czasie N. był rezydencyą sufragana bisk. wileńskiego. Ludność mówi tu i w okolicy po polsku. Trzy są N. w tej okolicy 1 zwany Podkrzyżem, Tyzenhauza; 2 inaczej Czerwo ny Dwór, dawniej Massalskich, potem Par czewskich i 3 rządowy. Par. kat. , dek. wi leńskiego zamiejskiego, ma 8825 wiernych. Kaplica na cmentarzu grzebalnym i w Lubo wie. Dawniej były też kaplice w Sużanach i Jęczmieniszkach. Gmina N. liczy 139 wsi, 379 dm. i 4606 mk. Dzieli się na 4 okręgi wiejskie N. , Podkrzyż, Padziuny i Traszkuny; należy do 2go okr. pol. do spraw włośc. w Wilnie i do 3go rewiru powołanych do służby wojskowej z pow. wileńskiego w Gedrojciach. W skład okręgu wiejskiego N. wchodzą wsie Ślusarzyszki, Okowita, Miszkińće, Strzypuny, Luciany, Tuszczewle, Sklarzyszki, Unieniszki, Waszkańce, Rudowieje, Żukańce i zaśc. Ślusarzyszki, Pokrowle, Kunciszki, Radźwaniszki, Szawdynka, Ściegale, BaranRama, Mazulaniszki, Sapieżyszki, Różyszki. Krzywicze, Placówka, Psiarnia, Miel nica, Strepa i Suntoka, w ogóle 456 dusz włościan uwłaszczonych. 2. N. , zaśc. rząd. , pow. oszmiański, w 1 okr. pol. , o 8 w. od Oszmiany, 6 dm. , 70 mk. kat. J. Krz. Niemenczynek 1. fol. nad jez. t. n. , pow. wileński, w 1 okr. pol. , gm. Rzesza, okr. wiejski N. , o 20 w. od Wilna, 1 dm, 26 mk, , w tem 5 prawosł. i 21 kat. , 460 dz. ziemi dworskiej; własność Siestrzeńcewiczów. W skład okręgu wiejskiego wchodzą wsie Tartaki, Żałosa, Ożułówka, Haukitany, Purniszki, Szołganiszki, Chmyziutka, Czykiszki, Cikiszki, Ażułówka, Czeromszyszki i zaśc. Zajeziorce i Miszkińce, razem 273 dusz rewiz. włościan uwłaszczonych. 2. N. , zaśc. , pow. wileński, w 1 okr. pol. , gm. N. , okr. wiejski Padziuny, o 1 4 w. od gminy, 14 dusz rewiz. ; należy do dóbr skarbowych Giejany. 3. N. Stary, zaśc. , tamże, z zarządem gminy Nieménczyn, 34 dusz rewiz. 4. N. , zaśc, tamże, gm. Rzesza, ob. Miszkińce. 5. N. , fol. rząd. nad Wilią, pow. wileński, w 1 okr. pol. , o 21 w. od Wilna, 1 dm, 4 mk. katol. Niemenczynia, zaśc, pow. oszmiański, w 1 okr. pol, gm. Polany, okr. wiejski Oszmianka Murowana. Niemenczyniany, wś włośc. nad rz. Sorą, pow. święciański, w 1. okr. pol. , gm. Święciany, okr. wiejski Wójtostwo Sudaty, o 16 w. od gminy, 9 dm. , 75 mk. 33 dusz rewiz. ; należy do dóbr skarbowych Antesary. Niemenek al. Niemuń, po lit. Nemmuns, po niem. Memel, podług W. Pola także Mümmel i Mammel rzeka w gub. kowieńskiej i Kurlandyi, bierze początek w pow. nowoaleksandrowskim, z małych jeziorek pomiędzy mkami Poniemunek i Komaje, przy drodze z Komaj do Rakiszek, w pobliża folwarku Litwiniszki. W gub. kowieńskiej płynie przeszło 150 w. , początkowo w kierunku od płd. ku płn. zacho dowi, a następnie wykręca się na zachód robiąc łuk ku południowi i mija mka Poniemunek, Poniemunie i Kwietki. Na płn. od ostatniego z nich, przyjąwszy pograniczną rzekę Neretkę, tworzy granicę pomiędzy gub. kowieńską a Kurlandyą, przepływa około m. Radziwiliszki, folw. kurlandzkiego Schoenberg, mka Brunowiszki, poczem wstępuje do Kurlandyi pod nazwą Memla i pod Bowskiem Bauskiem zlewa się z rz. Muszą, tworząc spławną rz. Aa. Długość całego biegu N. wynosi do 170 w. , szerokość 14 40 saż. w granicach gub, kowieńskiej dochodzi tylko do 30 saż. , głębokość w czasie letnim od 1 14 stóp. Bieg ma nadzwyczaj bystry, przez co nic tylko że nie jest żeglowny ale nawet utrudniony jest na nim spław drzewa. O 7 wiorst poniżej Schoenbergu N. dzieli się na wiele koryt, tworząc kilka wysp; bieg jego w tem miejscu jest spokojniejszy i podczas lata bywa bardzo płytki. Przybór wiosenny trwa do 3ch tygodni. Koryto rzeki pokryte jest kamieniami. Dawniej odbywał się znaczny spław drzewa po N. do Mitawy i Rygi, dziś bardzo zmniejszony z powodu wytrzebienia nadbrzeżnych lasów i założenia licznych młynów na rzece. Podobnie jak Musza tak i N. przybiera znaczniejsze dopływy od praw. brzegu. Od lew. brz. uchodzą do N. Poborże i Oposzcza z Roweją i Pogierwianką. Główne dopływy od praw. brz. są Łaukupa ob. Łankupa, Berżona z Węgierynką i Kardupis, Wiżunka z Szałtupką i Wałkszną, Neretka i Sussej ze Skirsą i Szkejbiną. Dawniej N. nosił także nazwę Ilgau, jak się okazuje z tego, że ks. Radziwiłł, rozgraniczając w 1473 r. Litwę od Kurlandyi, powiada, że w Litwie płynie pograniczna rzeka Ilgau. J. Krz. Niemenica, niem. Nemonien, rzeka ob. Labiawa. Tu nadmieniamy, że przez Dejmę i kanał Fryderykowski rzeka ta stoi w związku z Progiem, a przez kanał Seckenburski i Gilią z Niemnem. Miejscami ma do 40 stóp głębo kości, a przy ujściu przeszło 400 stóp szero kości ob. Glagau, Littauen und die Littauer, Tylża, 1869, str. 77. Kś. Fr. Niemenica 1. niem. Nemonien, dawniej Wiep, wś, pow. labiawski, nad ujściem Niemenicy do zatoki Kurońskiej, 19 klm. na płn. wschód od Labiawy. Niedaleko wsi łączy się tu z rzeką wielki kanał Frydrychowski z płd. strony, a z płn. Seckenburski SeckenburgerKanal. Okolica ta równa, borami i łąkami pokryta. W 1877 r. było tu 1252 mk. ew. Litwinów i Niemców, trudniących się rybołówstwem, sadzeniem jarzyn i zbieraniem siana. W pobliskiej na południe rozciągającej się Niemenczynek Niemenczynek Niemenczynia Niemenczyniany Niemenek Niemenica