzi, browar, fabryka tytoniu założona w 1863 r. , zatrudn. 20 ludzi i wyrabiająca 1790 pudów tytuniu i 233, 000 papierosów i cygar, cegielnia, fabryka świec łojowych, produk. 254 pud. za rs. 1750 rocznie i młyny; 4 jarmarki, z których odbywające się zwłaszcza 9 maja i 15 grudnia licznie przez obywateli sąsiednich są nawiedzane; targi dwutygodniowe. Do miasta należy 321 dzies i 730 sąż. kw. ziemi. Kiedy N. założony niewiadomo; według podań miasto pierwotnie położone było o 3 w. ku południowi, w miejscu gdzie dziś jeszcze znajduje się wysoki i obszerny wał ziemny i miało się nazywać Mirów. Po zupełnem onego zniszczeniu przez Tatarów, mieszkańcy mieli założyć opodal nowe miasto, dając mu, dla dochowania pamiątki pierwotnego miasta, nazwę Niemirów. Według zaś innego, wiarogodniejszego podania, w. ks. litew. Olgierd, wypędziwszy z Podola Tatarów w 1331 r. , oddał je synowcom swoim Koryatowiczom, a ci wynagradzając wierne służby niejakiego Niemiry, znaczno mu wl338 r. poczynili nadania, bez wątpienia więc on lub jego potomkowie dali początek miastu. Następnie N. należał do ks. Czetwertyńskich, posiadających w tych stronach również znaczne nadania od książąt litewskich, w liczbie których znajdował się Niemirów. Książę Teodor Iwanowicz Czetwertyński w testamencie swym, który doszedł do naszych czasów Heleniusz mówi, że dobra Żywotów, Sitkowce, Skoromoszków nad rz. Berszadką ku Dniestrowi, wysłużył. Od Żywotowa do Dniestru to mil kilkanaście kraju, to też Matwij, syn jego, ks. Światopełk Czetwertyński posiadał ogromną fortunę, oprócz bowiem Niemirowszczyzny w Bracławszczyznie, należały do niego Pohrebyszcze, Obodówka, Baszów, Kniaże, Żywotów, Kalnik i Telatyn. Z Endoksyi Wahanowskiej zostawił jedyną córkę Annę, która wniosła je w dom ks. Janusza Zbarazkiego, wdy bracławskiego. Synowie ich Krzysztof, koniuszy kor. , i Jerzy, kaszt. krakowski, umarli bezdzietnie 1631 r. a majątki ich wpłynęły w dom ks. Wiśniowieckich, jako będących jednej z nimi dzielnicy. Wtenczas to Hrehory i Stefan Czetwertyńscy wystąpili z procesem o dobra posagowe Anny z Czetwertyńskich Zbarazkiej. Proces jednak przegrali, wyrokiem bowiem trybunału w 1632 r. całą fortunę w Bracławszczyznie, wyszłą niegdyś z domu Czetwertyńskich, przyznano ks. Januszowi Wiśniowieckiemu. Po śmierci ks. Janusza 1636 dwaj jego synowie podzielili się tą prawdziwie królewską fortuną. Na część Dymitra Jerzego dostały się z dóbr ukraińskich klucz niemirowski, berszadzki i ładyżyński, w ogóle 64 miast i wsi; na część zaś Konstantego Krzysztofa klucz pohrebyski, wołodarski i daszowiecki, razem 101 wsi i miasteczek. N. wzrastał w ludność, słynął handlem i dostatkiem do chwili buntu Chmielnickiego, odkąd najsmutniejszych wraz z całym krajem, doznał przygód. Chmielnicki wyprawił 600 kozaków pod wodzą Krzywonosa dla zajęcia miasta, których ujrzawszy żydzi 20 czerwca 1648 r. , niewiedząc czy to jest wojsko polskie, czy też kozackie, zamknęli się przeto z żonami, dziećmi i majątkiem w twierdzy. Kozacy sporządzili sobie chorągwie podobne do polskich, a mieszczanie wiedząc o zdradzie, krzyczeli Otwórzcie bramę, bo wojsko polskie przyszło was bronić. Co gdy uczynili, Kozacy sprawili najokrutniejszą rzeź. Współczesny świadek opisuje nam, że znieważone niewiasty rzucały się do stawu, wielu usiło Niemirów Niemirów