należą do gałęzi Russ, zaś Gilga, Tawille, Inse i Loge do Gilgi. Długość Niemna w Prusach wynosi 14, 2 mil, podług innych danych 17 mil, szerokość pod Ragnetą 1008 stóp, w okolicy tylżyckiej 1 50 stóp, średnia wysokość wodostanu pod Smolnikami 27, 62 stóp np. m. , głębokość pod Smolnikami 2 1 2 3 stóp. Brzegi od Ragnety do Tylży są wysokie i piękne; leżą tam nad N. góra Rombinus, góra zamkowa, góra Engelsberg i t. d. Od Tylży począwszy i pomiędzy rozgałęzieniami, leżą urodzajne niziny składające się z łąk i pastwisk; do uprawy roli grunt w nizinach mało zdatny. Podczas wylewów stanowią niziny wielkie jezioro, 11 mil długie, 8 3 4 mil szerokie. Od ujścia dopływu Jaege do Russ prawy brzeg wprawdzie jest wysoki, nad ujściem Atmath jednak leży wielkie błoto Augstumal. Od Schanzenkrug ciągną się wzdłuż Russy i Gilgi tamy bardzo mocne i często od 30 stop wysokie, których utrzymanie jest obowiązkiem trzech towarzystw, t. zw. , Deichsocietaeten. Ogrodzenie nizin groblami zaczęto w 1716 r. a pierwszą tamę skończono I 1770 r. Dopływy są od prawego północnego brzegu Szwente, Wiszwil, Jura długość 11 mil, Jage, Weistszuk, Sziesze; od lewego zaś południowego Szeszupa i Tylża. Atmath jest połączona z rzeką Minge także do zatoki Kurońskiej płynącą przez kanał, ,Takgraben. Dawniejsza Gilga była za niebezpieczną dla żeglugi, dla tego wykopano w latach 1614 1616 prosty kanał, nową Gilgę, starą zaś zatamowano. Ta nowa Gilga połączona jest z rzeką Nemonien która wpada do południowéj części zatoki Kurońskiej przez kanał seckenburski i przez t. zw. Kleine Friedrichskanal czyli Greituschk wykopany 1689 r. , 78 stóp szeroki, 9 stóp głęboki, który ciągnie się od Petricken do Seckcnburg, a po ukończeniu jednak w 1833 r. kanału seckenburskiego został zatamowany. Nemonien zaś jest połączona z Deimą przez kanał t. zw. Grosse Friedrichsgraben, wykopany w latach 1689 1697, 2 1 2 mili długi, 50 stóp szeroki, 9 stóp głęboki. Deima jest gałęzią Pregla i wpada za Lubiawą do zatoki Kurońskiej. Z Smolnik do Królewca dostają się tratwy i wiciny przez Niemen, nową Gilgę, kanał seckenburski, Grossen Frisdrichsgraben, Deimę, Pregiel. Droga ta od granicy rossyjskiej do Królewca wynosi 26 1 3 mil. Ponieważ zaś z wyżej wymienionej rzeczki Minge prowadzi od r. 1873 kanał króla Wilhelma, KoenigWil helmsKanal blisko do Kłajpedy, więc droga do Kłajpedy jest przez Russ, Atmath, Takgraben, Mingę, KoenigWilhelm8kanal, zatokę kurońską. Nad Niemnem leżą Smolniki, Schmaleningken, Ragneta. Tylża, Lappienen, Seckenburg, Gilge nad Gilgą; Russ, nad Russ. Handel drzewem z Rossyi pochodzącem jest bardzo znaczny, tak samo rybołóstwo łososie w Skirwith. Dawniej istniał tylko jeden most pontonowy w Tylży, który w 1776 r. pierwszy raz został użyty, po 1865 r. jednak, po otwo rzeniu kolei tylżyckowystruckiej, nie mógł już wystarczyć, a w latach 1872 75 został zbudowany dzisiejszy wspaniały most kolojowy przez Niemen, tak że teraz można było miasta Tylżę i Kłajpedę połączyć koleją żelaz ną. Właściwie są to trzy mosty, ponieważ obok N. ciągną się tam łachy Uszlenkis i Kurmeszeris, stanowiące dziś łańcuch błotnistych wód i stawów. Wszystkie trzy mosty przez N. Uszlenkis i Kurmeszeris, mają długości 1350 metrów. Tylko most przez Niemen, spoczywający na ośmiu słupach, jest urządzony także dla użyt ku publiczności i dla obrony w czasach wojen nych. Koszta budowy tych trzech mostów wy nosiły 5, 6 milionów marek; użyto 5 milionów kilg. żelaza. Obecnie buduje się most przez Gilgę pod Skoepen na drodze do Kaukehmen. Oprócz wspomnionej pracy Witolda Wróblewskiego, która posłużyła za podstawę do niniejszego ar tykułu, opis N. wydał L. Kondratowicz Wł. Syrokomla p. t. N. od źródeł do ujścia, Wilno 1861 r. J. Krz. I. K. Sembrzycki. Niemen, kol, st. poczt. i telegr. przy dr. żel. wileńskorowieńskiej, pomiędzy st. Lidą o 24w. a Nowojelnią o 24 w. , o 113 w. od Wilna, 238 w. od Pińska. Niemencza, rz. wpadająca od praw. brz. do Wiili pod Niemenczynem. Niemenczyn 1. mko rząd. na praw. brz. Wilii, przy ujściu rz. Niemenczy, pow. wileński, w 1 okr. pol. , gm. i okr. Niemenczyn, o 21 3 4 w. od Wilna, 46 dm. , 471 mk. 233 męż. i 238 kob. , w tem 1 prawosł. , 130 kat. , 340 żyd. ; kościół kat. pod wez. ś. Michała, synagoga drewniana, młyn wodny na rz. Niemenczy, przewóz promem przez Wilią, st. poczt. przy trakcie święciańskim. Kościół tutejszy należy do najpierwszych świątyń kat, na Litwie, fundowany był bowiem w 1387 r. przez Władysł. Jagiełłę. Pierwotny ten kościół drewniany istniał do 1680 r. , późniejszy spłonął w 1842 r, , poczem w 1848 r. odmurowany staraniem Aleksandra Parczewskiego przy współudziale parafian. W N. był proboszczem zasłużony leksykograf Floryan Bobrowski. Dobra podług spisów podskarbińskich z 1569 r. zaliczały się do dóbr stołowych królewskich. Około 1766 r. przez oddzielenie z ciwuństwa wileńskiego mka N. i wsi N. i Giejany utworzono sstwo niegrodowe, które posiadał Tyszkiewicz, ciwun wileński, opłacając z niego wraz z całem ciwuństwem kwarty 6675 złp. 17 gr. a hyberny, tylko z sstwa, złp. 1218. Później własność ks. Massalskiego, bisk. wileńskiego. Konst. z 1775 r. zabezpieczono na dobrach tych sumę kom. edukacyjnej. W tym

Niemen

Niemen

Niemencza

Niemenczyn